1 / 63

TRAVMALI HASTADA SKORLAMA SİSTEMLERİ PROGNOZ DEĞERLENDİRMESİ

TRAVMALI HASTADA SKORLAMA SİSTEMLERİ PROGNOZ DEĞERLENDİRMESİ. There will be. And then, housing means tent cities in a church, if you are lucky, and in the Park and in the cold, if you are not. No fire department personnel responding to the fire blazing next door to your house.

kameko-mckenzie
Download Presentation

TRAVMALI HASTADA SKORLAMA SİSTEMLERİ PROGNOZ DEĞERLENDİRMESİ

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. TRAVMALI HASTADA SKORLAMA SİSTEMLERİ PROGNOZ DEĞERLENDİRMESİ

  2. There will be ..... And then, housing means tent cities in a church, if you are lucky, and in the Park and in the cold, if you are not. No fire department personnel responding to the fire blazing next door to your house.

  3. Travma Sıklığı/Ölüm • Kanser ve kalp hastalıkları tüm yaş gruplarında, • Travma yaşamın ilk 4 dekadında (1 - 44 yaş) önde gelen ölüm nedenidir. • ABD’de yılda yaklaşık 60 milyon travma olgusu, • Travmaya bağlı ölüm yaklaşık 145000 / yıl • Ülkemizde 1995 yılında travmaya bağlı yaralanmalar 212710 kişihastaneye yatırılmış, • 5964’ü ölümle sonuçlanmıştır J Trauma. 42:4, 652-8, 1997. Sağlık Bakanlığı Verilerine Göre Dağılımı, 1995

  4. Tıbbi sonuçlar ve maliyet • 60 milyon yaralının %50’si tıbbi bakımla, • Geri kalan 30 milyonun %12’si hastaneye yatırılarak tedavi edilmiş, • Sakatlık : 9 milyon ( 300 bini kalıcı, 8 milyon 700 bini geçici ) • ABD’de maliyet : yılda 100 milyar doların üzerinde, sağlık harcamalarının yaklaşık % 40’ıdır. J Trauma. 42:4, 652-8, 1997.

  5. Travma nedenleri • İstemli yaralanmalar (%35), • % 21’i suisid, % 14’ü homisiddir. • İstemsiz yaralanmalar (%63) • % 31’i motorlu araç • % 32’si ise yaya, düşmeler, boğulmalar, saldırı sonucu yaralanmalar, iş kazaları gibi diğer yaralanmalardır. • Nedeni bilinmeyen yaralanmalar (%2). Tintinalli JE, Ruiz E, Krome RL. 1996.

  6. Yaralanma Mekanizması

  7. Yaralıların bakımında yöntemler • Resüsitasyon için : (İleri Travma Yaşam Desteği) uygulanması Advanced Trauma Life Support : ATLS • Hastaneler arası transfer rehberliğinin uygulanması; Kompleks hastaların tam donanımlı hastanelere transferi J Trauma. 40:4, 536-46, 1996.

  8. Hastane öncesi dönem: Havayolunun sağlanması, Kanama, şokun kontrolü, Hastanın stabilizasyonu, Uygun merkeze acil nakil Hastane ilekoordinasyon Hastane triajı için gerekli bilgiler:Yaralanmanın nedeni; spesifik yaralanmalarda yaralanmanın ciddiyetini saptamada önemlidir. Hastane dönemi: Yaralının resusitasyonu için hazırlıklar,planlama. Acil serviste yer, havayolu ekipmanları, sıvılar, monitörler hazır bulundurulmalı, Röntgen ve laboratuvarlar alarme edilmeli, Travma hastasıyla temas edecek personelin bulaşıcı hastalıklardan (Hepatitis B ve AIDS) korunmaları için gerekli önlemler alınmalıdır J Trauma. 42:4, 652-8, 1997 ATLS’ye Göre Travma Hastasının Değerlendirilmesi

  9. Yaralanma Ciddiyet Skorları Uygulama alanları • Triaj • Prognostic Değerlendirme • Araştırma ve değerlendirme

  10. 1. Triaj : (Triage ) • Triaj sistemleri:1960- 1970 arasında geliştirilmiştir. • Fransızca kökenli : hastaların tedavi gereksinimleri ve mevcut tedavi kaynaklarına göre sıralanmasıdır. • (İng. Sorting); sıralamak, ayırmak • Savaşlarda yaralanan askerlerden cepheye geriye dönebilecek / dönemeyeceklerinolanların ayrımı için kullanılmıştır • Savaş zamanında tıbbi bakım planı, bakım sorumlularının ve beklenen yaralı sayısının belirlenmesi, Acad Emerg Med. Dec, 2(12): 1043-52, 1995.

  11. 2. Travma hastasının triajı • İki tip triaj uygulanır. • 1. Hasta sayısı/ yaralarının ciddiyeti personel ve bakım kapasitesini aşmıyorsa: yaşamı tehdit edici problemi olan hastalar ve belirgin multipl sistem yaralanması olanlar önce tedavi edilirler. • 2.Hastaların sayısı ve hastaların yaralarının ciddiyeti personel ve bakım kapasitesini aşıyorsa:yaşam şansı yüksek olanlar -en az zaman, ekipman, malzeme ve personel gereksinimi olanlar- önce bakılmalıdır • Hangi hastanın ümitli olduğunun kararı sahada değil, hastanede verilir J Trauma. 42:4, 652-8, 1997

  12. 3.Travma hastasınıntriajı • Yanlış negatif triaj ( Undertriaj) Yaşamı tehdit edici travması olan hastanın triajının travma merkezi dışında bir hastaneye yapılmasıdır. • Mortalite–morbidite yönünden önemli bir tıbbi problemdir. • Yanlış pozitif triaj ( Overtriaj ) Yaşamı tehdit etmeyen minör travmalı bir hastanın triajının travma merkezine yapılmasıdır. • Ekonomik ve politik problemlere neden olur Emergency Medicine Clinics of North America. Feb, 11:1,15-27, 1993.

  13. Yaralanmaya bağlı ölümler • Birinci pik:yaralanmayı izleyen saniyeler ve dakikalar, Beyin, beyin sapı, üst spinal kord, kalp, aorta ve diğer büyük damarların laserasyonu.Yaralanmanın önlenmesi etkili tedbirdir. • İkinci pik: birkaç saate kadar ortaya çıkar. Subdural/epidural hematomlar, hemopnömotoraks, dalak rüptürü, karaciğer laserasyonu, pelvis kırığı ve/veya diğer multipl yaralanmalarla oluşan belirgin kan kaybı ile oluşan şoktur. Yaralanmayı takip eden bakımın ilk saatinde hızlı değerlendirme ve resusitasyon gereklidir. • Üçüncü pik:birkaç gün,haftalar sonrası, sepsis ve multipl organ yetmezliği ile seyreder. Uzun süreli izlem ve tedaviyi gerektirir. ATLS. American College of Surgeons. 3th ed., Chicago,11-37, 1993

  14. Birincil Bakım(Primary survey) • Tüm hastalarda yaralarınciddiyetinin saptanması ve tedavi önceliklerinin belirlenmesi vücut bölgelerine göre yapılmalıdır. • Hastanın vital bulgularının hızla kontrol edilmesi ve yaralanma mekanizmasının belirlenmesi önemlidir.

  15. Birincil Bakım (Primary survey) • Tedavi öncelikleri ; A: Servikal omurganın kontrolü ile havayolunun sağlanması B: Solunum ve havalandırma C :Dolaşım, kanama kontrolü D: Nörolojik değerlendirme E: Elbiselerin çıkartılması ve hipotermiye karşı önlem alınması F : Resüsitasyon G : Radyolojik tanı yöntemleri

  16. İkincil Bakım (Secondary survey) • Ayrıntılı bir öykü: Yaralanmanın oluş şekli, allerji öyküsü, kullandığı ilaçlar, eşlik eden hastalıklar, açlık süresi • Fizik ve nörolojik muayene yapılır. • Nazogastrik ve foley sondası takılır. (Kontrendikasyonu yoksa) • Kulak,sırt ve rektal muayenesi yapılır ATLS. American College of Surgeons. 3th ed., Chicago, 11-37, 1993

  17. Resüsitasyon • Oksijenizasyon ve havalandırma • Şok tedavisi (iv sıvı tedavisi) • Yaşamı tehdit eden problemlerin tedavisi (Birincil bakımı takiben) • Monitörizasyon • Arteriyel kan gazı analizi (aKGA) ve solunum hızı • End-tidal CO2 (ETCO2) • Elektrokardiografi (EKG) • Pulse oksimetre • Kan basıncı Röntgen • Akciğer, pelvis ve servikal grafiler

  18. Travma Hastasında • Doku hasarının genişliği, • Travmaya organizmanın fizyolojik yanıtı, • Yanıtlara aracılık eden sistemler önemlidir.

  19. Travma sistemleri • Smith Papyrus en eski tıbbi kayıtlarda travmaları; , • Tedavi edilebilir, • Tartışılabilir, • Tedavi edilemez olarak sınıflar.

  20. Travma sistemleri • Metodik olarakyaralanmanın anatomik ciddiyetini, fizyolojik bozukluğun derecesi ile birlikte değerlendirerek klinik prognozu belirlemeye, • Yaralanmanın ciddiyetini sayılara çevirmeye, • Doğru hastanın doğru zamanda doğru hastaneye götürülmesine, • Büyük hasta gruplarının kıyaslanmasına, • Travma bakımının sonuçlarının değerlendirilmesineolanak sağlar. Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992.

  21. Travma skorları • Yaralanmanın; ciddiyet derecesini, özel travma merkezi bakımına gereksiniminisaptamaya, uygun triaj ve mortalite tahminine yardımcı kriterleri içerirler. • Anatomik yerleşim, fizyolojik parametreler ve yaralanma mekanizmasıüç temel kriterdir. • Bu kriterlerin herbiri travmanın ciddiyetinin tanımlanması, tahmininde kendilerini sınırlarlar. • Bu nedenle, skorlama sistemlerinin çeşitli kombinasyonları değerlendirmeyi kolaylaştırır. Emergency Medicine Clinics of North America. Feb, 11:1, 15-27, 1993. • Kombine skor kullanımı majör travma hastalarının uygun triajını destekler J Trauma. 43:2, 283-7, 1997.

  22. TRAVMA SKORLARI • Klinisyenler ve araştırmacıların farklı tedavileri kıyaslarken aynı dili konuşmalarını sağlar. • Saha, acil servis veya yoğun bakımda travma hastalarının sınıflandırılmasında 50’den fazla skorlama sistemikullanılmaktadır. J Trauma. 42:4, 652-8, 1997. Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992.

  23. INJURY SEVERITY Alphabet Soup ASCOT APS IIS CRAMS ICISS TRISS ISS APACHE AIS RTS GCS AP

  24. TRAVMA SKORLAMA SİSTEMLERİ • Anatomik skorlama sistemleri • Fizyolojik skorlama sistemleri • Prognoz analiz sistemleri

  25. TRAVMA SKORLAMA SİSTEMLERİ • Anatomical - AIS, ISS, NISS, AP • Abbreviated injury scale (AIS) • Injury severity score (ISS) • New Injury severity score (NISS) • Anatomic profile • Physiological - RTS, APACHE • Revised Trauma Score (RTS) • Glascow coma score (GCS) • Acute Physiology and Chronic Health Evaluation- (APACHE) 1981 • Combined • Trauma and Injury Severity Score - (TRISS) • International Classification of Diseases-based ISS-(ICISS)

  26. ANATOMİK SKORLARDoku hasarının saptanmasına yarar • Kısaltılmış Yaralanma Ölçeği Abbreviated Injury Scale : AIS • Yaralanma Ciddiyet Skoru Injury Severity Score: ISS

  27. ANATOMİK SKORLAR • Kesin tanı gereksinimi nedeniyle hastane öncesi kullanımları kısıtlıdır. • Esas olarak retrospektif uygulanırlar. • Prognozun değerlendirilmesi, • Epidemiyolojik özelliklerinin ortaya konması, • Farklı bölgelerde sunulan sağlık hizmetinin karşılaştırmalı çalışmalarının yapılması • Farklı hasta gruplarının ve çevrelerinin karşılaştırılması için kullanılırlar .

  28. Kısaltılmış Yaralanma ÖlçeğiAbbreviated Injury Scale :AIS • 1971‘de AAAM (American Association for Automotive Medicine), • AMA (American Medical Association) ve SAE’nin (Society of Automotive Engineers) 35 konsültanı tarafından oluşturuldu. • 1974 ve 1975’de çeşitli değişiklikler tartışıldıktan sonra • 1976’da ilk AIS sözlüğü 500’den fazla yaralanmayı tanımlayan listesiyle yayımlandı. 1980, 1985 ve 1990’da düzeltmeleri yapıldı.

  29. AIS yaralanmanın ciddiyetine göre: Hafif Orta Ciddi Çok ciddi Kritik Ölümcül Bilinmeyen yaralanmalar için 9 kodu : Kafa Yüz Boyun Toraks Karın Omurga Üst ekstremite Alt ekstremite Belirtilmemiş AIS yaraların tanımlanmasında kullanılan terminolojinin standardizasyonu ve basit sayısal sıralama yöntemleriyle yaraların ciddiyetini karşılaştırmayı sağlar.

  30. Anatomik Kriter • Baş, boyun, gövde ve ekstremite proksimaline penetran yaralanma • Yelken göğüs • El ya da ayak bileğinin proksimalinden amputasyon • İki ya da fazla proksimal uzun kemik kırığı • Pelvis kırığı • Ekstremite paralizisi • Vücut alanının % 10 dan fazla yanması veya travmayla kombine inhalasyon yaralanması

  31. Kısaltılmış Yaralanma ÖlçeğiAbbreviated Injury Scale: AIS • AIS’nin ölüm riskiyle ilişkisi gösterilmiştir. • Yalnızca tek yaralanmaları ciddiyetine göre sıralar, çoğul yaralanmaların kombine etkilerini hesaplamaya yönelik değildir American Association for Automotive Medicine. The Abbreviated Injury Scale-1990 Revision.Des Plaines, Illinois Emergency Medicine Clinics of North America. Feb, 11:1, 15-27, 1993.

  32. Yaralanma Ciddiyet SkoruInjury Severity Score:ISS • 1974’de Baker ve ark. tarafından geliştirilmiş, birden fazla vücut bölgesinin yaralandığı kişilerde yaralanmanın toplam ciddiyetinin sayısalhesaplanması ve tanımlanmasını sağlayan bir skorlama sistemidir. • ISS ile tek başlarına yaşamı tehdit etmeyen yaraların, diğer yaralarla kombine olduğunda, mortaliteyi belirgin bir şekilde etkilediği gösterilmiştir. • J Trauma. 14:3, 187-196, 1974. • Emergency Medicine Clinics of North America. Feb, 11:1, 15-27, 1993.

  33. Yaralanma Ciddiyet SkoruInjury Severity Score:ISS • En ciddi yaralanmış üç vücut bölgesinin herbirinin en yüksek AIS puanlarının karelerinin toplamıdır. • ISS 16’dan büyük ise major travma mevcuttur ve genellikle retrospektif çalışmalarda major travmanın tanımlanmasında kullanılır. • Mortalite hızı, yüksek ISS puanları ile doğrudan artmaz ve farklı yaralanma kombinasyonları farklı mortalite hızlarına sahip olsalar da aynı ISS değerlerini verebilirler. • ISS’de AIS gibi hasta taburcu olmadan hesaplanamaz. Acil serviste ISS hatalı hesaplanabileceği için hastane öncesi triaj uygulamasında kullanılmamalıdır .

  34. Yaralanma Ciddiyet Skorununzayıf yönü • Vücuttaki çoklu yaralanmaların toplamını içermez • Vücut bölgeleri eşit dağılım gösterir, bu nedenle ciddi kafa travmalarında düşük skorlara neden olur. • Hesaplanırken tüm yaralanmalar tanımlanmalıdır. Bu da ancak hasta taburcu olurken mümkündür.

  35. FİZYOLOJİK SKORLAR Glasgow Koma Skalası(GKS)Glasgow Coma Scale (GCS) • 1974’te Teasdale ve Jennett tarafından tasarlananGKSbozulmuş bilinç durumu, komanın süre ve derinliğinin değerlendirilmesi için oluşturulan ilk travma skorlarından birisidir. • Bu skaladan diffüzyaralanma(toksik, metabolik), fokal yaralanma (yapısal lezyon) ya da bunların kombinasyonları durumunda yararlanılabilir • J Trauma. 14:3, 187-196, 1974. • Doktorlar ve hemşireler tarafından net olarak değerlendirilip basit kartlara kaydedilebilir.

  36. Glasgow Koma Skalası (GKS)Glasgow Coma Scale (GCS) • Davranışsal yanıtın üç farklı özelliği birbirlerinden bağımsız olarak değerlendirilir ; • Motor yanıt: SSS fonksiyonlarını, • Sözel yanıt:SSS’de integrasyon derecesini, • Gözlerin açıklığı: beyinsapı fonksiyonlarını gösterir. • Bu skorlama yöntemi beyin fonksiyonu, hasarı ve hasta izleminde geniş kabul görmüş ve hastane öncesi skorların ayrılmaz parçasıdır. • Olay yerindeki GKS’nin tek başına prognostik değeriyok, • Acil servisteki GKS ve hastane öncesi dönemde oluşan GKS değişiklikleri ciddi kafa travmalı hastalarda prognostik öneme sahip olabilir . • J Trauma. 14:3, 187-196, 1974.

  37. Glasgow Koma Skalası:GKS

  38. Glasgow Koma SkalasıSonuç analizi • Kafa travmalı hastaların girişte ve 24 saat sonraki Glasgow koma değerleri sonuçla bağlantılıdır. • Ölüm • Kalıcı vejetatif durum • Ciddi sakatlık • Orta derecede sakatlık • İyi derecede düzelme

  39. Triaj indeks Triage Index ( TI ) • 1971’de Kirkpatrick ve Youmans tarafından geliştirilen yaralanma sonrası hastaneye yatış gereksiniminin belirleyicisi bir skorlamadır. • Yaralanmanın anatomik yapısı ve hastanın fizyolojik durumundan elde edilebilen bilgilerin kombinasyonudur • Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992

  40. Triaj indeks ( TI ) • Solunum eforu, • Kapiller geri dolum, • GKS’nin; göz açma, motor yanıt ve sözel yanıt gibi beş komponentten oluşur. • Bu skorda 0 iyi, yüksek puanlar ise kötü fizyolojik durumu belirtir. • Travma hastalarının;erken, hızlı, noninvazif değerlendirilmesine uygun, mortalite ve morbiditeyi düşüren geçerli bir sistem olarak önerilmektedir • Crit Care Med. 8:4, 201-8, 1980. • Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992

  41. Hastalık yaralanma ciddiyet indeksiIllness Injury Severity Index • 1979’da Bever ve Veenker tarafından geliştirilmiştir. • Travma hastalarının saha triajında kullanılmaya uygundur. • Triaj Indeksebenzer bir sistemdir. • Her iki sistem de fazla kabul görmemiştir • Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992

  42. Travma SkoruTrauma Score : (TS ) • Champion ve ark. 1981’de Triage İndeks’e solunum sayısı ve SKB ekleyerek oluşturdular. TS’de triaj skorunun puanları modifiye edilerek 16’ya çıkarıldı. • Sayılar ters olarak hesaplandı ve puanın düşmesi fizyolojik durumun kötülüğünü belirtti . • Arch Surg. Jan, 127: 111-7, 1992.. • Künt travmalarda olduğu kadar penetran travmalarda da oldukça yararlıdır . • Ann Emerg Med. 13:6, 415-8, 1984. • TS saha triajında yaygın olarak ve başarıyla kullanıldı Ann Emerg Med. 14:11, 1061-4, 1985 • Hastane öncesi bakımda TS  3 olan hastalar için resüsitasyonun uzatılmasının anlamsız olduğu desteklenmiştir. Diğer aydınlatıcı klinik verilerin değerlendirilmesiyle resüsitasyonu kesme kararı verilebilir . • J Trauma. 26:10, 927-31, 1986.

  43. Travma Skoru (TS) • TS’nin sahada kullanımında: kapiller geri dolum ve solunum ekspansiyonunun gösterilmesi, özellikle geceleri zordur. • Ayrıca Majör Trauma Outcome Study’deki (MTOS) bazı kafa travmalı hastaların ciddiyetinin TS ile eksik hesaplanması nedeniyle • 1989’da değişikliğe gidildi. GKS, SKB, SS esas alınarak TS gözden geçirildi ve Revised Trauma Score (Gözden geçirilmiş Travma Skoru, RTS) oluşturuldu. • Bu ölçek triajda daha kolay uygulanabilir, kafa travmasını daha doğru tanımlar ve hasta bakımının değerlendirilmesinde TS’den daha güvenilirdir .

  44. Revize Travma SkoruRevised Trauma Score: (RTS )ciddi yaralanmış hastayı tanımayı kolaylaştırır, <12 ise kıdemli bir doktorunda hastayı değerlendirmesi yararlı olur

  45. Revize Travma Skoru RTS • RTS daha ileri istatistik analizleri prognostik sisteme dönüştürmeye daha elverişlidir. • Karışıklığı engellemek için sahada uygulanan RTS, triaj-RTS (T-RTS) olarak adlandırılır ve daha kesin prognostik ve karşılaştırmalı skorları T-RTS temsil eder. • T-RTS  11 olması ölümcül yaralanmaların %97.2’sini tanımlar • J Trauma. 29:5, 623-9, 1989.

  46. RTS’nin değerlendirilmesindeki zorluk? Hasta entübe, Sedasyon/kas gevşetici uygulanmış vealkol etkisi varsa GKS’ını kesin olarak hesaplamak Solunum sayısını belirlemek zordur.

  47. Muhtemel çözüm GKS’ının en iyi motor cevap komponenti, Nabız ve sistolik kan basıncı kullanılabilir.

  48. CRAMS (Circulation, Respiration, Abdomen, Motor and Speech) • 1982’de Gormican tarafından önerilmiş, • Beş parametrenin baş harflerinden oluşan, • APGAR skoruna sayı olarak benzeyen basit bir skaladır, • Sahada kolay uygulanabilir, kritik yaralıyı tanımlamayı sağlar, • Herbir değişken normal, ılımlı anormal ve anormal şeklinde skorlandırılır • Ann Emerg Med. March, 11:3, 132-135, 1982. • Ann Emerg Med. March, 11:3, 132-135, 1982

More Related