Innowacja, medycyna farmacja

1. Innowacja, medycyna farmacja Jacek Michalak Uniwersytet Medyczny w Łodzi Zasadnicze tezy niniejszego wystąpienia są zawarte w raporcie LORIS WIZJA: 4.5. Farmacja i przemysł farmaceutyczny

2. Klasyczne wyobrażenie • Naukowiec chemik (uniwersytet)– wymyśla substancję • Naukowiec farmaceuta (uniwersytet) – robi z niej lek • Przemysł farmaceutyczny – lek produkuje • Aptekarz – lek sprzedaje • Wszyscy są zdrowi i szczęśliwi 13 kwietnia 2007 (piątek)

3. Różne oblicza innowacji • Innowacyjność nie jest i nie powinna być traktowana w kategorii „czarne lub białe” ani też „obecne lub nie”. • Nowe produkty mogą być mniej lub bardziej innowacyjne: innowacja jest kwestią stopnia, a nie jakości, która jest po prostu obecna lub nie. • Innowacja jest także wielowymiarowa. Im większy jest postęp na wielu płaszczyznach, tym wyższy poziom innowacji. opracowanie i przygotowane przez OHE Consulting dla EFPIA (Europejskiej Federacji Producentów Leków i ich Stowarzyszeń) 18 lutego 2005 13 kwietnia 2007 (piątek)

4. 7 PR Współpraca • Zdrowie • Żywność, Rolnictwo i Biotechnologia • Technologie informacyjne i komunikacyjne • Nano-nauki, nano-technologie, materiały i nowe technologie produkcji • Energia • Środowisko (włączając zmiany klimatyczne) • Transport (włączając areunautykę) • Nauki socjoekonomiczne i humanistyczne • Obronność • Kosmos 13 kwietnia 2007 (piątek)

5. Zdrowie - Działania • Biotechnologia, podstawowe narzędzia i technologie medyczne dla zdrowia ludzkiego • Badania na rzecz ludzkiego zdrowia przekładające się na praktyczne zastosowania • Optymalizacja usług opieki zdrowotnej świadczonych obywatelom europejskim 13 kwietnia 2007 (piątek)

6. 7 PR – wybrane priorytety 1.3. PREDICTING SUITABILITY, SAFETY AND EFFICACY OF THERAPIES • Novel alternative testing strategies for use in pharmaceutical discovery and development. • Bottlenecks in reduction, refinement and replacement of animal testing in pharmaceutical discovery and development. • Promotion, development, validation, acceptance and implementation of QSARs (quantitative structure activity relationship) for toxicology. • Alternative testing strategies for the assessment of the toxicological profile of nanoparticles used in medical diagnostics. • In silico modelling for ADMET outcomes. 13 kwietnia 2007 (piątek)

7. Rzeczywistość - Leki na rynku • Leki innowacyjne (oryginalne, opracowane przez daną firmę, opatentowane) • Leki generyczne (odtwórcze, stanowiące odpowiednik leku oryginalnego, po wygaśnięciu patentu). • Biorównoważność – substancja czynna w leku generycznym nie może niczym (poza nazwą i ceną) różnić się od leku innowacyjnego • Oznacza to zmianę rynku leków jak i polityki lekowej. Konsekwencją jest ostra walka konkurencyjna między wytwórcami obu rodzajów leków. 13 kwietnia 2007 (piątek)

8. Konsekwencje • W USA 1984 leki generyczne stanowiły 19% rynku farmaceutycznego, a w 2001 – aż 45%. • W Polsce leki generyczne stanowią ponad 60% polskiego rynku w ujęciu wartościowym, a w ujęciu ilościowym ponad 85%. • Spośród 10 wiodących produktów farmaceutycznych, jeśli chodzi o sprzedaż światową, 6 pochodzi z USA, a tylko 3 z Europy 13 kwietnia 2007 (piątek)

9. Blockbuster drugs Sprzedaż powyżej miliarda dolarów. (Pfizer i AstraZeneca) W ciągu ostatnich 10 lat na rynku światowym pojawiło się zaledwie ok. 30 leków przełomowych. Lista przebojów w kategorii blockbusters • Atorvastatin • Celecoxib !!! – Koksyby • Omeprazole – historia naturalna leku będzie omówiona za chwilę • Esomeprazole • Fexofenadine • Quetiapine • Metoprolol • Budesonide 13 kwietnia 2007 (piątek)

10. Historia naturalna omeprazolu • Opracowanie ponad 150 związków o potencjalnym działaniu, z czego Food and Drug Administration dopuściła do obrotu 30 leków, z których zaledwie 9 przyniosło znaczne zyski. • Okres od opracowania koncepcji pompy protonowej do dyskusji pozwalającej na opracowanie leku trwał 9 lat (od 1968 do ok. 1977). Lek zsyntetyzowano w roku 1978, badania kliniczne rozpoczęto w roku 1984 a na rynek USA wprowadzono w roku 1989. • Wprowadzony lek zastosowany do leczenia choroby refluksowej, której koszty Amerykanie szacują na 10 mld dolarów rocznie (wydatki na leki, absencja chorobowa, koszty leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego). • Koszty powyższe omeprazol miał zmniejszyć o 50%. • Patent dla wytwórcy leku oryginalnego wygasł w 2001 roku i na rynek weszły leki generyczne. 13 kwietnia 2007 (piątek)

11. Konfrontacja Nakłady na R&D w 2000 roku prawie 45 mld USD Cały 7PR to 54 mld € Czas opracowania nowego leku 13 kwietnia 2007 (piątek)

12. Rzeczywistość • Ponad 70% leków innowacyjnych jest opracowywanych przez firmy farmaceutyczne, • 8 – 10 % jest opracowanych przez uniwersytety - głównie amerykańskie i japońskie. • Zwiększający się udział w rynku leków odtwórczych prowadzi do przejmowania przez inne firmy funkcji tzw. „fast followers” – szybko wprowadzających na rynek odpowiedniki leku oryginalnego, • bądź producentów leków „me too” – możliwie maksymalnie zbliżonych do leku oryginalnego. 13 kwietnia 2007 (piątek)

13. Rzeczywistość • wytwórca leku jest odpowiedzialny za przeprowadzenie badań biorównoważności i dostarczeniu mnóstwa innych danych, w których przygotowaniu niezbędny jest udział ekspertów – z reguły uniwersyteckich - farmaceutów i klinicystów 13 kwietnia 2007 (piątek)

14. Innowacyjny (?) przemysł farmaceutyczny • Wprowadzanie nowych leków jest bezpośrednio związane z zyskami firmy, • Nowe leki zwiększają sprzedaż gdy chodzi o • wartość / ilość sprzedawanych leków; • nowe populacje klientów / pacjentów; • cenę nowego leku. 13 kwietnia 2007 (piątek)

15. Innowacyjny (?) przemysł farmaceutyczny • D&D (drug discovery and development) wykazuje niską produktywność i z tego właśnie wynikają wysokie koszty badań. • Udziałowcy, banki i analitycy naciskająca dyrekcje dużych firm na szybki zwrot inwestycji. Łączenie się dużych firm jak i poszukiwanie leków przełomowych stają się manią. • Dla badania i wdrażania nowych leków niezbędne jest środowisko nie-autorytarne (non-autocratic) sprzyjające kreatywności i elastyczności • Na początku historii niemal każdego leku przełomowego dominował brak zainteresowania i sceptycyzm. • Firmy farmaceutyczne mniej są zainteresowane w rozwijaniu i odkrywaniu leków, które można sprzedać za mniej niż miliard dolarów rocznie. 13 kwietnia 2007 (piątek)

16. Innowacyjny przemysł farmaceutyczny • Przyszłość farmacji polegać będzie na ulepszaniu przez duże firmy parametrów leków już istniejących • Bardziej innowacyjne staną się niewielkie firmy, zwłaszcza biotechnologiczne. • Być może właśnie niewielkie firmy staną się głównymi miejscami odkrywania i wynajdywania nowych leków. • Wzrostu znaczenia małych firm i organizacji non-profit w D&D, co wynikać ma z mechanizmów rynkowych. 13 kwietnia 2007 (piątek)

17. Kierunki • Obecnie podstawą sukcesów farmaceutycznych firm amerykańskich i japońskich jest wykorzystywanie wyników badań podstawowych z dziedziny fizjologii, genetyki czy farmakologii, i na tej podstawie konstruowanie struktury chemicznej leku. • Metodą jest modelowanie matematyczne pozwalające na określenie prawdopodobnego oddziaływania leku na odpowiednie receptory. • Nowa Molekuła (New Molecule Entity - NME) może być zarejestrowana jako lek. W latach 1990 – 2003 FDA zarejestrowała 1171 nowych leków, z czego NME stanowiły 34%. • tzw. leki naturalne: pochodzenia roślinnego bądź zwierzęcego. W FDA obecnie badanych jest ich ponad 3 500 13 kwietnia 2007 (piątek)

18. Badania kliniczne • I faza: bezpieczeństwo stosowania testowanego środka. • II faza: czy nowy lek działau określonej grupy chorych i czy jest bezpieczny. • III faza: ostatecznie potwierdza się skuteczność testowanego leku w konkretnym schorzeniu. • Badania kliniczne zazwyczaj prowadzone są w szpitalach uniwersyteckich, a koordynacją badań powinni zajmować się odpowiednio wyszkoleni specjaliści. 13 kwietnia 2007 (piątek)

19. Innowacyjność w badaniu leków • Zależy nie tylko od badań prowadzonych w laboratoriach badawczych ale także od zakresu i zasięgu badań klinicznych. • Dokładna obserwacja pacjentów w II czy III fazie może nawet zmienić wskazania do stosowania konkretnego leku, a dokładna analiza wyników badań (w fazie III bądź w późniejszych badaniach po wprowadzeniu leku na rynek) może nawet doprowadzić do wycofania leku z rynku (Vioxx) • Sildenafil (Viagra patent 1996, na rynku od 1998)miał być lekiem rozszerzającym naczynia wieńcowe, a działanie na naczynia krwionośne narządów płciowych - działaniem ubocznym. 13 kwietnia 2007 (piątek)

20. Innowacyjna farmacja w Łodzi • Potencjałem badawczym są przede wszystkim naukowcy zatrudnieni na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego oraz badacze zajmujący się naukami podstawowymi we wszystkich uczelniach i instytutach regionu. Rola badań klinicznych nie wymaga uzasadniania. • Gorzej wygląda sprawa z motywacją badaczy do podejmowania działalności z przedsiębiorstwach. Nie da się ukryć, że istnieją inne – niż działalność przedsiębiorcy – czynniki motywujące naukowców. 13 kwietnia 2007 (piątek)

21. Innowacyjna farmacja w Łodzi • Na 18 firm wymienionych w wydawnictwie poświeconym przedsiębiorczości akademickiej pięć można zaliczyć do innowacyjnej farmacji • Z tych pięciu przedsiębiorstw akademickich trzy (PHARMENA, PROTEON PHARMACEUTICALS i IFOFARM) znajdują się w Łodzi i prowadzone są przez naukowców z Politechniki Łódzkiej bądź z PAN. • Zwraca uwagę fakt brak firm innowacyjnych założonych przez farmaceutów i lekarzy z Uniwersytetu Medycznego 13 kwietnia 2007 (piątek)

22. Potencjał i efekty • 12 z 42 firm farmaceutycznych w regionie łódzkim prowadzi bądź może prowadzić działalność odpowiadającą nazwie „innowacyjna farmacja”. • Problem nie polega na braku potencjału, zwłaszcza ludzi o niekiedy wybitnych kwalifikacjach lecz na motywacji, a właściwie na istnieniu konkurencyjnych do innowacyjności możliwości uzyskiwania dodatkowych dochodów – oczywiście w sposób całkowicie legalny. 13 kwietnia 2007 (piątek)

23. Stan badań naukowych • Z 73 badań z dziedziny farmacji pochodzących z całej Polski a opisanych w bazie danych SYNABA II, ponad połowa miała charakter odtwórczy i dotyczyła: • fitofarmacji – pozyskiwania nowych leków ziołowych, selekcji roślin zielarskich o zwiększonej zawartości substancji aktywnych, • syntezy pochodnych znanych preparatów, • modelowania matematycznego i molekularnego nowych leków i ich oddziaływania z receptorem, • nowych formulacji i nośników znanych leków, • wytwarzania radiofarmaceutyków do diagnostyki i terapii, syntezy i badania nowych leków. • 12 spośród 73 tematów (23%) realizowanych jest w Łodzi, przede wszystkim na Wydziale Farmaceutycznym oraz na Politechnice Łódzkiej 13 kwietnia 2007 (piątek)

24. Biotechnologia • Rekombinowane, aktywne biologicznie białka, hormony, immunoglobuliny oraz antygeny patogenów (szczepionki). • W Polsce, poza firmą BIOTON produkująca na skale przemysłową rekombinowaną ludzką insulinę, i w której prowadzone są także prace nad technologią produkcji innych ludzkich hormonów, badania takie są rzadkością 13 kwietnia 2007 (piątek)

25. Podsumowanie • Potencjał badawczy w zakresie szeroko rozumianej „innowacyjnej farmacji” w regionie łódzkim jest znaczny jeśli chodzi o badaczy, zróżnicowany - jeśli rozważyć możliwości aparaturowe. • Potencjał największej w Polsce wyższej uczelni medycznej z 7 szpitalami klinicznymi, wysoko umiejscawianymi w różnych rankingach może być wykorzystany, w znacznie większym stopniu niż obecnie, do prowadzenia badań klinicznych wszystkich faz. • Zasadniczym elementem powodzenia będzie współpraca – przezwyciężenie tendencji odśrodkowych – między uczelniami i tworzenie wielospecjalistycznych zespołów badawczych (task forces). 13 kwietnia 2007 (piątek)

26. Wniosek Wydaje się, że największe szanse sukcesu ma utworzenie ośrodka (ośrodków) badań klinicznych wykorzystujących wszystkie możliwości nauk podstawowych i stosowanych w regionie łódzkim.

27. Anapurna o świcie Dziękuję za uwagę