Te drejtat e Femijeve ne sisitemin legjislativ shqiptar

1. Te drejtat e Femijeve ne sisitemin legjislativ shqiptar Dot.ssa Vilma PREMTI Keshilltar prane Minsitrit te Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te Barabrara

2. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kushtetuta Konventat Nderkombetare te Ratifikuara Ligjet

3. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kushtetuta - Neni 15 1. Te drejtat dhe lirite themelore te njeriut jane te pandashme, te patjetersueshme e te padhunueshme dhe qendrojne ne themel te te gjithe rendit juridik. 2. Organet e pushtetit publik, ne permbushje te detyrave te tyre, duhet te respektojne te drejtat dhe lirite themelore te njeriut, si dhe te kontribuojne ne realizimin e tyre.

4. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kushtetuta � Neni 54 1. Femijet, te rinjte, grate shtatzena dhe nenat e reja kane te drejten e nje mbrojtjeje te ve�ante nga shteti. 2. Femijet e lindur jashte martese kane te drejta te barabarta me te lindurit nga martesa. 3. Cdo femije ka te drejte te jete i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytezimi dhe perdorimi per pune, e ve�anerisht nen moshen minimale per punen e femijeve, qe mund te demtoje shendetin, moralin ose te rrezikoje jeten a zhvillimin e tij normal.

5. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Konventa mbi te Drejtat e Femijes, miratuar nga Asambleja e Pergjithshme e Organizates se Kombeve te Bashkuara me 20 nentor 1989, ratifikuar nga Kuvendi i Republikes se Shqiperise ne Shkurt 1992 dhe hyri ne fuqi ne Mars 1992

6. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Nenin 122 I Kushtetutes �Cdo marreveshje nderkombetare e ratifikuar perben pjese te sistemit te brendeshem juridik, pasi botohet ne Fletoren Zyrtare te Republikes se Shqiperise�. Nje marreveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit qe nuk pajtohen me te.

7. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Konventa te tjera: Deklaraten Universale te te Drejtave te Njeriut Konventa Europiane Per mbrojtjen e te drejtave dhe lirive themelore Konventen per Ndalimin me Force te Trafikut te Personave dhe shfrytezimit te Prostutitucionit te te Tjereve (protokollin e Palermos) Konventa ILO 182 �Per format me te keqija te punes se femijeve� dhe rekomandimi nr.190, �Format me te keqija te punes se femijeve� Konventa e Hages �Per mbrojtjen e femijeve dhe bashkepunimin per biresimet jashte vendit Konventa Europiane �Mbi marredheniet me femijet�, Konventa e Hages �Per njohjen dhe zbatimin e vendimeve mbi detyrimin ushqimor�

8. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kodi Civil Kodi i Familjes Kodi Penal Kodi i punes Ligje te tjera: Ligji per ndihmen dhe sherbimet sociale; Ligji per arsimin e detyruar; ligji Per shendetin publik etj

9. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kodi Civil E drejta juridike dhe e drejta per te vepruar E drejta pasurore dhe trashegimtare Detyrimet e prinderve per te siguruar mireqenie dhe edukim Biresimi � Inetresi me i larte i femijes dhe garantimi i respektimit te drejtave te tij themelore.

10. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kodi Penal Femija ka pergjegjesi penale me mbushjen e moshes 14 vjec per veprat penale dhe 16 vjec per kundravajtjet penale Te miturit nen 18 vjec te denuar me burgim nuk mund te marrin me shume se gjysma e denimit te parashikuar per te rriturit

11. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kodi Penal Braktisja e Femijes Vrasja e foshnjes Trafikimi I femijeve Shfryezimi per qellime perfitmi Dhunimi seksual

12. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Kodi Punes Mosha minimale e pranimit ne pune eshte 16 vje�. Punesimi ne moshen 14 vjec behet ne pune te lehta qe nuk demtojne shendetin Per punemarresit nen moshen 18 vje� ndalohet puna e nates dhe pranimi ne pune behet vetem pas nje kontrolli mjekesor te plote, i cili i njeh si te afte per pune, shpenzimet e te cilit perballohen nga punemarresi

13. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Ne kete kuader, Shqiperia ka nenshkruar Konventen nr.182 e ILO-s per �Punen e rende te femijeve�.

14. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Arsimimi Ne nenin 57 te Kushtetutes eshte sanksionuar parimi se kushdo ka te drejten per arsimim. Arsimi I detyruar ne shqiperi eshte ai 9-vjecar

15. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Politikat sociale Me Kushtetuten e Republikes se Shqiperise garantohet perkujdesja dhe ndihma e shtetit per jetimet Gjithashtu, Kushtetuta parashikon mbrojtjen e ve�ante te femijeve nga shteti duke u shprehur ne menyre te pergjithshme Ndersa, ne Kodin e Familjes parashikohet detyrimi i shtetit per rritjen dhe edukimin e femijeve te mbetur pa prinder dhe pa perkrahje.

16. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Politikat sociale Ligji kuader �Per ndihmen dhe perkujdesjen shoqerore� Ligji per Statusin e jetimit Ligji per biresimet Ligji per kujdestarine

17. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Fenomene sociale negative Trafikimi i femijeve Shfrytezimi ekonomik dhe ai seksual Dhunimi Fizik

18. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Trafikimi i femijeve Burimet e rekrutimit te femijeve per trafikim jane: Nga familje te divorcuara dhe me mungese kujdesi familjar Nga familje me shume femije dhe ne gjendje te veshtire ekonomike Nga familje fshatare qe shpresojne ne ndihmen e femijeve Nga femije te mbetur jetime dhe pa kujdes Nga familje qe prinderit u jane larguar per punesim jashte shtetit Femije qe kane braktisur shkollen dhe jane marre me lypesi e veprimtari Tjeter te kunderligjshme edhe ne Shqiperi

19. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Trafikimi i femijeve Ratifikimi Protokollit te palermos per Luften kunder trafikimit te grave dhe femijeve = ndryshime ne legjislacionin penal. Krimet e kryera kunder femijeve kane nje denim me te madh.

20. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Shfrytezimi ekonomik dhe ai seksual Kushtetuta e Republikes se Shqiperise parashikon se �do femije ka te drejte te jete i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytezimi dhe perdorimi per pune, e ve�anerisht nen moshen minimale per punete femijeve, qe mund te demtoje shendetin, moralin, ose te rrezikoje jeten a zhvillimin e tij normal.

21. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Shfrytezimi ekonomik Nga vezhgimet e bera deri tani, femijet e angazhuar ne pune, ne Shqiperi punojne si: Shites ne rruge te cigareve, cakmakeve dhe sendeve te tjera; Shites neper dyqane te ndryshme perimesh apo sendesh; Lypesa brenda, apo jashte Shqiperise; Fermere, apo shites te produkteve blegtorale dhe bujqesore; Bari me dhen; Llustrues kepucesh; Fatorino ne mjete motorrike private per transport personash; Peshkatare me mjete te ndryshme; Lares makinash, shites lulesh dhe shites gazetash etj.

22. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Shfrytezimi Seksual: Kodi Penal parashikon si veper penale rastet e marredhenieve seksuale, ose homoseksuale me persona ne gjini ose nen kujdestari. Kodi Penal parashikon si veper penale marredheniet seksuale, homoseksuale, si dhe cdo akt tjeter seksual me femije te mitur, qe nuk ka arritur moshen 14 vje�, ose me femijen e mitur qe nuk ka arritur pjekurine seksuale, veper per te cilen kur kryhet me dhune, ose sjell si pasoje vdekjen ose vetvrasjen e femijes se mitur, zbatohet nje denim me i rende se ne rastin e pare

23. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Persa i perket shfrytezimit te femijeve per qellime prostitucioni, ne Kodin Penal parashikohet si veper penale dhe denohet me rende, kur shtytja, ndermjetesimi, ose marrja shperblim per ushtrimin e prostitucionit kryhet ndaj nje te mituri.

24. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Lidhur me pornografine, Kodi Penal e parashikon si veper penale kur prodhimi, shperndarja, reklamimi, importimi, shitja e botimi i materialeve pornografike behet ne ambjentet e te miturve.

25. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Dhuna fizike Ne baze te Kodit te Familjes, kur gjykata konstaton se prindi shperdoron te drejten prinderore ose tregon pakujdesi te rende ne ushtrimin e saj, ose me veprimet e tij ndikon ne menyre te demshme ne edukimin e femijes, me vendim gjyqesor i hiqet e drejta prinderore Problemi i keqtrajtimit dhe abuzimit te femijeve, per raste te caktuara, parashikohet edhe ne Kodin Penal ku shoqerohet dhe me masat perkatese te denimit. Ligji I ri �Per masat kunder dhunes ne familje�

26. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Ligji integral per te miturit- Qellimet per hartimin e ketij ligji jane: Adoptimi i dhe harmonizimi i politikave ekzistuese qe ndikojne mbi te drejtat e femijeve, duke i pershtatur ato me standartet nderkombetare te BE dhe ne perputhje me detyrimet qe rrjedhin nga MSA. Vendosja e nje sistemi efektiv monitorimi ne lidhje me mireqenien dhe realizimin e te drejtave te femijeve ne nivel kombetar dhe vendor.

27. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Te drejtat e njeriut Te drejtat e femijeve jane natyrisht pjese e te drejtave te njeriut. Keshilli i Evropes - Konventa Europiane e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut Mekanizmat mbrojtes te ketyre te drejtave

28. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Karta Sociale Europiane (e rishikuar) - Ajo synon te garantoje ushtrimin e fektiv te te drejtave sociale qe perfshijne: strehimin, mbrojtjen e shendetit, edukimin, punesimin, mbrojtjen shoqerore si dhe mosdikrimiminin

29. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Karta Sociale Europiane (e rishikuar) Kushtet e punesimit Mosdoskriminimi ne zenien me pune, ndalimi i punes se detyruar E drejta sindakale, e drejta per marreveshje kolektive, e drejta e punonjesve per informim dhe konsultim, si dhe pjesemmarje ne percaktim te kushteve dhe mjedisit te punes E drejta per kushte pune dhe shperblim te drejte E drejta per orinetim dhe formiim professional Ndalimi I punes se femijeve para moshes 15 vjec dhe mbrotja nga mosha 15 deri ne 18 vjec

30. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve Karta Sociale Europiane (e rishikuar) Kohezioni shoqeror e drejta per mbrojtjne e shendetit, sigurimin shoqeror dhe e drejta per asistence sociale e mjekesore e drejta e femijeve dhe adoleshenteve per mbrojtje kunder rreziqeve fizike e morale

31. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia per mbrojtjen e te drejtave te femijeve � Plani i saj i veprimit Strategjia e Perfshirjes Sociale Srategjia e Mbrojtjes Sociale � Strategjia e kujdestarise Strategjia e trafikimit te qenieve njerezore ne pergjithesi dhe ate te femijeve ne vecanti.

32. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia per mbrojtjen e te drejtave te femijeve- OBJEKTIVAT Ngritja e strukturave dhe sigurimi i burimeve te mjaftueshme financiare e njerezore, per te realizuar detyrimet qe rrjedhin nga Konventa Per te Drejtat e Femijeve dhe nga Strategjia Kombetare per Femijet, per krijimin e nje vendi te denje per ta. Sigurimi i mundesive te barabarta per te gjithe femijet, pavaresisht nga mosha, gjinia, etnia, aftesia e kufizuar, statusi i lindjes etj. Vazhdimesia e procesit qe siguron respektimin e interesave te femijeve, te drejten e informimit dhe te lirise se shprehjes dhe pjesemarrjen e tyre ne te gjitha �eshtjet qe lidhen me ta ne familje, ne shkolle dhe ne institucione te tjera.

33. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia per mbrojtjen e te drejtave te femijeve- OBJEKTIVAT Ngritja e sistemit te institucioneve dhe marrja e masave te tjera te domosdoshme, per te mbrojtur femijet nga te gjithe format e dhunes, te shfrytezimit dhe nga keqtrajtimet. Sigurimi i jeteses se femijeve ne mjedis familjar, dhe vetem ne pamundesi te kesaj, ofrimi i kujdesit alternativ, ku perparesi te kete kujdesi ne familjet sociale. Persosja e kuadrit ligjor ne fushen e biresimeve, duke synuar biresim te sigurt dhe te pershtatshem per femijet, nepermjet Komitetit Shqiptar te Biresimit.

34. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia per mbrojtjen e te drejtave te femijeve- OBJEKTIVAT Rritje e kujdesit per t�u krijuar shanse te barabarta femijeve me aftesi te kufizuara. Permiresimi i kujdesit dhe sherbimit shendetesor per nenen dhe femijen, me synim arritjen e standardeve normale ne kete sherbim. Ndertimi i sistemit arsimor bashkekohor, duke garantuar qe te gjithe femijet te mesojne ne kushte te pershtatshme dhe te perfundojne arsimin e detyruar. Reduktimi i numrit te femijeve qe punojne dhe garantimi i sistemit te mbrojtjes se tyre. Ulja e numrit te femijeve te rruges dhe ngritja e sherbimeve qe i mbrojne dhe zhvillojne ata.

35. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia e Mbrojtjes Sociale 2007-20013 Zbutja e varferise Permiresimi i targetimit per skemen e ndihmes ekonomike Shtrirja e kushtezimit te perfitimit te ndihmes ekonomike nepermjet punes, ne te gjithe trritorin. Permiresimi i administrimit te subvencionit per energjine

36. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Reformimi i sistemit te sherbimeve shoqerore Decentralizimi Institucionalizimi i marredhenjeve me shoqerine civile Deinstitucionalizimi Garantimi i cilesise nepermjet percaktimit te standarteve, monitorimi i rezultateve per cilesine e standarteve dhe vleresimi dhe permiresimi i cilesise se sherbimit Vleresimi i nevojave dhe planifikimi komunitar Trainimi dhe zhvillimi i stafit te sherbimit social

37. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Mbeshtetja e grupeve ne rrezik e perjashtimit social Luajtja e rolit koordinues me qeverine per zbatimin e strategjise ndersektoriale te perfshirjes sociale, ne pergjithesi, dhe politikave nderprerese per grupet sociale te percaktuara (femijet, PAK, Romet dhe grate), ne ve�anti Zbatimi i masave prioritare specifike te percaktuara ne politikat nderprerese

38. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia e kujdestarise � Parimet Te gjithe femijet duhet te gezojne te drejten e rritjes me dashuri ne nje mjedis familjar te qendrueshem; Te gjithe femijet duhet te gezojne te drejten e mbrojtjes nga abuzimi fizik, psikologjik apo seksual; Te gjithe femijet duhet te gezojne te drejten e ofrimit te alternativave te ndryshme te kujdesit me baze familjen ne rastet e mungeses se asaj biologjike;

39. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia e kujdestarise- Objektivat Shoqeri e ndergjegjesuar ne te gjithe nivelet e saj lidhur me sherbimin e kujdestarise per femije dhe perparesite e tij; Kuader ligjor i permiresuar dhe i plotesuar per te mundesuar zbatimin e sherbimit te kujdestarise per femije; Kapacitete profesionale te permiresuara te te gjithe aktoreve qe do te perfshihen ne ofrimin e sherbimit te kujdestarise; Procedura dhe dokumentacion i gatshem per te ofruar nje sherbim cilesor te kujdestarise per femije;

40. Politikat e Qeverise per mbrojtjen e femijeve Strategjia e Trafikimit te qenieve njerezore 2008-2010 � Parimet Pergjegjesia kryesore e Qeverise, Pjesemarrja e shoqerise civile, Trajtim i viktimave bazuar ne te drejtat e njeriut;

41. Strategjia per trafikimin e femijeve dhe mbrojtja e femijeve viktima te trafikimit 2008-2010 Sigurimi i identifikimit te rasteve te mundshme dhe atyre aktuale te trafikimit te femijeve; Sigurimi i asistences dhe mbrojtjes se gjithe viktimave te prezumuara, edhe nese ato nuk kane deshire te deshmojne; Sigurimi i sistemeve efektive dhe te institucionalizuara te mbrojtjes se femijeve ne nivel vendor, qe kane per synim identifikimin e grupeve dhe individeve ne rrezik, si edhe te miturit e trafikuar, si dhe sigurimi i marrjes se masave parandaluese, mbrojtese dhe rehabilituese

42. Strategjia per trafikimin e femijeve dhe mbrojtja e femijeve viktima te trafikimit 2008-2010 Rritjen e aksesit per arsim dhe formim aftesish per jeten, si dhe per formim profesional; Rritjen e alternativave ndaj emigrimit te paligjshem dhe trafikimit permes reduktimit te varferise, gjenerimit te punesimit, etj.

43. Roli i sistemit legjislativ ne mbrojtjen e te drejtave te femijeve �Matesi i vertete i qendrimit te nje kombit eshte se sa mire ai kujdeset per femijet, shendetin dhe sigurine e tyre�