1 / 53

5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94.

5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94. Vistfræði: Er fræðigrein sem fjallar um samskipti lífvera innbyrðis og tengsl þeirra við umhverfi sitt. Vistkerfi: Allar lífverur sem lifa á ákveðnu svæði og umhverfi þeirra líka.

kirkan
Download Presentation

5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94.

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. 5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94. Vistfræði: Er fræðigrein sem fjallar um samskipti lífvera innbyrðis og tengsl þeirra við umhverfi sitt. Vistkerfi: Allar lífverur sem lifa á ákveðnu svæði og umhverfi þeirra líka. Dæmi: Allar lífverur sem lifa í tjörn, vatnið, botninn og bakkarnir. Vistkerfi er því samsett úr lifandi og lífvana þáttum. Einkenni lífvera

  2. http://www.biology.ualberta.ca/facilities/multimedia/index.php?Page=280http://www.biology.ualberta.ca/facilities/multimedia/index.php?Page=280 Einkenni lífvera

  3. 5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94. Líffélag: Allar lífverur sem lifa á ákveðnu svæði mynda eitt félag. Dæmi: Allar lífverur sem lifa í Tjörninni í Reykjavík eða allar lífverur sem lifa í Viðey. Stofnar: Hver lífverutegund í líffélagi myndar einn stofn. Stofn er því hópur lífvera af sömu tegund sem lifa á ákveðnu afmörkuðu svæði.Dæmi: Allir hrafnar á Íslandi eða öll hornsíli í Rauðavatni Einkenni lífvera

  4. 5-1. Lífverur og umhverfi þeirra bls. 88-94. Kjörbýli eða búsvæði: kallast sá staður sem lífvera á að heimkynnum sínum. Dæmi: Kjörbýli þorsks er sjór. Í kjörbýli sínu finna lífverur fæðu og skjól. Sess: Lífverur gegna einnig ákveðnu hlutverki innan líffélagsins. Það kallast að skipa ákveðinn sess (vist) og felur í sér allt sem lífvera gerir og þarfnast innan kjörbýlis síns.Lífverur geta deilt með sér kjörbýli en geta ekki skipað nákvæmlega sama sessinn. Einkenni lífvera

  5. Upprifjun 5-1 bls. 94. • Vistfræði fjallar um tengsl milli lífvera innbyrðis og tengsl þeirra við umhverfi sitt. • Líffélagið nær til allra lífvera í vistkerfi, stofn er allar lífverur sem eru af sömu tegund og í sama vistkerfi. • Kjörbýli er sá staður sem lífvera á að heimkynnum sínum. Sess er allt sem lífveran gerir og allt sem hún þarfnast á kjörbýli sínu. Einkenni lífvera

  6. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. • Plöntur eru undirstaðan undir annað líf, þær eru kallaðar frumbjarga því þær mynda sjálfar fæðu sína með ljóstillífun. • Flokka má lífverur í þrjá hópa eftir því hvernig þær afla sér fæðu: • Frumframleiðendur: Plöntur sem mynda fæðu með ljóstillífun. • Neytendur: Lífverur sem lifa á frumframleiðendum. Þær eru kallaðar ófrumbjarga. Dæmi: Menn og dýr. • Sundrendur: Lífverur sem nærast á dauðum lífverum og láta þær rotna, oft kallaðar rotverur. Dæmi: Bakteríur og sveppir. Rotverur skila næringarefnum úr lífverum til baka í jarðveginn eða vatnið. Einkenni lífvera

  7. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. Ljóstillífun: Ferli í frumbjarga lífverum þar sem orka sólarljóss er beisluð og notuð til að búa til fæðuefni. Koltvíoxíð   +   vatn   +   orka      sykrur (glúkósi)  +  súrefni 6 CO2 + 6 H2O + orka C6H12O6 + 6 O2 Einkenni lífvera

  8. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. súrefni glúkósi Bruni/ frumuöndun: Ferli í frumum þar sem glúkósi og aðrar einfaldar sameindir brotna niður og orkan sem losnar úr læðingi er nýtt til þess að framkvæma ýmis störf. Koltvíoxíð og vatn orka Fæða    +   súrefni      koltvíoxið   +   vatn   +   orka C6H12O6 + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O + orka Einkenni lífvera

  9. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. Fæðukeðja: • Lýsir því hvernig mismunandi hópar lífvera afla sér fæðu og þar með orku. • Plöntur eru í fyrsta hlekk fæðukeðjunnar. Plöntuætur í þeim næsta og dýr sem lifa á plöntuætum í þriðja hlekknum. • Dæmi: Gras→engispretta→fugl→slanga Einkenni lífvera

  10. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. Fæðuvefur: • Er gerður úr mörgum fæðukeðjum og gefur betri mynd af fæðu lífvera því lífverur neyta sjaldnast bara einnar fæðutegundar. Einkenni lífvera

  11. Fæðuvefur Einkenni lífvera

  12. 5-2 Fæða og orka í vistkerfi bls.94-101. Fæðu/orku píramídi: • Skiptist í þrep eða hjalla. • Neðst eru frumfram-leiðendur en efst kjötætur. • Orkan minnkar eftir því sem ofar dregur, en hluti hennar tapast, t.d. með efnaskiptum. Einkenni lífvera

  13. Verkefni bls. 99 Mýs Hrægammar Gras Hirtir Fjallaljón Gerlar (rotverur) Einkenni lífvera

  14. Upprifjun 5-2 bls. 101. • Ljóstillífun er ferli þar sem plöntur búa til fæðuefni úr ólífrænum efnum. • Frumbjarga lífverur framleiða eigin fæðu en ófrumbjarga lífverur ekki. • Fæðukeðja sýnir hvernig fæða og orka berst milli lífvera í vistkerfi en fæðuvefur sýnir hvernig allar fæðukeðjur hvers vistkerfis samtvinnast í einum vef. Einkenni lífvera

  15. Einkenni lífvera

  16. Einkenni lífvera

  17. Einkenni lífvera

  18. Einkenni lífvera

  19. Einkenni lífvera

  20. Einkenni lífvera

  21. Einkenni lífvera

  22. Einkenni lífvera

  23. Einkenni lífvera

  24. Einkenni lífvera

  25. Einkenni lífvera

  26. Hver var lausnin? Einkenni lífvera

  27. 5-3 Tengsl í vistkerfibls. 101-115. Innan allra vistkerfa eru ýmis tengsl milli lífvera: • Samkeppni: lífverur keppa um fæðu, vatn, skjól, birtu, maka og önnur lífsgæði. Einkenni lífvera

  28. Samkeppni • Lífverur keppa um fæðu, vatn, skjól, birtu, maka og önnur lífsgæði. Einkenni lífvera

  29. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. 2. Ránlíf og afrán: Ránlíf þegar dýr drepa önnur dýr sér til matar Afrán þegar lífvera étur aðra lifandi lífveru, plöntu eða dýr. Einkenni lífvera

  30. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. 3. Samlíf: Tengsl milli lífvera, þar sem lífverur ýmist hagnast, tapa eða hvorugt. 3 gerðir: gistilíf, sníkjulíf og samhjálp Einkenni lífvera

  31. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. Gistilíf: Annar hagnast en hinn hvorki tapar né hagnast. Dæmi: • Hrúðurkarlar sem sitja á hval • Brönugrös sem eru ásætur á trjágreinum Einkenni lífvera

  32. Gistilíf • Trúðsfiskurinn (Amphiprion percula) lifir í hlýjum sjó við miðbaug. Hann heldur sig á milli stórvaxinna þyrna sæfífils og er þar í öruggu skjóli fyrir ránfiskum Einkenni lífvera

  33. Samhjálp Margar tegundir fugla tína og éta skordýr úr feldi gresjudýra í Afríku, svo sem gíraffa og vatnabuffala. Einkenni lífvera

  34. Gistilíf -Hrúðurkarlar kringum öndunarop hvals Einkenni lífvera

  35. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. Samhjálp: Báðar lífverur hagnast. Dæmi: • Fléttur sem eru sambýli sveppa og bláþörunga. Einkenni lífvera

  36. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. Sníkjulíf: Sníkillinn hagnast en hýsillinn tapar. Dæmi: • Höfuðlús • Njálgur • Bandormur • Silkijurt • Sæsteinsuga Einkenni lífvera

  37. http://www.youtube.com/watch?v=vR9X3gFTpL0 • Samhjálp buffalo og fugla • http://www.youtube.com/watch?v=8BEKrc-aXF8&feature=related • Maurar og lirfa (lífverðir) • http://www.youtube.com/watch?v=z3bWqlPLpMg&feature=related Einkenni lífvera

  38. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. Náttúruval: Breytingar sem verða á lífverum á löngum tíma við þróun og auðvelda þeim að lifa af í umhverfi sínu. Þeir einstaklingar sem komast af búa yfir eiginleikum sem valda því að þeim gengur betur að lifa af í umhverfi sínu og eignast fleiri afkvæmi. Einkenni lífvera

  39. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. • Aðlögun: Orsakast af náttúruvali og leiðir til þess að útlit og hegðun lífvera af ákveðinni tegund breytist á löngum tíma. Aðlagast t.d. að óvinum sínum eða að samkeppni um búsvæði eða fæðu. Einkenni lífvera

  40. 5-3 Tengsl í vistkerfi bls. 101-115. Jafnvægi í vistkerfinu: • Í vistkerfum ríkir oftast jafnvægi. • Jafnvægið getur raskast vegna breytinga á umhverfisþáttum (regni, hita ofl.) eða vegna breytinga á einni eða fleirri tegundum líffélagsins. Einkenni lífvera

  41. Upprifjun 5-3 bls. 115. • Samkeppni er baráttu lífvera um þau gæði náttúrunnar sem þær þurfa til þess að lifa af, svo sem fæðu, skjól og orku. • Gistilíf: önnur lífveran hagnast en hin ekki. Samhjálp: báðar hagnast. Sníkjulíf: sníkillinn hagnast en hýsillinn skaðast. 3. Náttúrulegar breytingar og umsvif mannsins. Einkenni lífvera

  42. Fjölvalsspurningar bls. 118. • C • A • D • A • D • A • C • B • D • C Einkenni lífvera

  43. Eyðufyllingar bls. 118. • Vistkerfi • Kjörbýli-búsvæði • Ljóstillífun • Hræætur • Sundrendur • Fæðuvef • Orku eða fæðupíramída • Samkeppni • Samhjálp • Náttúruval Einkenni lífvera

  44. Rétt eða rangt bls. 119. • Rangt (vistfræði) • Rétt • Rétt • Rétt • Rangt (ófrumbjarga) • Rétt • Rangt (frumframleiðendur) • Rangt (neðar) • Rétt • Rangt (sníkjulíf) Einkenni lífvera

  45. Verkefnablað Einkenni lífvera

  46. Grös og baunaplanta Allar nema frumframl. Og sundr. Gerlar og sveppir Einkenni lífvera

  47. Gras og baunaplantan Allar hinar Einkenni lífvera

  48. Gras kanína haukur Einkenni lífvera

  49. Einkenni lífvera

  50. Ef fæðuvefur er flókinn eru meiri líkur á að lífverurnar lifi af þó að ein lífveran deyi út. Einkenni lífvera

More Related