TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

1. TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA Na podstawie książki M. Blauga „Metodologia ekonomii” rozdz. VI Justyna Krysiak

2. Plan prezentacji: • Ocena teorii ekonomicznej • Prawo popytu • Wyjątki prawa popytu • Teoria obojętności • Teoria ujawnionych preferencji • Empiryczna analiza popytu • Teoria cech Lancastera • Podsumowanie Metodologia ekonomii

3. Ocena teorii ekonomicznej • Określenie „sytuacji problemowej”, której rozwiązaniem ma być teoria • Ustalenie, co prognozuje teoria • Próba oszacowania wiarygodności prognoz teorii Metodologia ekonomii

4. Ocena teorii ekonomicznej Teorie naukowe mogą być poprawnie ocenione tylko w kategoriach konkurencyjności hipotez • nie ma żadnych absolutnych standardów, do których powinny dostosować się wszystkie teorie  konieczność oceny porównawczej Która spośród wszystkich konkurujących teorii ma największe szanse przeżycia? Metodologia ekonomii

5. Prawo popytu Prawo– dobrze potwierdzone uniwersalne związki między zdarzeniami lub klasami zdarzeń wywnioskowanymi ze sprawdzonych niezależnie warunków początkowych Metodologia ekonomii

6. Prawo popytu • „prawo deterministyczne” – uchwytna empirycznie regularność, nie dopuszczająca żadnych wyjątków • „prawo statystyczne” – opisuje zachowania na rynku i zachodzi z prawdopodobieństwem bliskim, lecz nie równym jedności • „prawo przyczynowe” – wyjaśnia działania ludzkie w kategoriach powodów, pragnień i przekonań „racjonalnych” jednostek, tworzących mechanizm przyczynowy Metodologia ekonomii

7. Prawo popytu • wyprowadzone z bardzo podstawowych założeń dotyczących zachowania konsumentów • jedno z najlepiej statystycznie potwierdzonych praw ekonomii • najbliższe teorii zachowania konsumenta Metodologia ekonomii

8. Prawo popytu Wielkość popytu jest odwrotnie proporcjonalna do wysokości cen • Brak możliwości zaobserwowania indywidualnych i zagregowanych krzywych popytu • Możemy tylko zaobserwować pojedynczy punkt na krzywej popytu rynkowego na dane dobro Metodologia ekonomii

9. Wyjątki prawa popytu • Paradoks Giffena –wielkość negatywnego efektu dochodowego zmiany ceny jest tak duża, że równoważy negatywny efekt substytucyjny tej zmiany (Marshall) Przy bardzo niskich dochodach, zwiększenie ceny dóbr podstawowych powoduje zwiększenie popytu na to dobro i zmniejszenie popytu na dobro komplementarne Metodologia ekonomii

10. Wyjątki prawa popytu • Krzywe popytu indywidualnego ograniczenia klauzuli ceteris paribus obejmującej gusty, oczekiwania co do wysokości przyszłych cen, dochody pieniężne konsumentów oraz ceny wszystkich pozostałych dóbr Metodologia ekonomii

11. Wyjątki prawa popytu • „Krzywa popytu przy stałym dochodzie realnym” (skompensowana) – ceny wszystkich dóbr ściśle związanych z analizowanym dobrem zmieniają się odwrotnie do ceny tego dobra. Powinna mieć nachylenie ujemne Problem: • nigdy nie została zaobserwowana • posługiwanie się krzywymi popytu przy stałym dochodzie realnym oznacza zignorowanie efektu dochodowego Metodologia ekonomii

12. Teoria obojętności Zakłada porównywanie parami koszyków dóbr różniących się od siebie w nieskończenie małym stopniu Wady: • nieobserwowalna jak teoria porównań użyteczności krańcowych • krzywe obojętności nie pomagają przewidzieć, które krzywe popytu mają ujemne, a które dodatnie nachylenie Metodologia ekonomii

13. Teoria obojętności Teoria konsumenta dalej pozostaje dokonywaną ex post racjonalizacją dowolnych zmian popytu i wciąż nie jest przewidywalna Metodologia ekonomii

14. Teoria ujawnionych preferencji • oczyszczenie teorii wyboru konsumenta z resztek użyteczności i ograniczenie jej do porównań sum wartości (QxP) „Fundamentalne twierdzenie teorii konsumpcji”: Jeżeli konsument woli więcej niż mniej dóbr i w każdej sytuacji budżetowej wybiera jeden zbiór ściśle określonych dóbr oraz zachowuje się spójnie przy następnych wyborach, to kupi mniej dobra, którego cena wzrosła, jeśliby tylko kupił więcej tego dobra w przypadku wzrostu jego dochodu. Metodologia ekonomii

15. Teoria ujawnionych preferencji Zalety TUP • zawiera wszystkie możliwe do zaobserwowania wnioski teorii obojętności • preferencje konsumentów analizuje na podstawie ich ujawnionego zachowania • efekt dochodowy jest mierzalny – stanowi zmianę dochodu o wysokości umożliwiającej ponowny zakup koszyka dóbr nabywanego początkowo Metodologia ekonomii

16. Teoria ujawnionych preferencji Wady TUP • nie ma większych zdolności do prognozowania popytu niż poprzedzające ją teorie • analizuje wybory pojedynczego konsumenta, a pomiary i testy hipotez dotyczące popytu odnoszą się do zachowań rynkowych Metodologia ekonomii

17. TUP a Teoria obojętności • TUP może zostać użyta do wyprowadzenia wszystkich standardowych własności krzywych popytu, wcześniej dedukowanych w teorii użyteczności • wybór „racjonalny” = konsument „woli więcej niż mniej”, a jego wybory są „spójne” i „przechodnie” TUP i teoria użyteczności są logicznie równoważne Metodologia ekonomii

18. Empiryczna analiza popytu Brown i Deaton: • teoria zachowania konsumenta nie dostarcza sposobu przeprowadzania eksperymentów służących analizie popytu • nacisk kładziony raczej na szacowanie niż testowanie • skupienie się na efektach substytucyjnych zmiany cen, zamiast na skutkach zmian dochodu Metodologia ekonomii

19. Empiryczna analiza popytu • ważna odpowiedź na pytanie: w jaki sposób zmiany podziału dochodu wpływają na przeciętne zachowanie pojedynczych konsumentów • empiryczny pomiar elastyczności dochodowych niezbędny nawet do uznania koncepcji ujemnego nachylenia krzywych popytu Metodologia ekonomii

20. Teoria cech Lancastera • Konsumenci cenią dobra nie na podstawie ich samych, lecz ze względu na ich usługi • „cechy” są obiektywnie mierzalne i takie same dla wszystkich konsumentów cechy pojedyncze dobro koszyki „działań” konsumpcyjnych Metodologia ekonomii

21. Teoria cech Lancastera • Konsumenci maksymalizują funkcję transformacji opisuje użyteczność z przekształcenia konkretnego zestawu cech w konkretny zestaw dóbr WNIOSEK: Punkty równowagi konsumentów zwykle odpowiadają rozwiązaniom brzegowym dla większości wymiarów, w których dokonywany jest wybór Metodologia ekonomii

22. Teoria cech Lancastera Pomaga wyjaśnić: • substytucyjność i komplementarność • decyzje o wyborze zawodu • decyzje o lokacie majątku • rolę reklamy jako narzędzia ułatwiającego wprowadzenie na rynek nowych dóbr Metodologia ekonomii

23. Teoria cech Lancastera Wady • Założenie o stałości proporcji przy produkcji cech- zbyt daleko idące uproszczenie • jeśli dobra mają różniące je cechy, to każde może być dobrem Giffena przy dowolnym poziomie dochodu, jeżeli posiada przewagę danej cechy na którą popyt został nasycony Metodologia ekonomii

24. Podsumowanie • W teorii zachowania konsumenta „sytuacją problemową” jest pytanie o kierunek nachylenia rynkowej krzywej popytu na dobro • Istnieje wiele podejść i teorii zachowania konsumenta, jednak żadna z nich nie daje pełnej odpowiedzi na powyższe pytanie Metodologia nie daje odpowiedzi, czy dana teoria odniesie sukces Metodologia ekonomii

25. Dziękuję za uwagę! Metodologia ekonomii