1 / 157

Statistika cena

Statistika cena. Statistika cena. Osnovni koncepti Potrošačke cene Cene proizvođača Cene uvoza i izvoza Deflator BDP-a Ostali indeksi cena Paritet kupovne moći (PPP). Statistika cena Osnovni koncepti.

lilly
Download Presentation

Statistika cena

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Statistikacena

  2. Statistika cena • Osnovni koncepti • Potrošačke cene • Cene proizvođača • Cene uvoza i izvoza • Deflator BDP-a • Ostali indeksi cena • Paritet kupovne moći (PPP)

  3. Statistika cenaOsnovni koncepti • Cena robe ili usluge predstavlja količinu novca po jedinici robe ili usluge koje u kupoprodajnim transakcijama kupac plaća prodavcu • Mogu se formirati delovanjem ponude i tražnje u uslovima slobodnog tržišta • Mogu biti kontrolisane od strane države u uslovima regulisanog tržišta

  4. Statistika cenaOsnovni koncepti Predmet kupoprodajnih transakcija mogu biti različiti proizvodi: • Industrijski proizvodi • Proizvodi za ličnu potrošnju • Različite vrste usluga • Poljoprivredni proizvodi • Radni input • Finansijska imovina

  5. Statistika cenaOsnovni koncepti • Promena cena utiče na promenu položaja ekonomskih subjekata na tržištu, u raspodeli nacionalnog dohotka • Svaki skok cena ide u korist prodavaca, odnosno proizvođača, a na štetu kupaca, odnosno potrošača • Pad cena poljoprivrednih proizvoda - poboljšanje položaja gradskog stanovništva i pogoršanju položaja seoskog stanovništva

  6. Statistika cenaOsnovni koncepti Statistika cena obuhvata: • Praćenje promena cena tokom vremena (vremenski indeksi) • Poređenje cena između određenih područja u istom vremenskom periodu • U apsolutnom izrazu preko prosečnih cena • U relativnom izrazu preko pariteta kupovne snage valute

  7. Statistika cenaOsnovni koncepti Najznačajniji vremenski indeksi cena su: • Indeksi cena potrošača • Indeksi cena proizvođača • Indeksi cena uvoza i izvoza • Ovi indeksi, zajedno sa indikatorima troškova rada i pariteta kupovne moći valute, čine osnovu sistema statistike cena u većini zemalja

  8. Statistika cenaOsnovni koncepti Indeksi cena i potrošačka korpa • Indeks cena pokazuje koliko treba platiti skup proizvoda u jednom određenom vremenskom trenutku u poređenju sa onim što je bilo potrebno platiti za isti skup proizvoda u nekom prethodnom vremenskom trenutku • Vrednost indeksa cena za referentni (bazni period) je 100 indeksnih poena

  9. Statistika cenaOsnovni koncepti • Promena vrednosti izdataka za kupovinu skupa dobara i usluga može biti rezultat: • Promene cena tih roba i usluga • Promene količina • Promene kvaliteta ili vrste robe i usluga

  10. Statistika cenaOsnovni koncepti • U zavisnosti od vrste indeksa cena, potrošačka korpa mora obuhvatati reprezentativni skup roba i usluga koji su kupljeni ili utrošeni • Pošto indeks cena meri promenu vrednosti izdataka za kupljene robe i usluge koja je posledica samo promene cena, korpa kupljenih proizvoda treba da bude nepromenjena (fiksirana u vremenu) • U današnjim uslovima brzog tehnološkog napretka, brzih promena na tržištu potrošačka korpa ne može ostati nepromenjena u dužem periodu

  11. Statistika cenaOsnovni konceptiPrimer: Cene i individualni indeksi cena proizvoda u korpi • Ukupan indeks cena dobija se kao zbir proizvoda indeksa cena svakog proizvoda i njegovog pondera • Ponderi se dobijaju kao relativno učešće izdataka svakog proizvoda u ukupnim izdacima • Prosečna cena korpe u tekućem periodu poraslaje za 10,1% u odnosu na bazni period

  12. Statistika cenaOsnovni koncepti • Indeks cena se može izračunati korišćenjem različitih formula: • Lasperov (Laspeyres) indeks cena meri promenu cena korpe utrošene u baznom periodu • Pašeov (Paasche) indeks cena meri promenu cena korpe utrošene u tekućem periodu • Fišerov (Fisher) indeks cena koristi korpu iz tekućeg i baznog perioda i izračunava se kao geometrijska sredina Lasperovog i Pašeovog indeksa cena

  13. Statistika cenaOsnovni koncepti • U praksi se najčešće koristi Lasperov indeks cena • Podaci o potrošnji u baznom periodu su mnogo brže dostupni nego podaci o potrošnji u tekućem periodu • To znači da postoje dva načina za izračunavanje indeksa cena • Metod fiksne baze podrazumeva da se promena cena između bilo koja dva perioda ponderiše sa strukturom potrošnje iz baznog perioda • Metod lančanih indeksa podrazumeva da se promena cena između bilo koja dva uzastopna perioda t, t+1 ponderiše se sa strukturom potrošnje iz perioda t

  14. Statistika cenaOsnovni koncepti Pretvaranje lančanih indeksa u bazne

  15. Statistika cenaOsnovni koncepti Pretvaranje lančanih indeksa u bazne

  16. Statistika cenaOsnovni koncepti Pretvaranje baznih u lančane indekse

  17. Statistika cenaOsnovni koncepti Pretvaranje baznih u lančane indekse – opšta formula

  18. Statistika cenaOsnovni koncepti Indeksi cena se najčešće koriste za: • Merenje inflacije • Izračunavanje realnih vrednosti • Izračunavanje indeksiranih vrednosti

  19. Statistika cenaOsnovni koncepti Merenje inflacije • Indeks potrošačkih cena - za procenu inflacije koju oseća stanovništvo, odnosno rasta cena proizvoda koje stanovništvo troši za ličnu potrošnju • Indeks cena proizvođača - za procenu inflacije sa stanovišta proizvođača ili uvoznika dobara • Indeks troškova gradnje – za procenu inflacije u oblasti građevinarstva • Indeks cena usluga - za procenu inflacije u oblasti usluga

  20. Statistika cenaOsnovni koncepti Indeksi cena sa stanovišta komponenata finalne tražnje: • Indeks potrošačkih cena (lična potrošnja) • Indeks cena države (potrošnja države) • Indeks cena investicija (investiciona potrošnja) • Indeks cena izvoza (izvoz)

  21. Statistika cenaOsnovni koncepti • Izračunavanje realnih vrednosti određenih agregata • Ukoliko poredimo potrošnju, plate ili BDP izražene u tekućim cenama u različitim vremenskim trenucima možemo dobiti iskrivljenu sliku njihovog kretanja • Kada nominalne vrednosti podelimo sa odgovarajućim indeksom cena dobijemo realne vrednosti • Indeksiranje - osnovna vrednost iz kupoprodajnog ugovora vezuje se za određeni indeks cena, kako bi realna vrednost ostala očuvana u periodu važenja ugovora

  22. Statistika cena Potrošačke cene • Indeks potrošačkih cena (Consumer Price Index) meri promene opšteg nivoa cena roba i usluga tokom vremena, koja domaćinstva kupuju za zadovoljavanje svojih potreba • Ovaj indeks je u mnogim zemljama uveden kako bi se merile promene u troškovima života zaposlenih, da bi se rast plata mogao porediti sa rastom opšteg nivoa cena

  23. Statistika cena Potrošačke cene Danas IPC se koristikao: • Makroekonomski indikator inflacije • Sredstvo koje države i centralne banke koriste za targetiranje inflacije • Deflator potrošnje domaćinstava u nacionalnim računima

  24. Statistika cena Potrošačke cene Obuhvat indeksa potrošačkih cena se može prilagoditi tako da služi specifičnim ciljevima: • U analizi siromaštva - kretanje inflacije specifičnih grupa stanovništva (npr. penzionera ili domaćinstava s najnižim prihodima) • Inflacije specifičnih sektora, npr. energije, hrane • Definisanje „bazne inflacije“ • Na regionalnom nivou - poređenje stope inflacije između regiona, urbanih i ruralnih područja

  25. Statistika cena Potrošačke cene Dva koncepta definisanja indeksa potrošačkih cena: • Meri promene u troškovima fiksne korpe roba i usluga koja domaćinstva troše za svoje potrebe - Indeks troškova roba i usluga, IPC • Meri promene u troškovima života - promene u vrednosti potrošnje domaćinstva u cilju održavanja dostignutog nivoa životnog standarda (s promenom cena, stanovništvo menja svoje potrošačke navike) - Indeks troškova života • Većina zemalja, uključujući Srbiju, koristi Lasperov tip indeksa za izračunavanje nacionalnih indeksa potrošačkih cena

  26. Statistika cena Potrošačke cene Obuhvat i namena indeksa potrošačkih cena Tri glavne oblasti korišćenja indeksa potrošačkih cena su: • Indeksacija plata i zarada, zakupnine, ugovornih vrednosti i primanja po osnovu socijalnog osiguranja • Deflacija potrošnje domaćinstva u nacionalnim računima • Targetiranje inflacije - centralnoj banci bio bi potreban indeks koji bi se odnosio na ukupnu inflaciju, a ne samo na rast potrošačkih cena

  27. Statistika cena Potrošačke cene Geografski obuhvat IPC • Indeks potrošačkih cena može biti definisan samo na nacionalnom nivou ili na nacionalnom i na regionalnom nivou • Da li indeks potrošačkih cena treba da obuhvati samo urbana područja, ili je potrebno obuhvatiti i ruralna područja? • U Srbiji, indeks potrošačkih cena odnosi se samo na urbana područja(prikupljaju se cene u 15 gradova u Srbiji koji predstavljaju administrativne i trgovinske centre s najvećim prometom)

  28. Statistika cena Potrošačke cene • Indeks potrošačkih cena se koristi kao opšta mera inflacije u zemlji - trebalo bi uključiti samo robe i usluge koje je stanovništvo kupilo za novac • Mnoge zemlje, od ne-novčanih transakcija jedino imputiraju rentu za vlasnike nekretnina

  29. Statistika cena Potrošačke cene • Domaći vs nacionalni koncept indeksa potrošačkih cena • Domaći koncept- indeks potrošačkih cena obuhvata celokupnu ličnu potrošnju (cene i količine, tj. pondere) u okviru ekonomske teritorije zemlje uključujući potrošnju stranih turista • Potrošnju stranaca u okviru jedne zemlje teško je meriti u praksi • U Srbiji, indeks potrošačkih cena se zasniva na domaćem konceptu, ali potrošnja nerezidenata nije uključena

  30. Statistika cena Potrošačke cene • Nacionalni koncept- indeks potrošačkih cena obuhvata ličnu potrošnju rezidentana zemlje, bez obzira gde je nastala • U praksi se retko koristi - postoje poteškoće u merenju cena po kojima je roba kupljena u inostranstvu • Indeks cena najčešće samo za ne-institucionalna domaćinstva

  31. Statistika cena Potrošačke cene • Izbor ciljne ili referentne populacije zavisi od svrhe i cilja indeksa potrošačkih cena • Neke zemlje iz referentne populacije isključuju najbogatija domaćinstva pošto je njihova potrošnja atipična • Neke zemlje isključuju najsiromašnije kategorije stanovništva ili obe ekstremne kategorije stanovništva − najsiromašnije i najbogatije • Analitički indeksi za specifične namene

  32. Statistika cena Potrošačke cene • Indeks potrošačkih cena obuhvata cene roba i usluga koja domaćinstva kupuju za zadovoljavanje svojih ličnih potreba - prema COICOP–HIPC klasifikaciji to su: • Proizvodi za ishranu i piće • Duvan • Artikli odeće i obuće • Usluge stanovanja • Nameštaj, pokućstvo i tekuće održavanje stana • Usluge zdravstva • Transport • Komunikacije • Rekreacija i kultura • Obrazovanje • Restorani i hoteli • Ostale robe i usluge

  33. Statistika cena Potrošačke ceneIndeks potrošačkih cena, Srbija, februar 2013. Izvor: Republički zavod za statistiku (2013), Saopštenje statistike cena br. 57

  34. Statistika cena Potrošačke cene Ponderi • Imaju ulogu da dodele odgovarajući značaj prosečnim cenama različitih roba i usluga koje se nalaze u reprezentativnoj korpi • Predstavlja učešće potrošnje tih roba i usluga u ukupnoj potrošnji • Ponderi se mogu izražavatikao: • Odgovarajuća učešća čija je suma jednaka jedinici • Procenti čiji je zbir 100 • Promili čiji zbir iznosi 1000

  35. Statistika cena Potrošačke cene • Ponderi indeksa potrošačkih cena mogu se dobiti na osnovu podataka o potrošnji iz Ankete o potrošnji domaćinstva (APD) ili na osnovu procena potrošnje domaćinstva iz nacionalnih računa • Dopunski izvori podataka za izračunavanje pondera su poreske prijave i statistika trgovine na malo

  36. Statistika cena Potrošačke cene Grupni indeks potrošačkih cena izračunava se kao: • Ponderisana aritmetička sredina individualnih indeksa cena • Ponderi su učešća potrošnje odgovarajućih roba i usluga za koje su individualni indeksi računati u ukupnoj potrošnji svih roba i usluga koje se obuhvataju indeksom potrošačkih cena

  37. Statistika cena Potrošačke cene Pt/0označava ukupan indeks potrošačkih cena u periodu od 0 do t wi0su ponderi vezani za svaki pojedinačni indeks cena pit/pi0 predstavlja odgovarajući pojedinačni indeksi cena

  38. Statistika cena Potrošačke cene • Ako za izračunavanje pondera ne raspolažemo podacima za period 0, referentni period za pondere će biti period b koji prethodi referentnom periodu za cene 0 Primer: • Prosečna godišnja potrošnja određene grupe proizvoda iznosi 20.000 dinara (PibQib) u 2010. godini • Referentni period za cene je 2011. godina • Indeks cena grupe proizvoda 2011. u odnosu na 2010. godinu Pi0 / Pib =102

  39. Statistika cena Potrošačke cene • Prosečna godišnja potrošnja izražena u cenama iz 2011. godine (referentni period za cene) se izračunava kao: 20.000*102=20.400 dinara prema • Potrošnju smo izrazili u istom referentnom periodu kao što su cene

  40. Statistika cena Potrošačke cene • Referentni period koji se koristi za ponderepotrebno je da bude stabilan (bez atipičnih ekonomskih i drugih šokova ili iznenadnih događaja kao što su suša, poplave i sl.) • Ponderi se ažuriraju najmanje jednom u pet godina ili u zavisnosti od toga kada su nastupile veće promene u potrošnji

  41. Statistika cena Potrošačke cene Liste reprezentativnih proizvoda i usluga • Reprezentativni proizvodi su oni proizvodi koji imaju najveći udeo u potrošnji određene grupe proizvoda i čije cene dobro odražavaju promene cena čitave grupe proizvoda

  42. Statistika cena Potrošačke cene • Cene reprezentativnih proizvoda se prikupljaju na osnovu cena istaknutih na proizvodima • Pretpostavlja se da su to cene koje se realizuju u kupoprodajnoj transakciji • Podaci se prikupljaju samo na reprezentativnim mestima - gde se obavlja najveći promet • Svako područje određene teritorije treba da bude zastupljeno prema svom ekonomskom značaju

  43. Statistika cena Potrošačke cene Podaci o cenama se mogu prikupiti na dva načina:lokalno i centralno • Lokalno – prikupljaju se podaci o cenama na terenu dobijenih od prodavnica svih tipova i veličina • Na zelenim pijacama • Na drugim neformalnim mestima (prodaja na ulici i sl.) • Od zanatskih radionica • Od preduzeća koja pružaju javne usluge • Ugostiteljskih, sportskih i kulturno-obrazovnih objekata

  44. Statistika cena Potrošačke cene • Centralno prikupljanje podataka o cenama se koristi kada nije neophodan izlazak na teren • Proizvodi čije cene formira država (mogu se dobiti od regulatornih organa telefonskim putem ili elektronskom poštom) • U Srbiji se za oko 10% proizvoda podaci o cenama prikupljaju centralizovano • cene električne energije, • derivata nafte, • dnevnih i nedeljnih listova, • poštanskih i telefonskih usluga i sl.

  45. Statistika cena Potrošačke cene • Indeks cena potrošača se izračunava mesečno • Veoma je važno da vremenski okvir u izveštajnom periodu snimanja cena bude isti svakog meseca na svakom mestu snimanja • U zavisnosti od vrste proizvoda i varijabiliteta cene tog proizvoda − prikupljanje cena može biti češće ili ređe tokom meseca • Za neke proizvode čije su cene relativno stabilne prikupljanje cena može biti kvartalno (npr. cene medicinskih usluga, usluga stanovanja)

  46. Statistika cena Potrošačke cene Za izračunavanje indeksa potrošačkih cena u Srbiji snimanje cena se vrši u određenim intervalima u toku meseca i to: • Poljoprivredni proizvodi od 15. do 21. • Industrijski prehrambeni proizvodi od 11. do 14. • Industrijski neprehrambeni od 3. do 10. • Usluge od 14. do 17. • Ugostiteljske usluge od 18. do 21. u mesecu

  47. Statistika cena Potrošačke cene Izračunavanje indeksa Indeksi cena pojedinih proizvoda mogu se izračunati na tri načina: • Odnos aritmetičke sredine cena u tekućem i baznom periodu (naziva seodnos proseka):

  48. Statistika cena Potrošačke cene • Aritmetička sredina odnosa cena, naziva se još i prosek odnosa i može se predstaviti na sledeći način: • Odnos geometrijske sredine cena u tekućem i baznom periodu i predstavlja se na sledeći način:

  49. Statistika cena Potrošačke cene • p10 i pn0 su cene dobijene u baznom periodu • p11 i pn1 su cene istih proizvoda dobijene u tekućem period (t=1) • i=1,…, n • Broj individualnih indeksa odgovara broju reprezentativnih proizvoda koji se obuhvataju indeksom potrošačkih cena

  50. Statistika cena Potrošačke cene • U praksi se koriste ponderi koji se odnose na vrednost roba i usluga koja su domaćinstva kupila • APD ne raspolaže podacima o kupljenim količinama već samo o vrednosti utrošenih roba i usluga • Vrednosni ponderi su izraženi u istim monetarnim jedinicama za razliku od količinskih pondera • Ako koristimo vrednosne pondere indeks postaje

More Related