شاخص های آماری و آنالیز آمار بیمارستان ها آذر ماه سال 1387

1. شاخص های آماری و آنالیز آمار بیمارستان ها آذر ماه سال 1387 بسم الله الرحمن الرحیم

2. اهداف کارگاه • آموزش کاربرد شاخصهای آماری جهت توانمند ساختن پرسنل آمار جهت استفاده از اطلاعات جمع آوری شده در بیمارستان ها • مشارکت پرسنل آمار در تحقق ماده های 193 و 89 برنامه سوم و چهارم توسعه • آموزش جهت روشهای بدست آورن استاندارد و مبنا برای شاخصهای آماری • انتقال اهمیت اقلام آماری موجود در فرم های آماری با ذکر مشکلات آمار بیمارستانها با ارائه راهکار جهت رفع مشکلات

3. عناوین کارگاه • تعریف شاخصها • معيارهاي ارزيابي شاخصها • شاخص های بیمارستانی و کاربرد آن ها • پاره ای از شاخص های بیمارستانی • آشنایی با ماده 193 و 89 در برنامه سوم و چهارم توسعه • منابع مختلف استانداردها و اطلاعات بیشتر در خصوص شاخصها • مسائل ومشکلات آماری موجود • راهکارها

4. تعریف شاخصها • تعریف شاخص: ابزاری است برای ارزیابی و ارزش گذاری کردن از یک یا چند فعالیت برنامه و یا هدف های موردنظر • شاخصها ممکن است یک مبنا یا یک وضعیت خاص یا یک استاندارد و یا ترکیبی از آنها را پایه سنجش قرار دهند. • معيارهاي ارزيابي شاخصها : • Validity(اعتبار) آيا شاخص مورد نظر قادر است آنچه كه در نظر است سنجيده شود را ارزيابي نمايد؟ • Precision (قابليت تعميم به اجزا) آيا شاخص مورد نظر به اندازه كافي واضح و شفاف تعريف شده است تا بر تمام جنبه هاي موضوع دلالت نمايد ؟ • Timeliness (بهنگام بودن) آيا شاخص مورد نظر مي تواند بطور منظم و دوره اي و بدون تاخير آماده می گردد؟

5. معيارهاي ارزيابي شاخصها(ادامه) • Reliability(مورد اعتماد بودن) آيا دو بار اندازه گيري با شاخص مورد نظر قادر است نتايج يكساني را در بر داشته باشد؟ اين مورد خصوصا موقعي كه شاخص در بررسيهاي نظري(subjective) استفاده مي شود و يا هنگاميكه خطاهاي اندازگيري زياد است مشكل بزرگي محسوب مي شود. • Comparability (قابليت مقايسه) آيا اين شاخص در مقايسه عملكرد واحد مورد نظر با ساير واحدهاي مشابه معنا دار مي باشد؟ضريب وزن دهي اين معياربايد متناسب با هدف ارزيابي تعيين شود. • Additivity آيا استفاده از شاخص مورد نظر براي گروههاي جمعيتي كوچكتر(زير مجموعه) معني داراست؟(مثل ميزان درآمد) • Interpretability (تفسير پذيري)آيا بالا يا پايين بودن شاخص به منزله ارايه خدمت با كيفيت برتر يا نازلتر مي باشد؟ تفسير بعضي از شاخصها دشوار است و بالا يا پايين بودن آن ممكن است نشانه ضعف عملكرد باشد. مثل سهم هزينه تامين دارو از كل هزينه هاي جاري . • Cost : آيا هزينه تعيين شاخص قابل تهيه است؟ بايد توجه داشت كه اغلب بين هزينه از يك سو و قابليت اعتماد و اعتبار و نيز بهنگام بودن شاخص از سويي ديگر تناسب اجتناب ناپذيري برقرار است. علاوه بر موارد بالا، بهتر است تا شاخصها بصورت نسبت بيان شوند تا اعداد مطلق( درصد يا نسبت بجاي اعداد خام) اين كار مقايسه شاخصها را آسانتر مي كند، همچنين باعث مي شود تعداد شاخصها براي انعكاس ابعاد مختلف عملكرد تا جايي كه ممكن است كمتر شوند.

6. شاخص های بیمارستانی و کاربرد آنها شاخصها نه تنها برای اندازه گیری متغیرهای موردنظر مانند سطح سلامت در یک جامعه مورد نیاز است بلکه برای مقایسه سطح سلامت در یک منطقه یا مناطق دیگر و یا یک کشور با کشورهای دیگر به کار می رود. پاره ای از کاربرد شاخصهای بیمارستانی عبارتند از : • بهره برداری از تسهیلات بیمارستانی برای مراقبت کامل از بیمار • برنامه ریزی و سازماندهی و هماهنگی خدمات بیمارستانی در محدوده جغرافیایی معین • بهره برداری و استفاده اقتصادی از تسهیلات بیمارستانی در برنامه های بهداشتی و شبکه بهداشت و درمان در سطح منطقه ای و ملی • ارزیابی وضعیت اپیدمیولوژیکی در جمعیت تحت پوشش

7. شاخص های بیمارستانی و کاربرد آنها اهمیت آمار در سطح بیمارستان اهمیت آمار در سطح استان اهمیت آمار در سطح شهرستان

8. پاره ای از شاخص های بیمارستانی • درصد اشغال تخت،متوسط تخت فعال، متوسط روزهای بستری ، تعداد مراجعین سرپایی به تفکیک تخصص، تعداد موارد مثبت آزمایشات بیماریهای واگیردار و ... • تخت فعال : امکانات تخصصی، نیروی انسانی، تجهیزات و پول و سایر منابع برای استفاده بیمار به منظور اعاده سلامت، تشخیص بیماری و سایر خدمات در زمینه اهداف بیمارستان است. • تخت نوزادان یا کودکان بیمار در صورتی که تجهیزات، نیروی انسانی و سایر منابع پیش بینی شده باشد جزو تخت فعال محسوب می گردد. • برخی از کارشناسان عنوان تخت ثابت را بیشتر واژه جهان سومی می دانند، چرا که به دلیل فقدان نظارت کافی تختهای بیمارستانی به صورت سلیقه ای و تصمیمات ناآگاهانه مرتباً در نوسان است • چون در ایران مراکز مراقبتی به صورت حاد و مزمن از همدیگر جدا نیست، لذا نمی توان متوسط اقامت بیمار را بدون در نظر گرفتن تعداد بیماران با اقامت طولانی در بیمارستان را ملاک تصمیم گیری قرار داد بنابراین باید توجه داشت که آمار خود تصمیم نمی گیرد ابزار و مبنای اتخاذ تصمیم است.

9. ميزان گردش تخت در بيمارستان: تعداد دفعاتی که بیماران از یک تخت بیمارستانی در یک دوره معین استفاده می کنند. فرمول محاسبه:تعداد فوت شدگان و ترخیص شدگان در یک دوره / متوسط تختهای فعال در همان دوره یا (میزان اشغال تخت/ میانگین مدت اقامت) * (تعداد روزهای دوره / 100) فاصله چرخش تخت در بيمارستان: مدتی که تخت بیمارستانی در طول یک دوره معین خالی مانده است. فرمول محاسبه: تعداد تخت روز آماده در یک دوره – تعداد تخت روز فعال در دوره / تعداد فوت شدگان و ترخیص شدگان در همان دوره

10. آشنایی با ماده 193 و 89 در برنامه سوم و چهارم توسعه • عنوان برنامه: • اقدامات اجرائي ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه ( سطح بندي خدمات درمان بستري و تخصصي كشور) • اهداف: • برآورد و تعديل امكانات درماني مازاد اعم از نيروي انساني، تجهيزات و جايگزيني واحدهاي فرسوده و غير استاندارد • موضوع اول: • ارزيابي و تعيين واحدهاي درماني بيمارستاني فرسوده و مستهلك به تفكيك بخش هاي بستري ،سرپايي، فوريت ها، مراقبت هاي ويژه و واحدهاي خدماتي و پشتيبان • هدف كلي(Goal): • بهبود و ارتقاء ساختار فضاي فيزيكي بيمارستان هاي كشور • موضوع دوم: • ارزيابي تجهيزات پزشكي ثابت و سرمايه اي و تعيين اولويت هاي خريد، تعمير و نگهداري در بيمارستان هاي كشور • هدف كلي(Goal): • بهبود و ارتقاء عملكرد تجهيزات پزشكي بيمارستان هاي كشور • موضوع سوم: • ارزيابي نيروي انساني بيمارستان هاي كشور و تعيين اولويت هاي بكار گيري و تعديل آن • هدف كلي(Goal): • بهبود و ارتقاء عملكرد نيروي انساني بيمارستان هاي كشور

11. نمونه

12. بخش سوم: توسعه سلامت، امنيت انساني و عدالت اجتماعيفصل هفتم: ارتقاي سلامت و بهبود كيفيت زندگي • ماده 89 • وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مكلف است، به منظور دسترسي عادلانه مردم به خدمات بهداشتي، درماني و منطقي نمودن آن متناسب با نيازها در نقاط مختلف كشور، نظام ارائة حداقل استاندارد خدمات بهداشتي، درماني كشور را مبتني بر سطح‌بندي خدمات طراحي نمايد. ايجاد، توسعه و تجهيز با تغيير در ظرفيتهاي پزشكي و درماني كشور و همچنين اختصاص نيروي انساني جهت ارائة خدمات، مطابق با سطح‌بندي خدمات درماني كشور انجام خواهد شد. احداث، ايجاد و توسعه واحدهاي بهداشتي و درماني توسط دستگاه‌هاي موضوع ماده (160) اين قانون و نيروهاي مسلح، صرفا،ً با تأييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و تصويب هيئت وزيران امكان‌پذير خواهد بود. • در خصوص واحدهاي سلامت و ايمني محيط كار H.S.E، طبق مقررات اختصاصي ذي‌ربط عمل خواهد شد. • تبصره- مفاد اين ماده شامل خدمات بهداشتي درماني كه از طريق سرمايه‌گذاري و اداره بخش خصوصي انجام مي‌گردد،نمي‌‌باشد.

13. ماده 89 برنامه پنج ساله چهارم توسعه در استمرار اجرا و پياده سازي ماده 193 برنامه سوم توسعه مورد طراحي ، پيشنهاد و تصويب قرار گرفت. با اينحال دو تفاوت عمده را مي توان بين اين دو ماده قانوني مشاهده نمودكه يكي از آنها بعنوان مكمل برنامه و ديگري بعنوان يك تغيير محتوايي و استراتژيك محسوب مي گردد. اين تفاوتها عبارتند از: • ماده 193 فقط به سطح بندي خدمات بستري و اورژانس مي پردازد در حاليكه ماده 89 كليه خدمات نظام سلامت را در بخش اجرايي (خدمات درمان بستري، درمان سرپايي، تشخيصي و نظام شبكه سلامت) مورد توجه قرار مي دهد. • ماده 193 با يك رويكرد منطقي هم بخش خصوصي و هم دولتي را مورد توجه قرار مي داد در حاليكه ماده 89 با خارج كردن بخش خصوصي از قالب برنامه ريزي ، موجب تغيير زاويه قابل توجه در امتداد برنامه سوم شده است.

14. منابع مختلف استانداردها و اطلاعات بیشتر در خصوص شاخصها • کتب رفرنس • مجلات علوم پزشکی مثل فصلنامه بیمارستان – تدبیر • سایتهای داخلی و خارجی • پایان نامه ها و طرحهای تحقیقاتی: با جستجو در IranDoc و یا سایت دانشگاههایی که لیست پایان نامه و طرحهای تحقیقاتی خود را در آن قرار داده اند. • مرکز آمار و فن آوری اطلاعات وزارت بهداشت و مراکز آمار دانشگاهها • کارشناسان هر یک از تخصصها • از آئین نامه ها، طرحها و لوایح و برنامه های کشوری

15. معرفی سایت های آماری سایت های ایرانی • مرکز آمار دانشگاه علوم پزشکی تبریز http://ict.tbzmed.ac.ir/factors/index.htm • انجمن آمار ایرانwww.irstat.ir • مرکز آمار ایرانwww.sci.or.ir • پژوهشکده آمارwww.src.ac.ir • انجمن آمار موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهیwww.amar.ir • خبرنامه آماری انجمن علمی آمار دانشکده علوم ریاضی دانشگاه فردوسی مشهدhttp://geocities.com/fumstatnews_e/arshiv-e.htm • آمارهای اقتصادی ایرانwww.ieicenter.com/Statistics • دفتر توسعه و هماهنگی نظام آماری وزارت بهداشت ُدرمان  و آموزشwww.amar.hbi.or.ir • مرکز آمار واطلاعات زنان ایرانwww.iranwomen.org/Zanan • پژوهش نامه انجمن آمار ایرانwww.iss.ir/jirss • کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهدhttp://c-library.um.ac.ir • نشریه تازه های آماریhttp://geocities.com/statisticsnews • پایگاه اطلاعاتی نشریاتhttp://amar.sci.or.ir

16. سایت های خارجی • انجمن آمار امریکاwww.amstat.org • بخش آمار سازمان ملل متحدwww.un.org/depts/unsd • انجمن بین المللی آمارهای رسمیwww.stat.fi/iaos • مرکز مطالعات آماری،اقتصادی واجتماعی کشورهای اسلامیwww.sesrtcic.org • صندوق جمعیت ملل متحدwww.unfpa.org • شرکتspsswww.spss.com • محاسبات آماری به صورتonlinewww.statcrunch.com • آمارهای جهانیwww.geohive.com • موسسه آمار سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیهwww.unsiap.or.jp • انجمن آمار کاناداhttp://miladzaman005.blogfa.com/www.ssc.ca • انجمن آمار انگلیسhttp://miladzaman005.blogfa.com/www.rss.org.uk • انجمن بین المللی تحلیل بیزیhttp://miladzaman005.blogfa.com/www.bayesian.org • مجموعه ژورنالهای تخصصی آماری www.amstat.org/publications/ASAjournals.html • سايت آمار در پژوهشhttp://miladzaman005.blogfa.com/www.statsoft.com/textbook/stathome.html • آموزش آمار به زبان سادهwww.animatedsoftware.com/statglos/statglos.htm • سایتهای آموزشی آماری • تاریخ احتمالات(فارسی)http://probhistoryi.blogfa.com • تاریخچه آمار(انگلیسی)www.stat.ucla.edu/history • زندگی نامه دانشمندان آماری(انگلیسی)www.york.ac.uk/depts/maths/histstat/lifework.htm • جداول آماری(انگلیسی)  www.york.ac.uk/depts/maths/tables/welcome.htm

17. ساعت معین جهت آمار گیری روزانه • تخت مصوب الزاما با تعداد تخت فعال یکسان نمی باشد • تخت فعال • بیمار بستری • بیمار سرپایی • بیمار با اقامت کمتر از 24ساعت – خصوصا در مورد بخش اورژانس • محاسبه تعداد تخت فعال روزانه بخش ها • مکان ثبت تعداد بیمار بستری • نحوه پذیرش در بخش ها و اورژانس برگشت

18. فرم شماره 2 • تخت فعال • عدم محاسبه تعداد بیماران با اقامت کمتر از 24 ساعت • استفاده از کارت مخصوص اورژانس • تهیه فرمی که در آن تعداد بیماران با اقامت کمتر از6 ساعت از بیشتر از 6 ساعت تفکیک شده باشد برگشت

19. فرم 201-1 • زمان ارسال • تخصصی شدن بخش ها و ایجاد بخش های جدید به مرور زمان • عدم ثبت تعداد موارد بیمه • اعمال جراحی سزارین و اعمال جراحی اورژانسی • زایمان طبیعی جز اعمال جراحی محسوب نمی شود • فرم اعمال جراحی قشم برگشت

20. فرم 201-2 • روزکارکرد پزشکان مثال: اگر سه متخصص اطفال در مرکزی باشند، هرکدام طبق موارد فوق به ترتیب 10، 14و 20روز در مااه ارائه خدمت نموده اند. روزکارکرد این سه متخصص در این واحد برابر است با مجموع ارقام مذکور، یعنی 44روز کارکرد در آن ماه برگشت

21. مسائل ومشکلات آماری موجود تغییر تعداد تخت فعال بخش ها در ماه های مختلف تغییر درصد اشغال تخت ….. درون سازمانی عدم برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی موجود نبودن دستورالعمل و آیین نامه های مدون بخش های مختلف مدار ک پزشکی ….. برون سازمانی