Keuzeprocessen Veerle Germeijs Studiedag Diagnostiek 13/12/2007

1. KeuzeprocessenVeerle GermeijsStudiedag Diagnostiek 13/12/2007 Hoofdstuk 11 Studie- en beroepskeuzeprocessen Veerle Germeijs, Karine Verschueren, en Filip Mels

2. Overzicht • Keuzes tijdens schoolloopbaan • Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze • Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten) • Aansluiting diagnostiek - begeleiding

3. Keuzes tijdens schoolloopbaan • Geert 5e lj Ba.O. (6e lj of 1B?) • Tine 2e jaar S.O. (sport of economie?) • Hans 6e jaar S.O. (7e jaar?) • Dirk 6e jaar S.O. (wat volgend jaar studeren?) • Anne 3e jaar S.O. (andere studierichting?) • … -> scharniermomenten, huidig onderwijsaanbod voldoet niet aan noden

4. Keuzes tijdens schoolloopbaan • Complexe keuzes (bv. veel alternatieven, veel aspecten) • Keuzehulp: aandacht voor ontwikkeling van keuzevaardigheden; actieve rol van leerling -> implicaties voor diagnostiek, begeleiding

5. Overzicht • Keuzes tijdens schoolloopbaan • Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze • Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten) • Aansluiting diagnostiek - begeleiding

6. Theoretische Benaderingen • Keuzeproces Besliskundige benadering Ontwikkelingspsychologische benadering • Persoonskenmerken Matchingbenadering • Keuzegerelateerde cognities Sociaal-cognitieve benadering

7. Theoretische Benaderingen • Keuzeproces Besliskundige benadering 6 centrale keuzetaken: - Oriëntatie bewustwording, motivatie - Exploratie zichzelf info interessen, vaardigheden,… - Brede exploratie omgeving algemene info - Diepe exploratie omgeving gedetailleerde info - Beslissingsstatus keuzenabijheid - Binding aan keuze zekerheid, identificatie

8. Theoretische Benaderingen • Keuzeproces Ontwikkelingspsychologische benadering Keuze als deelbeslissing in continue ontwikkeling • Belang andere aspecten van levensloop (bv. vroegere keuzes) • Keuzerijpheid, keuzevaardigheid, loopbaancompetentie (bv. bewustwording, plannen)

9. Theoretische Benaderingen • Persoonskenmerken Matchingbenadering Waarden overtuigingen mbt. gewenst eindresultaat van gedrag Interesses voorkeuren voor bepaalde activiteiten Vaardigheden cognitief, technisch-praktisch, schools, studeer

10. Theoretische Benaderingen • Keuzegerelateerde cognities Sociaal-cognitieve benadering Effectiviteitsgevoel geloof in eigen capaciteit om bepaald gedrag te realiseren (bv. oplossen van wiskundige vraagstukken, uitvoering van studiekeuzetaken) Ervaringen die effectiviteitsgevoel vorm geven

11. Overzicht • Keuzes tijdens schoolloopbaan • Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze • Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten) • Aansluiting diagnostiek - begeleiding

12. Implicaties Diagnostiek • Intakefase Algemene/specifieke hulpvraag verhelderen Verzamelen van info over - verloop keuzeproces - beïnvloedende factoren

13. Intakefase : Checklist verzamelen van info Keuzeproces • bewustwording, motivatie voldoende bewust, gemotiveerd? vooruitschuiven? • brede exploratie keuze-alternatieven al gestart? voldoende breed? weinig, onbetrouwbare, tegenstrijdige info? • exploratie enkele keuze-alternatieven in diepte grondig? weinig, onbetrouwbare, tegenstrijdige info? criteria? • exploratie zichzelf (oa. vaardigheden, interesses, waarden) mate? bronnen? weinig, incorrecte info? • beslissing angst, perfectionisme? geen enkel alternatief overhouden? • binding identificatie? realisatie?

14. Intakefase : Checklist verzamelen van info Beïnvloedende factoren • cognities effectiviteitsgevoel? • loopbaancompetentie plaats binnen eigen ontwikkeling? verantwoordelijkheid? • andere persoonsgebonden factoren lichamelijke factoren? sociaal-emotioneel functioneren? • opvoedingsomgeving ondersteuning keuzeproces? rolmodellen? • onderwijsleeromgeving feedback prestaties? ondersteuning keuzeproces?

15. Implicaties Diagnostiek • Intakefase Gesprek Diagnostische instrumenten Study Choice Task Inventory (SCTI, Germeijs & Verschueren, 2006) -> mate waarin leerlingen werk maken van 6 keuzetaken Career Decision Making Difficulties Questionnaire (CDDQ, Gati & Saka, 2001) -> problemen met keuzetaken, belemmerende persoons- en omgevingsfactoren

17. Implicaties Diagnostiek • Onderzoeksfase gericht onderzoek naar : vaardigheden waarden interesses keuzegerelateerde cognities loopbaancompetentie persoons- en omgevingsfactoren

18. Implicaties Diagnostiek • Onderzoeksfase Factoren bij keuze van interessetests: - gemeten interessedimensies vb. literatuur, muziek (vb. ZOBEST) artistiek (vb. BZO) - normscores (vb. ABIV) /ruwe scores (vb. BZO) - leerlinggestuurd (vb. VLABIV tov. BZO, ZOBEST)

19. Overzicht • Keuzes tijdens schoolloopbaan • Theoretische benaderingen van studie/beroepskeuze • Implicaties voor diagnostiek (selectie diagnostische instrumenten) • Aansluiting diagnostiek - begeleiding

20. Aansluiting diagnostiek-begeleiding • Uitgangspunt: actieve rol leerling/ouders -> ontwikkeling keuzevaardigheden • Implicaties voor gebruik van resultaten uit onderzoek (adviesfase) samen met cliënt verbanden leggen tussen resultaten onderzoek – andere informatiebronnen koppeling zelfkennis – keuzemogelijkheden volstaat informatie om keuze zelf aan te pakken?

21. Aansluiting diagnostiek-begeleiding • Hulpverlening afhankelijk van gegevens uit diagnostisch proces: informeren, beschikbare informatie ordenen, begeleiding bij persoonlijkheids- en emotionele problemen,… vb. Beslissingsrooster (Verachtert, 2006)

22. Beslissingsrooster (Verachtert, 2006)