SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ

1. SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ HAZIRLAYAN:ESEN EVRİM GÜNAY

2. SUNU PLANI • ERGOMOMİ NEDİR? • SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ • ÇEVRESEL TEHLİKELER • KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI • TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ • BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ • HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ • TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM • HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ • DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ • LABORATUAR ERGONOMİSİ • HEMŞİRELER

3. ERGONOMİNEDİR? • Ergonomi insan kullanımına yönelik, tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür. • Çeşitli iş ve çevre koşullarında insanların makinelerle ilişkisini konu edinir. • Bu ilişkinin bedensel ruhsal ilişkilerini göz önüne alır. • İnsan eğilimlerinin,yeteneklerinin ve kısıtlılıklarının bu ilişkideki rolü üzerinde durur.

4. ERGONOMİ NEDİR? • Bu değerlendirmelerin sonucunda: • Elde edilen verileri insan makine sistemlerinin tasarımında,işyeri ve çalışma ortamlarının düzenlenmesinde kullanılır. • Ergonomi genel anlamda yaşamın insana uydurulmasını hedefler. • Tıp ve ergonomi birbiriyle sıkı ilişkilidir. • Her ikisinin de ortak yönü hayatın insan üzerindeki zorlayıcı ve olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak yada sınırlamaktır.

5. SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ • Sağlık bakım kuruluşları • özellikle bakımevleri, • hastaların bakıldığı birimler ergonomik stres etkenlerinin yaygın olarak bulunduğu yerlerdir.

6. SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ • Özellikle; tam olarak bağımlı ve yatalak durumunda olan hastaların bulunduğu birimlerde kalanlar; • saç tarama • elbiselerini giyme, • yemek yeme, • tuvalete gitme, gibi günlük yaşam etkinliklerinin tümünde bağımlı olabilirler. • Bunun sonucunda, onlara yardımcı durumunda olan çalışanlar zarar görebilir.

7. SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Sağlık birimlerinde çalışanlar : • Ağır kaldırma • Yinelenen hareketler • Büyük kuvvet harcanmasını gerektiren işler • Kötü postürle (duruş biçimi)yapılanlar. • Her vardiyada 20 nin üzerinde kaldırma işi • Aşırı beden hareketi • Tek başına kaldırma Nedeniyle de zarar görür.

8. SAĞLIK KURUMLARINDA ERGONOMİ Tek başına kaldırma: • Bilinci kapalı hastaları kaldırma • Dengesini sağlayamayan hastaları kaldırma • Düşen bir hastayı tutma çabası • Kilolu hasta • Fiziksel kapasitesinin üzerinde iş yapmasını isteme • Taşıma mesafesi,taşınan hastanın personelden uzaklığı • Vücut mekaniği ve uygun kaldırma teknikleri ile ilgili olarak etkisiz ve yetersiz eğitim

9. ÇEVRESEL TEHLİKELER • Kaygan ve ıslak zeminler • Düzgün olmayan döşeme yüzeyi, • Tıkanık ve dar geçitler • Yürüme yolunda atıklar • İş gereksinimine uygun sayıda olmayan personel sayısı • Yetersiz aydınlatma …..

10. ÇEVRESEL TEHLİKELER • Sağlık kuruluşlarında hatalı kaldırma uygulamaları, sağlık çalışanlarında önemli omurga sorunlarına neden olmaktadır ; • Çalışanlar , taşıma ve kaldırma yöntemleri konusunda eğitilmelidir. • Özellikle bel ağrıları ve diğer kas iskelet sistemi hastalıklarının erken evrede bildirimleri için gerekli çaba harcanmalıdır

11. ÇEVRESEL TEHLİKELER • Çalışma yeri ve biçimi ayrıntılı biçimde olası zararlar yönünden analiz edilmelidir. • Kuvvet,yineleme,kötü postür,vibrasyon ,temas stresi gibi ergonomik stres etmenlerinin • süre,frekans vb yönden değerlendirilmesi zorunludur. • Sağlık sorunlarının epidemiyolojik değerlendirilmesi, iş yeri taramaları bu açıdan önem taşır.

12. KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI • Uygun araç,gereç ve donanım seçimi önemlidir. • Hastalar vücuda yakın taşınmalıdır. • Hastalar tek başına taşınmamalıdır(özellikle düşen hastalar) • ‘‘ Personel başına kaldırma uygulaması’’ günlük olarak sınırlandırılmalıdır. • Özellikle omurga dönük durumda iken ağır kaldırma engellenmelidir.

13. KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI • Bu yolla sağlık personelinin • kas ve ligament incinmesi, • burkulmalar, • eklem ve tendon iltihabı, • sinir sıkışması, • disk fıtığı ve diğer kas iskelet sistemi sorunlarının önlenmesi mümkün olacaktır.

14. KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI • KALDIRMA ZORUNLULUĞUNU ÖNLEYECEK DÜZENEKLER • Günlük kaldırma sayısı sınırlandırılmalıdır. • İşe uygun araç gereç ve donanım sağlanmalıdır. • Mekanik kaldırma araçları, • Askılı kaldırma mekanizmaları • Lateral taşıma sistemleri • Yüksekliği ayarlanabilir elektrikli yataklar

15. KALDIRMA VE TAŞIMA KURALLARI • KALDIRMA ZORUNLULUĞUNU ÖNLEYECEK DÜZENEKLER • Hastanın altına konan kayabilir tahtalar • Hastanın kaydırılmasını sağlayan örtüler • Hastanın oturur Ya da ayakta duruma getirilmesini sağlayan tekerlekli sandalyeler.

16. TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ • Tıbbi araçlarla ilgili ergonomik yetersizliklerin olumsuz sonuçları: • Bazı defibrilatörlerin pedallarının • yuvalarından çıkartılması zaman • kaybına yol açmaktadır. • Kimi araçların uyaRı sinyalleri • ortam koşulları nedeniyle duyulmamaktadır. • Çoğu tıbbi araçta (bazı tansiyon araçları dahil) alt birim ayrıntılarının seçilmesi kolay değildir. • Kimi araçlarda kontrol kullanılırken kadran görülememektedir.

17. TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ • TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ • Araçlarla ilgili eğitim yavaş ve zor mu? • Sadece sınırlı sayıda personel mi kullanabilmeyi başarıyor? • Personel aracı kullanmayı reddediyor mu? • Personel aracın parçalarının takılmasını zor buluyor mu? • Araçların takılması zaman alıcı ya da karışık mı? • Bazen parçalar yanlış yere takılıyor mu?

18. TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ • TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ • Kadranların okunması zor mu? • Araçlar sık bozuluyor mu? • Bataryalar çabuk bitiyor mu? • Araç sistem sigortaları sık atıyor mu? • Aracın sürekli arıza yaparak değiştirilmesi gereken parçası var mı?

19. TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİSİ TIBBİ ARAÇLARIN ERGONOMİK DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ DENETİM LİSTESİ • Alarmlar,sinyaller karışıklığa yol açıyor mu? • Kriz zamanlarında araçla ilgili uygulama karışıklıkları oluyor mu? • Parçalar kimi zaman hatalı takılabiliyor mu? • Alarmlar taciz edici özellikte mi? • Aracın çalışması ya da çalıştırılması mantıksız ve taciz edici mi? • Araçla ilgili kazalar ya da kazaya ramak kalma durumları oluyor mu?

20. BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ • Batıcı- delici araçların, kullanıldıktan sonra diğer bir kişinin eline batması önemli sağlık sorunlarına yol açabileceğinden,zararsız hale getirilmelidir • Batıcı- delici araçlarla ilgili çöp kutularının yerleşimi önemlidir. • Batma olasılığını arttırabilir,yada azaltabilir.

21. BATICI DELİCİ ALETLERİN ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ • Bu kutuların etkin kullanılabilmesi için kullanıcıların boylarına uygun yerleştirilmesi gerekir. • İdeal yükseklik 130-140 cm.dir. • Bu yükseklik kullanıcıların %95’inin gereksinimini karşılamaktadır.

22. HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ • EKG, EMG, EEG cihazları, • Kalp, akciğer makineleri • Otomatik defibrilatörler, • Televizyonlu röntgen cihazları, • Bilgisayarlı tomografi, • ultrasonografi, • oto analizör, • lazer cihazları, • nükleer manyetik rezonans (NMR)‏ • böbrek taşı parçalama cihazları, • kalp pompası, • portatif analizörler tıbbi teknolojideki yeniliklerin örnekleri olarak ifade edilir.

24. HASTANELER VE MODERN TEKNOLOJİ • Tüm bu yeni teknoloji ürünleri beraberinde farklı sorunları da getirmektedir. • Ergonomi bilimi ; • bu sorunları en aza indirmek veya • yok etmek için gereksinim duyduğumuz yöntemlerin bütünüdür.

25. TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • Yüksek tıbbi teknolojiler daha iyi eğitilmiş iş gücü gerektirir. • Güçlerine oranla • daha az, fakat • daha kaliteli enerji kaynakları kullanılır. • Daha çeşitli ve daha kaliteli malzemeler kullanılır. • Yüksek tıbbi teknolojiler, yoğun teknolojilerdir pahallıdır.

26. TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • Ergonomi toplam kalite yönetimine de katkı sağlar. Hastanelerde • tetkik,teşhis ve tedavi üniteleri, • yardımcı tıbbi üniteler ile • idari,mali ve teknik birimler için gerekli olan • İnsan gücü • Makine ve malzeme ihtiyaçlarının saptanarak • bunlar arasındaki iş akışı ilişkilerine göre • uygun büyüklükte ve • uygun yerde • yerleşim alanlarının belirlenmesi gereklidir.

27. TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • Doktor, • Hemşire , • Yardımcı ve destek personelin • düzenlenecek olan ergonomik iş akışları ile verimlilikleri artırılacağı gibi • hastanede yaşanan tıbbi olumsuzlukların da ortadan kaldırılması sağlanacaktır.

28. TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • Hastane işletmelerinde sunulan hizmet yelpazesi • tıbbi hizmetler, • yardımcı tıbbi hizmetler ve • idari mali hizmetler olarak sınıflandırılabilir.

29. TIBBI TEKNOLOJİLERİN ÖZELLİKLERİ • Yönetim bölümlerinde verilen büro hizmetleri bilgi ağırlıklı işler olurken • Genel temizlik, • hijyen • bakım, • onarım, • çamaşırhane, • yemekhane gibi değişik hizmetler enerji ağırlıklı işler • USG,NMR,özel tıbbi hizmet bölümlerindeki hizmetler insan makine uyumu içerisinde • hemenerji hemde bilgi ağılıklı • işleri kapsamaktadır

30. HASTANELERDEKİ BAŞLICA SORUNLARA ERGONOMİ YAKLAŞIMI Tıp ergonomisi içinde kişilerin ; • mobilya, akustik, • aydınlatma, • havalandırma, • ısıtma, • merkezi müzik sistemi, • iklimlendirme … gibi konfora yönelik ihtiyaçları ve rahatları en başta düşünülmesi gereken madde olmalı. • Konfor ve sedasyon ilişkisi iyi kurulmalıdır.

31. HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM A) Hastanelerin fiziksel yerleşim konumundan kaynaklanan sorunlar: • Genellikle mimari proje hatalarından kaynaklanır. • Gelişmiş ülkelerde hastane mimarisi başlı başına bir uzmanlık haline gelmiştir. • Ülkemizde hastane mimarisi yeterince gelişmediğinden hastane binaları işlerlik açısından yetersiz kalmaktadır. • Binanın güzelliği, • iç açıcılığı • geniş ve ferah olmasının yanında • verilecek hizmete yetecek kadar alan ve hacim işgal etmesi ve hizmet sunmaya elverişli (yani kullanışlı ) olması gerekir. • Başka amaçlar için kullanılan binaların tadilatıyla oluşturulan Hastaneleri, verimli bir şekilde kullanmamız mümkün değildir.

32. HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM • B-) Hastane yöneticileri tarafından objektif olmayan kriterlere göre yerleşim düzeninin yapılması. • C-) Hastane • tetkik, • teşhis, • tedavi ve • hasta bakım süreçlerinde yaşanan sorunlar.

33. HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM D) Hastane yönetimi ve işletmeciliği sorunları • Hastaların her işlem için kuyrukta uzun süre beklemeleri, • Tetkikler için uzak randevular verilmesi yada hastane dışına sevk edilmeleri, • Her işlem için bir çok birimin dolaşılması hastanede iş akış şemalarının ergonomik düzenlenmesini mecburi kılmaktadır. • Mevcut sistem içinde uygun olmayan hastane fiziki kullanımı hastanelerin kuyruk ve bürokrasisi hastaların buraya çok zorunlu olmadıkça gitmelerini engellemekte;bu da erken teşhis ve tedavilerini etkileyen bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

34. HASTANELERDEKİ ERGONOMİ SORUNLARINA YAKLAŞIM Hastane • binalardan oluşan fiziksel bir sistem , • karmaşık lojistik sistem , • bir çok birimde çalışan insanların birbirleriyle ve makinelerle etkileşim halinde olduğu bir sistemdir. ( Hastanelerde 1.katta bulunan ameliyathane ve yoğun bakıma karşılık beyin cerrahi servisinin 6.katta,göz,KBB kliniklerinin 7. katta olması gibi durumlar olmaktadır. )‏

35. HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ • Boş zamanlarında dinlenebilmeleri için kolay ulaşım ve iletişim hattı bulunan personel odaları ayrılmalıdır. • Giriş kapıları otomatik açılıp kapanabilir olmalı, • Uzun koridorlarda veya büyük bekleme salonlarında duvara destek parmaklıklar konmalı. • Özürlü tuvaletleri yapılmalı. • Alarm ve anonslar hem görsel hem de işitsel olmalı. • Görme özürlüler için özel yürüme yolları yapılmalı.

36. HASTANELERDE ÖNEMLİ ERGONOMİ MÜDAHALELERİ • Hastaların gidecekleri yeri bulabilmeleri • o anda nerede olduklarını anlayabilmeleri, • çıkış noktalarını bulabilmeleri için • Türkçe ve ingilizce yönlendirici levhalar yazılmalı. • Hastanede olabilecek elektrik kesintilerine karşı , anlık devreye giren jeneratör bulunmalı. • Hemşire çağrı zili bulunmalı • Hastane polikliniklerinin merkezi bir yerinde girişe yakın tıbbi danışma ünitesi kurulmalı. • Hizmet birimlerinin özelliklerine göre klima sistemlerinin kurulması sağlanmalıdır. • -

37. DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ Literatür değerlendirmeleri ; • diş hekimi , • diş teknisyeni ve • diş hekimliğindeki diğer yardımcı personelde • boyun,omuz,dirsek,el ve bel bölgesinde • birikimsel zedelenme hastalıklarının • sıklıkla görüldüğünü göstermektedir. • Diş hekimliği ile ilgili sorunların büyük çoğunluğu cerrahi uygulama alanındaki hekimler ve sağlık personeli için de geçerlidir

38. DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ Ağız ve diş sağlığı hekimlerinin: • Kötü postürde çalışmaları • Hareketlerin hızlanması • Tutulan aletlerin kayganlığının yüksek olması • Bir şeyin güçlü şekilde tutulması için başparmak ve işaret parmağının kullanılması • Kavrama kapasitesini azaltan küçük ve ince saplı araçların kullanılması sorunu artırmaktadır.

40. DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ BU SORUNLARIN ÖNLENEBİLMESİ İÇİN: • Mümkün olduğunca diş hekimliği uygulamalarında modern teknolojininkullanılması ,eski araç gereç ve donanımın ergonomi kurallara uygun yenileriyle değiştirilmesi • Kullanılan malzeme ve koltukların ergonomik ilkelere uygunluğunun sağlanması • Tek bir duruş biçiminde çalışmalarını gerektiren uygulamalarda ,kısa aralar vermeye özendirilmesi

41. DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI VE ERGONOMİ BU SORUNLARIN ÖNLENEBİLMESİ İÇİN: • Bütün personelin ağırlık konusunda eğitilmesi • Her amaca uygun olarak ayarlanabilen sandalyelere sahip olmaları • Uygun aydınlatmanın sağlanması • Yavaş donan amalgamların tercih edilmesi

42. LABORATUAR ERGONOMİSİ • Laboratuvar personeli işleri gereği önemli ergonomik riskler altındadırlar. • bel ağrısı, • şişme, • karıncalanma, • uyuşma, güçsüzlük veya yorgunluk • yanma ,kramp, • parmak,bilek, • başparmak, • ön kol,dirsek,boyun ve omuz ağrıları, önemli uyarıcı belirti ve bulguları oluşturmaktadır.

43. LABORATUAR ERGONOMİSİ Laboratuarda ergonomik stres etmenleri • pipetle çekme, • çeker bacalar, • laboratuar çalışma tezgahları, • mikroskop incelemesi, • biyolojik güvenlik kabinleri, • Bu tip laboratuar uygulamaları ileri derecede yineleme özelliği taşıyan, statik postürü zorlayan durumlardır:

44. LABORATUAR ERGONOMİSİ • El,ön kol başparmak ve parmakların yineleme hareketleri • Pipetle çekme yada kapak açma işinde parmak uçlarıyla kavrama hareketlerinin sık yapılması(her 20 dk bir ara verilmelidir)‏ • Aşırı uzanma gereksinimleri • Baş parmağın aşırı zorlanmasına yol açan uygulamalar • Tüplüklerin ,çözelti kaplarının,atık kaplarının uygun yükseklikte olması sağlanmalıdır. • Uzun süre ayakta çalışma • Yetersiz yükseklik ayarı

45. LABORATUAR ERGONOMİSİ • Özellikle üniversite hastanelerinde • birçok çalışma tezgahının yüksekliğinin ayarlanabilmesi mümkün değildir • Bu nedenle kullanılacak sandalyelerin ayarlanabilme sınırının çok geniş olması sağlanmalıdır.

46. LABORATUAR ERGONOMİSİ • Uzun süre mikroskoba bakmaya bağlı olarak • boyun,omuz,gözler,bel el,kol ve bilekte önemli zorlanmalar ortaya çıkar. • Mikroskoba bakılırken • mümkün olduğunca dirsekler vücuda yakın tutulmalı • kanatlama yapılmamalıdır. • Mikroskop okülerinin gereğinde kullanıcıya yaklaşmasını sağlayacak uzatma mekanizmalarından yararlanılmalı • YA DA ergonomik yeterliliği yüksek miroskoplar seçilmelidir.

47. HEMŞİRELER • Kas iskelet sistemi hastalıklarıyla karşılaşan önemli meslek gruplarından biri hemşire ve hasta bakıcılardır ABD de 1998 travma rakamlarına göre • hastanelerde çalışan 100 hemşirenin 12 si, • bakım ev.de çalışan 100 hemşireden 17.3 ü • omurga ile ilgili sorunlarla karşılaşmaktadır. • Bunun temel nedeni hasta taşıma ve hastaların yataktan sedyeye • sedyeden yatağa alınması gibi • Kaldırma , itme , çekme hareketleridir.

48. HEMŞİRELER • Cerrahlar,diş hekimleri gibi hemşirelerin omurga sorunlarının çözümlenmesinde: • Uygulama eğitimi • Kaldırma işlemlerinde mekanik araçların kullanılması • Doğru Postür eğitimi • uygulama davranışları ile ilgili sistemli eğitici denetim gereklidir.