1 / 326

PHÂN TÍCH TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG (TRONG CHƯƠNG TRÌNH THPT)

PHÂN TÍCH TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG (TRONG CHƯƠNG TRÌNH THPT). ThS . NGUYỄN PHƯỚC BẢO KHÔI (ĐHSP TpHCM ). Tác dụng của môn học. “TRẢ Ổ KHÓA VỀ ĐÚNG CÁNH CỬA”. QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VĂN HỌC. 1. Từ sơ đồ quá trình giao tiếp bằng ngôn ngữ : Bối cảnh Người gửi Thông điệp Người nhận

marin
Download Presentation

PHÂN TÍCH TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG (TRONG CHƯƠNG TRÌNH THPT)

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG(TRONG CHƯƠNG TRÌNH THPT) ThS. NGUYỄN PHƯỚC BẢO KHÔI (ĐHSP TpHCM)

  2. Tácdụngcủamônhọc “TRẢ Ổ KHÓA VỀ ĐÚNG CÁNH CỬA”

  3. QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VĂN HỌC 1. Từsơđồquátrìnhgiaotiếpbằngngônngữ : Bốicảnh NgườigửiThôngđiệpNgườinhận (nói/viết) (nghe/đọc) Kênhgiaotiếp Mã

  4. QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VĂN HỌC 2. Đến con đườngnghiêncứuvănhọc : TácgiảVănbảnvănhọcNgườiđọc (1) (2) (3)

  5. Các hướng nghiên cứu (cắt nghĩa) tác phẩm văn học GS NguyễnVănHạnhđưara ý kiếnnhưsau : Nhìnchung, cóthểphânbiệtbabìnhdiện, ba“hìnhthứctồntại”củatácphẩm, baphươnghướngnghiêncứunó: • Nghiêncứutácphẩmtrongmốiliênhệvớinhữngtiềnđềcủanó; • Nghiêncứutácphẩmnhưmộthệthống, mộtcấutrúc; • Nghiêncứutácphẩmtrongmốiliênhệvớingườiđọc.

  6. HÃY TỰ ĐẶT RA CÂU HỎI 6 LẦN “ĐÃ… CHƯA ?”

  7. Đãtìmhiểukĩvềtácgiảchưa? (Nhữngyếutốnàothuộcvềtácgiảcóảnhhưởngđếntácphẩm?) • Đãtìmhiểukĩvềhoàncảnhnảysinhtácphẩmchưa? (Nhữngyếutốnàothuộcvềbốicảnhthờiđạivàhoàncảnhcảmhứngcóảnhhưởngđếntácphẩm?) • Đãđặttácphẩmvàohệthốngđểtìmhiểukĩchưa? (Tưduyso sánh – tổnghợpđãđượcpháthuythếnàotrongviệcphântíchtácphẩm?)

  8. Đãdànhsựquantâmđúngmứcchoviệcxácđịnhvàđọc ĐÚNGthểloạicủatácphẩmchưa ? (Tácphẩmthuộcthểloạinào; cónhữngđặctrưnggìcầnđặcbiệtchú ý ?) • Đãchỉrađượcđiểmđặcsắc (nhất)củatácphẩmchưa? (Sứchấpdẫncủatácphẩmlà ở chỗnào?) • Đãtìmhiểutươngđốiđầyđủvềdưluậnxoayquanhtácphẩmchưa? (Cónhững ý kiếntráichiềunàovềtácphẩmcầnlưu ý không?)

  9. I. TÌM HIỂU VỀ TÁC GIẢ

  10. Nhữngyếutố phi nghệthuật(quêhương, giađình, bảnthân) • Nhữngyếutốthuộcvềlíluậnsángtác • Loạihìnhtácgiả • Khuynhhướngsángtác • Quanđiểmnghệthuật • Phongcáchcánhân

  11. 1. Những yếu tố phi nghệ thuật QUÊ HƯƠNG • Địalinhnhânkiệt • Nghèođói, xácxơ • Sinh ở quê, trưởngthànhvàhoạtđộng ở nơikhác – cómộtmôitrườnghoạtđộngvănhóabêncạnhquêhương

  12. VD : trườnghợptácgiảTRẦN TẾ XƯƠNG • Thực dân Pháp đã quy hoạch lại và thành lập thành phố Nam Định. • Chỉ trong vòng hơn chục năm, bộ mặt thành phố đã hoàn toàn đổi khác. Tòa thành cũ đã bị người Pháp phá dỡ từng phần. Thay vào đó là những công sở, dinh thự, nhà máy mới mọc lên • Dân cư thành Nam cũng tăng nhanh với một kết cấu mới, đủ mặt mọi thành phần của cư dân đô thị cận đại: công nhân, tư sản, tiểu tư sản, học sinh, trí thức tự do, quan chức thực dân và bản xứ cùng một số không nhỏ nông dân ven thị.

  13. TRƯỜNG HỢP TÁC GIẢ CỦA MỘT VÙNG ĐẤT MÀU SẮC ĐỊA PHƯƠNG TRONG TÁC PHẨM • Khắchọanhânvật • Xâydựngkhungcảnh • Sửdụngngônngữ

  14. MàusắcNam BộtrongtruyệnngắnNHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH • Nghệthuậtmiêutả, xâydựngkhungcảnhvớicảnhsôngnước, bưngbiền, mươngrạch, ghexuồngcùngcâuhòđặctrưng • Nghệthuậtkhắchọanhânvật :mangđậmtínhcách Nam Bộ - sốngthẳngthắn, bộctrực, lạcquan, giàutìnhnặngnghĩa. Bêncạnhđóhọlànhững con ngườiyêunướcmãnhliệt, thiếtthavàthủychungđếncùngvớiđấtnướcvàCáchMạng • Đặcsắctrongviệcsửdụngngônngữ: sửdụngngônngữmangmàusắc Nam Bộ (má, nghen, hèn chi, chớbộ, trọngtrọng, thỏnmỏn…) đãcáthểhóa, địaphươnghóanhânvậtmộtcáchsắcnét.

  15. 1. Những yếu tố phi nghệ thuật GIA ĐÌNH (GIA THẾ - GIA CẢNH) • Giathế : NGUYỄN DU, VICTOR HUGO • Giacảnh : NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU - XUÂN DIỆU VŨ TRỌNG PHỤNG - NGÔ TẤT TỐ ĐỖ PHỦ - NAM CAO

  16. TrườnghợpVŨ TRỌNG PHỤNG • Nghèogiatruyền • Bảnthânđốidiệnvớixãhộinhiềumặttrái → nhãnquan“vônghĩalí”

  17. ỨNG DỤNG trongHẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA • Nhanđềđầytínhnghịchdị, tráikhoáy • Tạotìnhhuốngđầymâuthuẫn“tang giacóhạnhphúc” • Xâydựngbứcchân dung con ngườitrongđám tang vớinhữnghànhđộng, phụctrang, ý nghĩkìquặc

  18. 1. Những yếu tố phi nghệ thuật BẢN THÂN • NGUYỄN TRÃI : nhànquanbấtđắcdĩ • NGUYỄN DU : cảnhngộlưulạc – sựphânrãmâuthuẫntrongtưtưởng • NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU : hoàncảnhtậtnguyền (mùlòa), nhữngướcmơchưathành • HÀN MẶC TỬ : hoàncảnhbệnhtật (bệnh nan y)

  19. TrườnghợpNGUYỄN TRÃI Cắtnghĩacâuthơ : Rồi, hóngmátthuởngàytrường

  20. 2. Những yếu tố thuộc về lí luận sáng tác LOẠI HÌNH TÁC GIẢ VD : 3 loạihìnhnhànhotrong XHPK vàVănhọctrungđại • Nhànho “nhậpthếhànhđạo” (1) • Nhànho “xuấtthếẩndật” (2) • Nhànho “tàitử” (3)

  21. Hìnhthành

  22. Tổ chức – Tư tưởng • HẬP THẾ HÀNH ĐẠO • XUẤT THẾ ẨN DẬT

  23. Cơ sở kinh tế

  24. Thái độ với thời cuộc

  25. Thái độ với bản thân và phía còn lại

  26. Sáng tác

  27. NHẬN XÉT CHUNG • Xuất phát điểm và đích đến là như nhau “Học hành → Thi cử → Đỗ làm quan (Rớt làm thầy) → Ẩn dật” • Thái độ với thời cuộc phần lớn là tương đồng, nhưng biểu hiện cụ thể hay ẩn giấu mà thôi (các nhà nho hành đạo dẫu hoạn lộ hanh thông nhưng cũng ít khi bày tỏ sự hài lòng với sự hiển đạt mà nhiều lúc xuất hiện tâm lí chán nản với thực tế cai trị của triều đình)

  28. ỨNG DỤNG CHỮ “NHÀN” TRONG 3 BÀI THƠ TRUNG ĐẠI • GIỐNG : • Tìmvềthiênnhiên, hòamìnhtrongthiênnhiênthôndã • Gắnvớinhữngthúvuitaonhã, phùhợpvớicốtcáchnhànho

  29. CHỮ “NHÀN” TRONG 3 BÀI THƠ TRUNG ĐẠI • KHÁC : • NGUYỄN TRÃI – NGUYỄN KHUYẾN : nhànthânmàkhôngnhàntâm • NGUYỄN BỈNH KHIÊM : địnhnghĩađầyđủ, rõràngnhấtchochữNHÀN

  30. NHÀ NHO TÀI TỬ • Điềukiệnhìnhthành : Cáclàngthủcôngxuấthiệnnhiềuvớinăngsuấtvàkĩthuậtcaohơntrướcđãkíchthíchsựrađờicủacáctrungtâmthươngmại: KẻChợ (Thăng Long), PhốHiến (HưngYên), ĐồSơn (HảiPhòng), Hội An (Quảng Nam) … → dầnhìnhthànhnênmộtxãhộithịdânvớimôitrườngkinhtế - vănhóa phi cổtruyền

  31. Tháiđộvớinhàcầmquyền :nếulàmquanthìsựtrungthànhphảicóđiềukiện, cóthỏathuận; nếukhônglàmquanthìpháthuycaođộtâmlíbấtmãnvớicáicósẵn, muốnxáotrộnnhữngkhuônphépcũ. Nhưngtưtưởngđóđềubịkìmhãm, bịuốnnắnnêncàngvềsauhọcàngnảysinhcảmgiác u uất, bếtắcvàkhôngítngườitàitửđiđếnchỗngôngcuồng, phápháchhoặcđềcaotriếtlíhưởnglạcđếncựcđoan

  32. Đặcđiểmnổibật :“THỊ TÀI” • Ngườitàitửluôntâmniệmtàinănglàưuthếhàngđầuđểbiếnmộtnhànhothànhnhànhotàitử, đặcđiểm“thịtài” khiếnhọhiểurõvề “tínhtrội” củamìnhtrongxãhộivàrấtcó ý thứcsửdụng, phôdiễnkhicódịp • Ngườitàitửđặcbiệtcoitrọngtàinăngvănchương. Họchứngtỏkhảnăng am hiểu, tinhthôngcáchìnhthứcnghệthuậtdễgâyấntượngvàtăngkhảnănggầngũivớingườiđẹp (cầm, kì, thi, họa)

  33. Đặcđiểmnổibật :“ĐA TÌNH” • Tưtưởngthịdânpháttriển, kếthợpcùng ý thứccánhântrỗidậynênngườitàitử, mộtcáchtựnhiên, đòihỏithẳngthắnvềquyềnđượchưởnglạc, đượchưởnghạnhphúctrầnthế. Vìvậymà“đatình”trởthànhđặctrưngthứhaiđượcngườitàitửbộclộ • Trongnhữngđềtàisángtáccủamình, họtạorabướcđộtpháquantrọngbằngviệctiếpcậnvớiđềtài“hồngnhanbạcmệnh”- khôngchỉlà say mêsắcđẹpmàcòndễxúcđộng, dễlưutâmđếnnhữngngườiđẹpcótàinhưngcuộcđờitrắctrở, éo le

  34. ỨNG DỤNG vàobàithơBÀI CA NGẤT NGƯỞNG • Cáchlựachọnthểloại: thểloạiphùhợpvớisựphóngtúng, tựdo; khôngthểnhốtcảmộtnguồnthihứngdạtdàotrongnhữngthểloạithơvớiniêmluậtgòbó, chậthẹp, vớilờilẽkhiêmcung, nhúnnhườngđược. • Ýthứccaođộvềtàinăng: thểhiệnsựtự tin, kiêuhãnhvềsựcómặtcủacánhânmìnhtrêncõiđờivàkhẳngđịnhvaitròlớnlaomàmìnhphảiđảmđương, gánhvác. • Cáchsốngđộcđáo: trởvềquênhà, ôngchọnchomìnhmộtcuộcsốngvớinhữngsinhhoạtrấtkhácngười :cưỡibòthaychongựa, vốnlàngườiquenviệckiếmcung nay lạivàochùaviếngcảnh, vàochùanhưnglạimangtheonànghầu, uốngrượu, hátcôđầu

  35. 2. Những yếu tố thuộc về lí luận sáng tác KHUYNH HƯỚNG SÁNG TÁC VD : Sựphânbiệtgiữa • Lãngmạnvàhiệnthực • Hiệnthựcphêphánvàhiệnthựccáchmạng (hiệnthực XHCN)

  36. Thủpháp“đốilập – tươngphản” • CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ : Hoàncảnh - Nhâncách Khônggian, thờigianchochữ - Ý nghĩacủaviệcchochữ • NGƯỜI CẦM QUYỀN KHÔI PHỤC UY QUYỀN : Nhântính – Thútính Cườngquyền – Tìnhthương

  37. XÁC ĐỊNH KHUYNH HƯỚNG TRUYỆN NGẮN THẠCH LAM – QUA TRƯỜNG HỢP HAI ĐỨA TRẺ LÃNG MẠN • Câuchuyệndệtbằngcảmgiác, bằngnhữngkhoảnhkhắctâmlíbiếnchuyểnnhẹnhàng, mongmanh, mơhồ • Xungđột gay gắtkhôngxuấthiện, chỉcónhữngbướcngoặtcủanhậnthức • Hướngvềđờisốngtinhthầnhơnlàvậtchất • Pháthuycaođộgiátrịcủathủpháptươngphản – đốilập

  38. XÁC ĐỊNH KHUYNH HƯỚNG TRUYỆN NGẮN THẠCH LAM – QUA TRƯỜNG HỢP HAI ĐỨA TRẺ HIỆN THỰC • Khônggiancủamộtphiênchợtàntrongbuổichiềutàn • Cảnhngộtàntạcủanhữngngườidânphốhuyệnnóichung → truyệnngắntheokiểuHIỆN THỰC TÂM LÍ

  39. 2. Những yếu tố thuộc về lí luận sáng tác QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT VD1 : trườnghợptácgia HỒ CHÍ MINH • Đềcaotínhchiếnđấucủavănchương • Hướngnhiềuđếnđốitượngtiếpnhậnvàxácđịnhrõmụcđích, phươngtiệnsángtác

  40. ỨNG DỤNG vàoTUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP XÁC ĐỊNH ĐỐI TƯỢNG • Quốcdânđồngbào • BọnđếquốcAnh, Mĩ, đặcbiệtlàthựcdânPháp.

  41. MỤC ĐÍCH SÁNG TÁC • Chínhthứctuyênbốtrướcquốcdân, trướcthếgiớisựrađờicủanướcViệt Nam DânchủCộnghoà, khẳngđịnhquyềnđộclập, tự do củadântộcViệt Nam vàkhẳngđịnh ý chíkiênquyếtbảovệnềnđộclập, tựdocủacảdântộcViệt Nam • TốcáotộiáccủathựcdânPhápđốivớinhândân ta suốt 80 năm qua vàtuyênbốchấmdứtchếđộthựcdân, xoábỏmọiđặcquyềncủaPháptrênđấtnướcViệt Nam nhằmbẻgãyâmmưutrởlạicủaPháp, chốngtrảquyếtliệtluậnđiệu“Bảohộ – Khaihoá – Thuộcđịa”củaPháp.

  42. VD2 : trường hợp tác gia TỐ HỮU • “Thơlàchuyệnđồngđiệu, nólàtiếngnói … đồng ý, đồngtình, tiếngnóiđồngchí” • “Vớitôi, làmthơlàlàmcáchmạngbằngthơ” • “Mànóivậytráitimanhđó Rấtchânthật chia baphầntươiđỏ AnhdànhriêngchoĐảngphầnnhiều Phầnchothơvàphầnđểemyêu

  43. ỨNG DỤNG vàoVIỆT BẮC CẮT NGHĨA ĐOẠN THƠ SAU : Nhớkhigiặcđếngiặclùng Rừngcâynúiđá ta cùngđánhTây Núigiăngthànhlũysắtdày Rừngchebộđội, rừngvâyquânthù

  44. Nêubậtlêntínhchấtchiếnlượccủavùngrừngnúinày.Nêubậtlêntínhchấtchiếnlượccủavùngrừngnúinày. • RừngcâynúiđáViệtBắccũnghợpcùng con ngườitạothànhthếtrậntoàndiệntoàndântrongcuộcchiếnchốngquânthù. ChỉvỏnvẹnbốndònglụcbátnhưngTốHữuđãtáihiệnlạiđượcđầyđủtínhchấttrọngyếucủaViệtBắctrongcuộckhángchiếncũngnhưnêubậtđượcphươngsáchchiếnlượccủacáchmạngViệt Nam

  45. VD 3 : trường hợp tác giả VŨ TRỌNG PHỤNG • Trong bài bút chiến với Nhất Chi Mai đăng trên báo Tương lai (25/3/1937), Vũ Trọng Phụng có câu nói nổi tiếng : “Các ông muốn tiểu thuyết cứ là tiểu thuyết. Tôi và các nhà văn cùng chí hướng như tôi muốn tiểu thuyết là sự thực ở đời […] Các ông muốn theo thuyết tùy thời, chỉ nói cái gì mà thiên hạ thích nghe, nhất là sự giả dối. chúng tôi chỉ muốn nói cái gì đúng sự thật […] Tôi cho nhân loại tiến hóa ở chỗ tôn trọng sự thực, nếu nhà văn dám nói rõ những vết thương ấy cho mọi người nghe”

  46. Trongbứcthưviếtngày 31/12/1935 gửichovợchồngôngNguyễnVănĐạm, VũTrọngPhụngđãbộclộnhữngsuynghĩsauvềcôngviệcviếtvăn : “Tôiquanniệmvănchương là mộtphươngtiệntranhđấucủanhữngngườicầmbútmuốnloạikhỏixãhội con ngườinhữngnỗibấtcông, nhenlêntronglòngngườinỗixótthươngđốivớikẻbịchàđạplênnhânphẩm, kẻyếu, kẻbịđàyđọavàocảnhngutối, bịbóclột, mỗingàykiếm ra bữaăntốiđểnhịnsánghômsau. Tôisẽcốgắngnhìnvàonhữngnỗiđaukhổcủaxãhội, may ra tìmđượcphươngthuốckhiếnnhữngcáiungđócóthểhànmiệnglên da”

  47. ỨNG DỤNG trongHẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA • Phơibàyhiệnthựcxãhộiđươngthờiđiênđảobởiđồngtiền • Chỉratínhchấtnguyhạicủanhữngdụcvọngthấphèn- sẽlàmbănghoạiđạođức • Diệnphảnánhrộng(cácgiaitầng, cácnhànướcthuộcđịavàcảchínhquốc)

More Related