Kerkasiel-politieke reflecties

1. Kerkasiel-politieke reflecties Ward Kennes Vlaams volksvertegenwoordiger 12 februari 2010

2. CIC 1983: kerkasiel verdwenen Precieze reden niet duidelijk: • De kerk heeft dit privilege niet meer nodig om haar taak te vervullen • De ontwikkeling van de rechtstaat en de internationale mensenrechten verdragen bieden voldoende waarborgen • Burgerlijke overheid hecht geen juridische gevolgen aan kerkasiel

3. Kerk-staat debat • Wat betekent scheiding kerk-staat? • Geen inmenging in elkaars interne aangelegenheden? • Verbod voor een eredienst om zich uit te spreken over politieke onderwerpen? • Onthouden van partijpolitieke acties? • Bio-ethische / sociaal-economische thema’s

4. Kerkasiel: politiek of niet? • Citaat Luc Van der Kelen (Knack 10/05/2006) • “Ik neem met deze actie geen politiek standpunt in, het gaat over bezorgdheid voor de medemens.” (Mgr. Van Looy) • “Juist omdat staat en kerk gescheiden zijn, heeft de kerk het recht en de plicht om vanuit de eigen inspiratie het maatschappelijk debat te voeden.” (Hilde Kieboom, St-Egidius) • “Elk moet zich met zijn eigen schapen bezighouden: de bisschoppen met hun kerk, ik met het beleid”. (Minister P. Dewael)

5. Doel van kerkelijk engagement • De wet efficiënter en sneller toepassen • Een keuze voor de armsten en de zwaksten • Een brede regularisatie • “3 jaar wachten op papier is regulariseren” • Duidelijke criteria voor regularisatie

6. Kerkasiel in het Belgisch recht • Restant (Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering art. 781, 3°) bepaalde tot 1967 dat een schuldenaar niet mocht worden aangehouden in een gebouw bestemd voor de eredienst, tijdens de godsdienstige oefeningen • Kerkasiel is in het Belgisch recht niet erkend noch geregeld.

7. Kerkasiel in het Belgisch recht • Art 77 Vreemdelingenwet: Hij die wetens en willens een persoon die geen onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie helpt het grondgebied van een lidstaat van de EU (…) binnen te komen of aldaar te verblijven, dan wel erdoor te reizen, zulks in strijd met de wetgeving van deze Staat, hetzij in de handelingen die de binnenkomst, de doorreis of het verblijf voorbereid hebben of ze vergemakkelijkt hebben, hetzij in de feiten die ze voltooid hebben, wordt gestraft met (…) • Het eerste lid is niet van toepassing indien de hulp voornamelijk om humanitaire redenen verleend wordt

8. Kerkasiel in het Belgisch recht • Artikel 268 van het Strafwetboek: Met (…) worden gestraft de bedienaren van een eredienst die in de uitoefening van hun bediening door woorden, in openbare vergadering gesproken, de Regering, een wet, een koninklijk besluit of enige andere handeling van het openbaar gezag rechtstreeks aanvallen.

9. Kerkasiel in het Belgisch recht • Volgens sommige grondwetspecialisten is de steun van de bisschoppen aan kerkasiel een overtreding van de wet en een oproep tot burgerlijke ongehoorzaamheid (2006) • Volgens anderen is hier geen sprake van een rechtstreekse aanval of een kanselmisdrijf, en heeft de Kerk het recht om maatschappelijke standpunten te formuleren.

10. Kerkasiel in het Belgisch recht • Artikel 143 van het Strafwetboek: “Zij die de oefeningen van een eredienst, gehouden in een plaats welke bestemd is of gewoonlijk dient voor de eredienst of bij openbare plechtigheden van die eredienst door het verwekken van stoornis of wanorde verhinderen, belemmeren of onderbreken, worden gestraft met….”

11. Kerkasiel in het Belgisch recht • Een kerk is een voor het publiek toegankelijke plaats. Bijgevolg kan de politie een kerk binnengaan om er een vaststelling te doen van een misdrijf (onwettig verblijf) • Maar op basis van art. 143 SWB niet tijdens de eredienst. (kan dit in principe 24/24 uur?) • Echte ontruiming kan enkel met toestemming van de pastoor

12. Recht versus rechtvaardigheid • KMS: “ situaties waarin een uitwijzing levensbedreigend, onrechtvaardig of onaanvaardbaar is” • Vrees dat de burgerlijke overheid de fundamentele rechten van een persoon of groep onvoldoende waarborgt • Situeert zich in het spanningsveld tussen recht en rechtvaardigheid • Burgerlijke ongehoorzaamheid: gericht op verfijnen, niet ondermijnen van de rechtsorde

13. Hoe ging de politiek om met kerkasiel? • 1998-1999 • 2006 • 2009

14. 1998, Kerkasielacties • Belangrijkste eis: collectieve regularisatie • Senaatscommissie Binnenland brengt op 10-11-98 een bezoek aan de actievoerders in Begijnhofkerk

15. 1998, Visie van de Regering • Minister van BZ bevestigt standpunt dat elke individuele regularisatieaanvraag wordt onderzocht, geen collectieve regularisatie • Acties zijn een vorm van vrije meningsuiting, zoals een betoging • Binnen de regering spreekt enkel de staatssecretaris voor OS zijn steun uit voor de acties

16. 1998, Kamercommissie Justitie en BZ Visie minister van Justitie over art. 143 SWB: • Kerkasiel geschiedt met instemming van de bedienaar van de eredienst • De bedienaar van de eredienst is verantwoordelijk en bepaalt welk gebruik van de kerk hij toelaat • Als de kerkelijke overheid zich niet verzet is er geen basis om in haar plaats op te treden

17. 1998, Kamercommissie Justitie en BZ • Maar betekent een instemming van de pastoor het vervallen van art. 143? • Moet de overheid enkel ingrijpen indien er een klacht is? • Mag een lid van de clerus er wel voor zorgen dat de uitoefening van de eredienst wordt belemmerd of verhinderd?

18. 1998, Kamercommissie Justitie en BZ Standpunt van de Minister: • Komt overheid niet toe te oordelen welke soort vieringen in overeenstemming zijn met de kerkelijke geplogenheden • Een optreden van de overheid zou zelf kunnen worden beschouwd als strijdig met art. 143

19. 1998, Kamercommissie Justitie en BZ Standpunt van de Minister: overheid kan in twee gevallen optreden (met inachtneming van het proportionaliteitsbeginsel) • Indien door de actie de eredienst wordt verstoord. Dit wordt door de pastoor beoordeeld. • Indien de actie de openbare orde verstoort, en de volksgezondheid- ook van de deelnemers- in gevaar zou brengen

20. 2004, Vlaams Parlement, commissie Inburgering • Vraag VB: Is het gepast subsidies te geven aan verenigingen die kerkasiel promoten, en dus het federale uitwijzingsbeleid tegenwerken? Antwoord van de Minister (VLD): • Geen dubbelzinnigheid en vaagheid creëren, de criteria en regels moeten worden toegepast • Kan niet dat organisaties die door Vlaanderen worden betoelaagd een beleid voeren om federaal uitwijzingsbeleid te vertragen

21. 2006: politie ingrijpen - Miniemenkerk - Anderlecht – St. Gillis • Actie had niet meer de steun van de kerkelijk overheid: “we kunnen niet toestaan dat ze dreigen met geweld en met het in brand steken van de kerk” • Belgische bisschoppen riepen op tot einde van hongerstakingen in de kerken, pastoors mochten evenwel geen beroep doen op de ordediensten • Burgemeester Anderlecht liet kerk ontruimen wegens totale gebrek aan hygiëne

22. 2005-2006 Spanning tussen Kerk en politiek loopt op • Steun van kardinaal Daneels en de bisschoppen Vandenberghe, Van Looy en Léonard aan acties voor mensen zonder papieren • Bisschop Van Looy betoogt mee voor regularisatie en betuigde tijdens de eucharistieviering zijn steun aan mensen zonder wettig verblijf: “Iedereen moet in onze maatschappij een goede plaats krijgen, ook illegale vluchtelingen” • Minister Dewael: “met hun oproep nemen de bisschoppen een politiek standpunt in, ik heb politieke verantwoordelijkheid en moet de wet toepassen”

23. 2005-2006 Spanning tussen Kerk en politiek loopt op • “We willen niet dat de wet verandert, maar dat hij efficiënter en sneller wordt toegepast zodat mensen niet jaren in onzekerheid leven. “ • “We respecteren de wet, maar kan die niet wat veranderen?” • Actie voor regularisatie van wie reeds drie jaar in ons land verblijft • Of toch een collectieve regularisatie? • Volgens de Minister hebben de meeste actievoerders daarentegen geen aanvraag ingediend, of al jaren geleden een negatieve beslissing gekregen • Dus pleidooi voor volledige open grenzen? (Migratie is een mensenrecht)

24. 2005-2006 Spanning tussen Kerk en politiek loopt op • Zijn dit politieke (gericht tegen de Minister) of sociale acties? • Inmenging in een politieke discussie? • Het zint vooral liberale Ministers niet dat de bisschoppen het asielbeleid bekritiseren • Dewael krijgt steun van prof. Senelle dat bisschoppen niet aan politiek horen te doen (art.268) • Wordt het principe van de scheiding tussen Kerk en Staat doorbroken?

25. 2005-2006 Spanning tussen Kerk en politiek loopt op • “Vaticaan steunt kerkasiel”: VRT baseert zich op uitspraak van de pauselijke nuntius “ dat de Kerk altijd de zijde van de zwaksten heeft gekozen.” • VB klaagt “inmenging” van de pauselijke nuntius in de binnenlandse politiek aan, maar de minister van BuZ zijn geen dergelijke uitspraken bekend.

26. 2006:Schoolasiel • Na kerkbezettingen volgen schoolbezettingen in het katholieke net. • Met steun van het VSKO • Officieel onderwijs: “We komen niet in opstand tegen onze werkgever”. • Minister Dewael hoopt dat belangrijke instellingen die de opvoeding van kinderen tot taak hebben zich houden aan beslissingen van het parlement.

27. 2006: schoolasiel • Minister van Onderwijs (Sp.a) noemt het normaal en aanvaardbaar dat mensen acties voeren tegen beslissingen van de overheid of wetgeving • Maar wetten moeten wel kunnen worden uitgevoerd, directie mag zich niet verzetten bij een uitwijzing (F. Vandenbroucke) • Minister van BZ (VLD) vraagt respect voor de pas goedgekeurde asielwet, goedgekeurd door het parlement

28. Standpunt van de DG Van Fedasil • Kerk heeft recht om een standpunt in te nemen • Maar schept valse verwachtingen • Kerkbezetting is een keuze voor individuele dossiers, niet voor structurele oplossingen zoals OS • Schoolasiel: storend dat een school zonder argumenten de expertise van DVZ in twijfel kan trekken

29. Standpunt van de DG van Fedasil • Impliciete boodschap van kerk- en schoolasiel: overheid doet haar werk niet naar behoren, DVZ neemt betwistbare beslissingen met onaanvaardbare uitkomst • Debat in het parlement wijst niet op het vermeende maatschappelijk draagvlak • Ambtenaren van BZ contesteren ook niet de schooluitslagen

30. 2008: van kerkbezetting naar hongerstaking • Acties voor omzendbrief met criteria voor regularisatie • 56 dagen hongerstaking in Begijnhofkerk levert op: verblijfsvergunning voor 9 maanden en arbeidskaart type C. • Minister Cerexhe (CDH) wil actievoerders arbeidsvergunningen uitreiken om regularisatie te vergemakkelijken

31. Reportage Terzake september 2008 • Na Terzake: rechtstreekse lijn tussen kabinet Milquet en hongerstakers in een kerk? • Directeur DVZ laat verstaan dat dossiers van hongerstakers sneller worden behandeld • Minister Turtelboom: vakbonden en katholiek onderwijs hypocriet rond hongerstakingen.

32. 2009 • Hongerstaking in de VUB eindigt na 59 dagen zonder resultaat. • De erkende erediensten en vrijzinnigen vragen een rechtvaardige en edelmoedige regularisatiepolitiek. Uitstel is moreel onverantwoord. (25/02/09) • Gevolgd door oproep van de rectoren.

33. Invalshoek van een minister • Uitvoeren regeerakkoord • Intern debat binnen de regering met geven en nemen • Niet wijken voor chantage • Verantwoordelijkheid regeringslid versus partijstandpunt • Oppassen voor precedenten • Globale benadering

34. Invalshoek van een burgemeester • Is in zijn gemeente verantwoordelijk voor veiligheid, openbare orde en hygiëne • Hongerstakingen lopen uit de hand • Ontruiming wegens gevaar TBC • Welk OCMW is bevoegd? • Locale steuncomité’s • Uitvoeren van de federale en Vlaamse wetten en decreten. Aanpak van illegaal verblijf.

35. Politieke partijen en kerkasiel • Uitgesproken standpunten • Andere partijen reageren bij monde van individuele mandatarissen • Partijen gebruiken acties vooral als aanleiding om eigen standpunten over asielbeleid te benadrukken, en citeren ze graag in het politieke debat

36. Politieke partijen: Vlaams Belang • Kerkasiel of “bezetting” is een verstoring van de openbare orde en van de eredienst, al of niet met instemming van de bedienaar van de eredienst. • Gericht tegen (uitvoering) overheidsbeleid. Het gaat volgens VB om opruiende politieke taal, wat in strijd is met artikel 268 van het Strafwetboek • Kerkasiel tast sacraal karakter van kerk aan.

37. Politieke partijen: Vlaams Belang • Legde klacht neer wegens hulp aan illegalen (art.77) • Legde klacht neer tegen bedienaars van de eredienst “die kerkgebouwen openstellen voor illegalen” (art. 268)

38. Politieke partijen: N-VA • “N-VA is tegen kerkasiel en tegen iedere collectieve regularisatie”. (juni 2006) • Kerkasiel is regularisatie door chantage mogelijk maken

39. Politieke partijen: Open VLD • Minister van BZ vraagt respect voor in het parlement goedgekeurde asielwetten • Reacties Minister BZ op de steun van bisschop Vandenberghe aan de kerkasielacties: overtreding van de wet (artikel 268 van de strafwet)

40. Politieke partijen: Open VLD De Minister van BZ merkt tijdens debat in de Senaat op ( 06-2006): • “de grote meerderheid van de personen die een beroep wensen te doen op het zogenaamde kerkasiel, voldoen aan geen enkel criterium. Hen verdedigen betekent het opnemen voor mensen die zich niet geschikt hebben naar de rechtsregels (..) en waarvan sommigen bedriegers zijn” • Genereuze instelling kan niet worden verantwoord

41. Politieke partijen: Open VLD Minister A&M ( 09-2008): • “Wie de hongerstakingen organiseert en manipuleert moet ze ook maar oplossen” • Verwijt aan vakbonen en katholiek onderwijs dat ze hongerstakingen steunen • Beleid niet laten bepalen door hongerstakingen

42. Politieke partijen: Sp.a • Kerk- en schoolasiel is een vorm van vrije meningsuiting • Staat los van het beleid, dat door democratisch verkozen politici wordt gemaakt • Mag uitvoering van de wet (asielbeleid) niet in de weg staan.

43. Politieke partijen: CD&V Senaat (11-1998 E.Thijs): • Ik meen dat we een signaal moeten geven aan de mensen die kerkasiel hebben gezocht • We kunnen hun woordvoerders bij de dialoog betrekken • Dialoog over procedure en criteria voor regularisatie • Belangrijk dat er duidelijkheid komt wie kan worden geregulariseerd en wie niet

44. Politieke partijen: CD&V Fractieleider Kamer 2006 (oppositie): • Kerkasielacties signaal dat er voorbije vijf jaar geen effectief terugwijzingbeleid is gebeurd • Maar ook de Kerk moet weten dat er een wet is over verblijf op ons grondgebied die moet worden toegepast

45. Politieke partijen: CD&V • Kerk mag standpunt innemen over maatschappelijke kwestie of zaken aanklagen • Kan door moreel gezag leiden tot bijsturing van het beleid • Geen ingrijpen van de overheid voor zover toestemming van de kerkelijke overheid en geen probleem openbare orde of volksgezondheid • Uiteindelijk moet de wet (democratie) wel door iedereen worden gerespecteerd en kunnen worden uitgevoerd

46. Politieke partijen: Groen! • Protesteert tegen de ontruiming van de kerk in Anderlecht • Voorzitter en mandataris overnachten bij kerkasiel in Gentse Sint-Antoniuskerk • Politiek standpunt: “Solidariteit staat niet in het paarse woordenboek, beleid van Minister bij regularisaties arbitrair”

47. Politieke partijen: Groen! • Fauzaya Talhaoui: Kerkasiel is een instrument om de rechtspositie van de mensen zonder papieren onder de publieke aandacht te brengen (Kamer, 1999) • Sociaal actiemiddel (al dan niet met hongerstaking) om aan verwijdering van het grondgebied een halt toe te roepen

48. Politieke partijen: Ecolo • Isabelle Durant keert zicht in de Senaat tegen het verwijderen “van mensen die een beroep hebben gedaan op de gastvrijheid in kerken”. (Senaat, 2006) • Pleit voor een oplossing voor de mensen in kerkasiel

49. Politieke partijen: PS • Tegen de ontruiming van de kerk in Anderlecht (2006) • Kerkasiel is een gerechtvaardige strijd • Een brede sociale beweging • Betreurt dat de partners in de regering niet in dialoog willen gaan met de actievoerders

50. Unie vrijzinnige verenigingen • Mag de kerk ongestoord wetsovertredingen aanmoedigen? • Sympathie en medeleven met de mensen zonder papieren, maar wet door een democratische meerderheid gestemd. Er kan wel naar verbetering worden gestreefd • Kerkasiel is een uitdrukking van het exclusieve voorrecht van de geestelijke autoriteit. Het burgerlijk gezag moet primeren (verwijzing naar art. 268) • Wie controleert of de kosten van de kerkbezetting niet ten laste van de overheid worden gelegd (via de kerkfabriek)?