BESLENME

1. BESLENME

2. BESLENMENİN TANIMI • Beslenme öğün savmak mı? • Karın doyurmak mı? • Canının çektiği şeyleri yemek içmek mi?

3. BESLENME: • Büyüme • Gelişme • Sağlığın korunması - devam ettirilmesi • Üremenin sürdürülmesi için, besin maddelerinin yeterli miktarda ve uygun zamanda alınmasıdır.

4. DENGELİ BESLENME NE DEMEKTİR? Büyüme, gelişme ,sağlığın korunması ve üremenin devamı için gerekli olan besin maddelerinin; • Yaş • Cinsiyet • Boy • Aktivite • (Varsa) özel durum (hamilelik,vb) • (varsa) hastalık durumuna göre alınmasına denir.

5. BESİN ÖĞELERİNİ TANIYALIM A)Enerji verenler 1)Karbonhidratlar : Şeker-un-şekerli mamuller-tüm un mamulleri-sebze ve meyvelerin büyük bir kısmı-sebzelerin kök ve yumruları-pekmez-bal gibi besinler karbonhidrat ağırlıklı besinlerdir.Aldığımız enerjinin yarıdan fazlasını (% 55) karbonhidratlardan karşılarız. 2)Proteinler: Ağırlıklı olarak hayvansal kaynaklı besinler ve kuru baklagillerde bulunur.En kaliteli protein kaynağı anne sütüdür. Daha sonra sırayla yumurta sarısı proteini ve hayvansal gıdalarda bulunan proteinler gelir. Aldığımız enerjimizin altıda biri (% 15) proteinden sağlanır.

6. BESİN ÖĞELERİNİ TANIYALIM 3)Yağlar: Hayvansal ve bitkisel besinlerimizde bol miktarda katı ve sıvı halde bulunur. Aldığımız enerjinin üçte biri (%30) yağlardan sağlanır. Katı haldekiler doymuş yağlar,sıvı haldekiler doymamış yağlar diye adlandırılır.

7. BESİN ÖĞELERİNİ TANIYALIM B)Enerji vermeyenler 4) Vitaminler : Et ve türevleri, kuru baklagiller,sebze ve meyvelerde yaygın halde bulunur. Vitaminler,büyüme ve gelişme,enerji harcamasında ve yeni doku yapımdaki olaylarda rol alırlar. a) yağda eriyenler (A-D-E-K) (bunlar vücutta depolanırlar) b) suda eriyenler (B grubu vitaminleri ve C vitamini) 5)Mineraller: Tüm besinlerde değişik oranlarda bulunur. Bunlarda büyüme , gelişme ve sağlıklı olmak için gereklidirler.

8. BESİN ÖĞELERİNİ TANIYALIM 6)Su: Bir miktarını vücut kendisi yapmakla birlikte, genelde saf su olarak alırız ve besinlerin yapısında doğal olarak bulunur. Vücudumuzun yarıdan fazlası sudur. Besinlerin sindirimi,emilimi ve taşınmasında ve vücudumuzda oluşan zararlı maddelerin atılımında rol alır.

9. BESİN GRUPLARI 1-Et ve et yerine geçenler : Et-tavuk-balık-hindi ve kaz eti-peynirler-sakatatlar-yumurta ve bunların türevleridir. Bu grup besinlerimiz, protein ve demir minerali bakımından son derece önemlidir. Ayrıca diğer mineraller ve vitaminlerde bol miktarda bulunur. 2-Süt ve süt yerine geçenler : Süt-yoğurt-ayran-cacık Bu besin grubumuz, özellikle kalsiyum bakımından beslenmede önemli yer alırlar.

10. BESİN GRUPLARI 3-Ekmek ve ekmek yerine geçenler: Tüm un mamulleri-bulgur-makarna-pirinç-mısır-patates-kuru baklagiller-kestane-çorba çeşitleri. Bu gruptaki besinler karbonhidrattan zengin besinlerdir. Ayrıca proteinde bulunur ama kalitesizdir. Vücut fazla yararlanmaz.

11. BESİN GRUPLARI 4-Yağ ve yağ yerine geçenler: Bildiğimiz katı ve sıvı yağlar ile zeytin- yağlı kuru yemişler-kaymak-krema-mayonez ve yağ elde ettiğimiz tüm gıda maddeleridir. Bu besinler yağdan zengindirler.   5-Sebzeler: Yemek yaptığımız ve çiğ olarak tükettiğimiz tüm sebzelerdir. Bu besinlerimizde bol miktarda posa ve vitamin içerirler. Haşlama suyu dökülürse vitamin kaybı olur. Bağırsak hareketi için son derece önemli bir besin grubudur.

12. BESİN GRUPLARI 6-Meyve grubu:Tüm meyvelerimiz ve bu meyvelerden elde ettiğimiz sularıdır. Bu gruptaki besinlerde sebzeler gibi posa ve vitamin bakımından zengindirler. Özellikle C vitamini bazılarında bol miktarda vardır.

13. BESİN GRUPLARINI TANIYALIM

14. DENGELİ BESLENİP BESLENMEDİĞİMİZİNERDEN ANLAYACAĞIZ? • 1-Antropometrik ölçümlere bakılır. • Boy • Kilo • Bel çevresi genişliği • Deri altı kıvrım kalınlığı • BKİ’ lere (yetişkin), persentil grafiklerine (çocuklarda) bakılır

15. DENGELİ BESLENİP BESLENMEDİĞİMİZİNERDEN ANLAYACAĞIZ? 2-Klinik sonuçlara bakılır: • Sağlam bir görünüş • Hareketli ve dikkatli bakışlar • Muntazam-pürüzsüz-hafif nemli ve pembe bir cilt • Canlı ve parlak saçlar • Kuvvetli ve gelişimi normal saçlar

16. DENGELİ BESLENİP BESLENMEDİĞİMİZİNERDEN ANLAYACAĞIZ? • Düzgün ve iyi gelişmiş kol ve bacaklar • Sık sık baş ağrısından şikayet etmeyen • İştahlı • Çalışmaya istekli • Zihinsel-ruhsal ve sosyal gelişimi normal kişilik yapısı

17. DENGELİ BESLENİP BESLENMEDİĞİMİZİNERDEN ANLAYACAĞIZ? 3-Biyokimyasal sonuçlara bakılır • Demir depolarına bakılır • Hemoglobin • Hematokrit • B12 • Folik asit gibi vitaminlere bakılır.

18. DENGELİ BESLENMENİN KURALLARI NELERDİR VE NELER YAPABİLİRİZ? • Kesinlikle sabah kahvaltısı yapınız • En azından 3 öğün şeklinde beslenmeye çalışınız • Tüm öğünlerinizde karışık besleniniz

19. SABAH KAHVALTISININ ÖNEMİ • Bir söz vardır: ”Sabah kahvaltını söyle,sana nasıl bir gün geçirdiğini söyleyeyim.” Bu nedenle, kahvaltı yapılmazsa; • İş verimi veya okul başarısı önemli ölçüde azalır • Dikkat dağılır • Kan şekeri düşer • Yorgunluk,baş ağrısı olur • Baş dönmesi, mide bulantısı ve kusmalar olur • Dikkatsizlik artar, dolayısıyla kazalar artar • Diğer öğünlerde daha fazla yiyecek yemeye sebep olur

20. İYİ BİR KAHVALTI NASIL OLMALI? • Kahvaltı özendirici olmalı • Mutlaka hayvansal kaynaklı bir besin olmalı • Karışık beslenme ilkelerine uyulmalı • İçecek olarak süt ve meyve suyu tercih edilmeli

22. İYİ BİR KAHVALTI NASIL OLMALI? • Göze ve damağa hitap eder şekilde olmalı • Renk ve kıvam bakımından farklı olmalı

23. İYİ BİR KAHVALTI NASIL OLMALI?

24. İYİ BİR KAHVALTI NASIL OLMALI? • Mutlaka domates,salatalık,marul,maydanoz gibi yeşillikler olmalı VE • Mümkün olduğunca erken saatlerde yapılmalı

25. DENGELİ BESLENMENİN KURALLARI NELERDİR VE NELER YAPABİLİRİZ? • Bir günde yaşınız, boyunuz ve aktivite durumunuza göre: • 2-3 porsiyon et grubundan • 2-3 porsiyon süt -yoğurt grubundan • 3-5 porsiyon sebze • 2-4 porsiyon meyve • 6-10 porsiyon ekmek ve yerine geçen gruptan tüketiniz.

26. DENGELİ BESLENMENİN KURALLARI NELERDİR VE NELER YAPABİLİRİZ? • Aşırı yağ tüketmeyiniz • Yenilebilir sebze ve meyveyi çiğ yemeye çalışınız • Sebzelerin ve haşlanarak yenen diğer gıdaların haşlama suyunu dökmeyiniz. • Yiyecekleri kızartmayın ve yakmayınız • Tuzu iyotlu tuz ve az miktarlarda kullanınız

28. DENGELİ BESLENMENİN KURALLARI NELERDİR VE NELER YAPABİLİRİZ? • Ağır tatlılar yerine hafif (sütlü) tatlıları tercih ediniz • Hazır gıdalar yerine, evde kendi hazırladığınız besinleri tüketiniz • Bozuk ve uzun süre beklemiş hiçbir gıdayı yemeyiniz • Susuzluğunuzu gidermek için şekerli içecekler yerine su içiniz. • Sigara ve alkol kullanmayınız. • Güneş ışığından yeterli oranda yararlanınız.

30. DENGELİ BESLENEMEZSEK NELER OLUR? • Bağışıklık sistemimiz zayıf olur • Boyumuz kısa kalır • Ağırlığımız boyumuza göre orantılı olmaz

31. DENGELİ BESLENEMEZSEK NELER OLUR? • Algılama gücümüz zayıf olur • Dikkatimizi toparlayamayız ve hata oranımız fazla olur

32. DENGELİ BESLENEMEZSEK NELER OLUR? • Kötü beslenmeye bağlı hastalıklarının ortaya çıkışı artar • Dişlerimiz ve saçlarımız erken dökülür • Düzgün bir cilde sahip olamayız • Ergenliğe geç gireriz.

33. KÖTÜ BESLENME HASTALIKLARI NELERDİR? • Obezite • Zayıflık • Diyabet hastalıkları • Kalp-damar hastalıkları • Anemi • Kanser

35. KÖTÜ BESLENME HASTALIKLARI NELERDİR? • Hipertansiyon • Raşitizm (çocuktaki kemik erimesi) • Osteoporoz (kemik erimesi) • Depresyon • Konstipasyon (kabızlık) • İshal • PEM (proteinin az alınması)

36. OBEZİTE

37. OBEZİTE; Enerji alımı ile harcaması arasındaki dengenin bozulması ile sonuçlanan ve sıklıkla da enerji yoğunluğu fazla besinlerin aşırı alımına bağlı olan bir durumdur

38. Küresel bir halk sağlığı problemi: OBEZİTE • Dünya nüfusu yaklaşık 6.6 milyar • 2008 • Obezite:400 milyon • Fazla Kilolu: 1.6 milyar • 2015 • Obezite:700 milyon • Fazla Kilolu: 2.3 milyar

39. OBEZİTE ENERJİ ALIMI ENERJİ HARCAMASI PROBLEM HANGİ TARAFTA?

40. OBEZİTE ENERJİ ALIMI ENERJİ HARCAMASI HEDEFLER HER İKİ TARAFA YÖNELİK OLMALI!

41. Türkiye’de OBEZİTE VE FAZLA KİLOLULUK 1-YETİŞKİNLERDE 2-ÇOCUK VE ADOLESANLARDA

42. ENERJİ ALIMINDAKİ ARTIŞIN NEDENLERİ YETİŞKİNLERDE; 1.EV DIŞINDA BESLENMENİN ARTMASI 2.PORSİYON BÜYÜKLÜĞÜ 3.ŞEKERLE TATLANDIRILMIŞ İÇECEKLERİN TÜKETİMİ 4.ÖĞÜN ARALARINDA ATIŞTIRMA

43. ÇOCUK VE ADÖLESANLARDA • AYAKÜSTÜ BESLENME • TATLANDIRILMIŞ İÇECEKLERİN TÜKETİMİ • OKULLARDA ENERJİ YOĞUNLUĞU FAZLA OLAN ATIŞTIRMALIK BESİNLERİN VE AYAKÜSTÜ BESİNLERİN VARLIĞI • TELEVİZYON VE YAZILI BASINDA REKLAMLARIN ARTIŞI

44. ENERJİ HARCAMASINDA AZALMANIN NEDENLERİ • HAREKETSİZ BİR YAŞAM TARZININ BENİMSENMESİ • YETERSİZ VE DÜZENSİZ FİZİKSEL AKTİVİTE • TELEVİZYON, BİLGİSAYAR BAŞINDA UZUN VAKİT GEÇİRME

45. Teknoloji zarifliğin ve inceliği oluştururken biz teknolojiyi hareket etmemek için kullanıyoruz ve onlar incelip küçülürken kalınlaşan bizler

46. FİZİKSEL AKTİVİTE Enerji tüketimi ile sonuçlanan herhangi bir vücut hareketidir. • Yürümek, • Bahçe işleri ile uğraşmak, • Oyun oynamak, • Araba temizlemek, • Ev temizlemek, • Merdiven çıkmak vb. aktiviteler

47. FİZİKSEL AKTİVİTENİN YARARI • FİZİKSEL AKTİVİTE OBEZİTE, KALP-DAMAR HAST, OSTEOPOROZ,DİYABET, HİPERTANSİYON VB.RİSKİNİN AZALMASINDA OLUMLU ROL OYNAR. • ERGENLERİN VE GENÇLERİN ZARARLI ALIŞKANLIKLARDAN VE ŞİDDETTEN UZAKLAŞMASINA YARDIMCI OLUR. • KENDİNE GÜVENİ ARTIRIR. • RUH SAĞLIĞINI VE MENTAL SAĞLIĞI GELİŞTİRİR. • SOSYAL ORTAMLARA UYUMU ARTTIRIR. • SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIĞINI GELİŞTİRİR. • YAŞLILARIN, RUHSAL BOZUKLUKLARIN REHABİLİTASYONUNA YARDIMCI OLUR.

48. OBEZİTE NASIL SAPTANIR • Obezite; Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal veya Aşırı yağ birikmesi“Olarak tanımlanmaktadır • Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının ortalama%15-20’sini, • Kadınlarda ise%25-30’unu yağ dokusu oluşturmaktadır. Erkeklerde bu oranının%25, kadınlarda ise%30’un üzerine çıkması OBEZİTE

49. OBEZİTE NASIL SAPTANIR? • BKİ <18.5 Zayıf • BKİ = 18.5 –24.9 Normal • BKİ = 25.0 –29.9 Fazla kilolu • BKİ ≥ 30 Obezite 30 –34.9 1.derece obez 35 –39.9 2.derece obez 40 ve üzeri 3.derece obez • Örnek: 1.60 m boyunda ve 60 kg ağırlığında 35 yaşında bir kadın şişman mıdır? • BKİ = Ağırlık (Kg) = 60 = 60 = 23.43 NORMAL • Boy (m)2 (1.60 x 1.60) 2.56 • 1-Beden Kitle İndeksi (BKİ) • Vücuttaki yağ miktarı ile ilgili bilgi vermekte, yağın bulunduğu bölge ve dağılımı ile ilgili bilgi vermemektedir

50. OBEZITE EKONOMIK VE SOSYAL KALKINMAYI ÖNEMLI ŞEKILDE ETKILEMEKTEDIR • YETİŞKİNLERDE OBEZİTE VE FAZLA KİLOLULUK; • AVRUPA’DA SAĞLIK HİZMETİ HARCAMALARININ • DOĞRUDAN %6’SINI (HASTALIĞIN TANISI VE TEDAVİSİ İÇİN) • DOLAYLI %12 MALİYETLERE YOL AÇMAKTADIR (ERKEN ÖLÜM VE HASTALIK NEDENİYLE ÇALIŞAMAYAN İNSANLARA VERİLEN ÜCRETLERİ YANSITAN VERİM KAYBINI DA İÇEREN HARCAMALAR)