„Prawda kontra precyzja w ekonomii” T. Mayer

1. „Prawda kontra precyzja w ekonomii” T. Mayer Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

2. Prawda kontra precyzja • Wszyscy zgadzają się z opinią, że ważne i znaczące problemy powinno rozwiązywać się w sposób jak najbardziej precyzyjny i rygorystyczny • Często jednak przy wyjaśnianiu pewnych problemów, zdarza się, że musimy dokonać wyboru pomiędzy prawdą (i trafnością) z jednej strony, a precyzją z drugiej Pytanie: Dlaczego tak się dzieje?

3. Prawda kontra precyzja • Precyzja i trafność nie są tym samym Przykład: „Na przylądku Dorszowym, gdzie życie przebiega bez pośpiechu i w sposób nieuregulowany, możecie w czerwcu zapytać rzemieślnika, kiedy przyjedzie naprawić wasz płot. Jeżeli odpowie „kiedyś na jesieni”, jest to trafne, lecz nie precyzyjne. Jeżeli odpowie „o godzinie 10 przed południem 2 października”, jest to precyzyjne, ale nie trafne – na pewno bowiem 2 października ryba będzie brała, a on będzie poza domem, w swojej łodzi”. Andrew Kamarck

4. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Dziedziny, często zwane „naukami” dzielą swój przedmiot na dwa sposoby: 1) poziomo – według obszarów badawczych (np. biologia i geologia) 2)pionowo – według stopnia abstrakcji (np. fizyka i inżynieria, albo fizjologia i medycyna) W ten sposób możliwe jest stosowanie różnych kryteriów na poszczególnych stopniach

5. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Ekonomię (tak jak wszystkie nauki społeczne) dzielimy poziomo: Obejmuje ona: • matematyczny formalizm • pracę empiryczno – naukową • zastosowanie do poszczególnych problemów praktycznych Podział ten sprawia, że jesteśmy skłonni przyjmować niewłaściwe stany rygoryzmu

6. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii W ramach wyrażenia „teoria” można wyróżnić dość szeroki zakres twierdzeń: od niskiego stopnia uogólnień obserwacji do sformułowań wysoko abstrakcyjnych. Ponieważ zachodzi między nimi pewna ciągłość, można przeprowadzić rozróżnienie między: • „teorią formalistyczną” • „teorią empiryczno – naukową”

7. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Teoria formalistyczna: • duża rola elegancji oraz logicznego rygoru • w czystej postaci jest ona zbiorem teorematów • ekonomiści formalistyczni stosują matematykę i logikę według swoich własnych wzorców - nie traktują oni matematyki jedynie jako wygodnego narzędzia, lecz przywiązują dużą wagę do jej elegancji, uniwersalności, zwięzłości oraz prezentacji sformalizowanej Zastosowanie matematyki jako modelu, a nie tylko jako narzędzia, ma kilka konsekwencji: • oszczędność aksjomatów staje się głównym przedmiotem starań • dowód empiryczny odgrywa niewielką (jeśli w ogóle) jakąś rolę • wiedzę buduje się metodycznie – wysuwa się wnioski tylko z tych posunięć, które już zostały sprawdzone, lub z aksjomatów

8. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Teoria empiryczno – naukowa: • za model przyjmuje nauki przyrodnicze • stosuje matematykę ale tylko jako dogodne narzędzie • duże znaczenie empirycznej sprawdzalności danej teorii, oraz zakresu w jakim dana teoria podnosi nasze zrozumienie tego, co faktycznie obserwujemy • naukowcy empiryczni nie są niewolnikami „pierwszych zasad” „Nauka rzadko czyni postępy przez schodzenie „w dół od pierwszych zasad”; jej postępowanie i rozszerzanie się przebiega w inny sposób. Zaczynamy od empirycznych prawidłowości i przechodzimy wstecz do coraz bardziej skomplikowanych hipotez i teorii.” (Karl Brenner) • ekonomiści empiryczni są skłonni postępować opierając się raczej na tym co jest jedynie „wysoce prawdopodobne”, niż na tym co zostało ustalone ponad wszelką wątpliwość

9. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Czy postępowanie ekonomistów empiryczno-naukowych jest „nienaukowe”? Maurice Allais: „Sama tylko logiczna, a nawet matematyczna dedukcja pozostaje bezwartościowa w kategoriach poznawania rzeczywistości, jeśli nie wiąże się ściśle z tą rzeczywistością. (…) Jakakolwiek byłaby to teoria, jeśli nie sprawdza się w świetle dowodów empirycznych, nie posiada wartości naukowej i należy ją odrzucić”. Phyllis Deane: „Formułowanie rozumowania w kategoriach matematycznych wyjaśnia je tylko tym, którzy nabyli już biegłość w tym języku. Ale nawet dla tych, którzy znają go biegle, nadawanie logice teorii ekonomicznej wodoszczelnego charakteru jest ćwiczeniem o ograniczonej wartości, jeśli nie jest oczywiste, że teoria ta dotyczy realnego systemu gospodarczego, który stara się opisać.”

10. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii Inne powszechnie stosowane sposoby klasyfikacji ekonomii: • ekonomia matematyczna i ekonomia „literacka” • ekonomia empiryczna i teoretyczna • „czysta teoria” i ‘teoria stosowana” • ekonomiści zainteresowani teorią (nauką) oraz ekonomiści zainteresowani polityką • brytyjska i amerykańska tradycja ekonomii (Hahn) • ekonomia marshallowska i ekonomia walrasowska (Friedman)

11. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Krytyka teorii formalistycznej: • duża część środków publicznych przeznaczana jest na badania ekonomiczne, dlatego też ekonomiści zobowiązani są dostarczać coś pożytecznego i nie powinni jedynie zabawiać się grami dla własnej rozrywki Terence Hutchinson: „mnożenie wysoce abstrakcyjnych formuł lub modeli z uwagi na ewentualność, że pewnego dnia mogłyby (czego nikt nie wie) znaleźć jakieś zastosowanie w realnym świecie, nie wydaje się przekonywujące jako uzasadnienie dodatkowe działalności, której początkowo broniono jako dobrej zabawy”

12. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Obrona teorii formalistycznej: • badania formalistyczne tworzą wiedzę, a wiedzę ceni się całkiem w oderwaniu od jej instrumentalnej stosowalności w praktyce • formalistyczna działalność badawcza jest czymś więcej niż tylko „dobrą grą” – bezpośrednio lub pośrednio jest ona działalnością praktyczną • mimo, że skrajna działalność formalistyczna jest nieefektywną drogą zdobywania wiedzy empirycznej, to jednak nie jest ona zerowa • istnieją przykłady, że czyste badania w ekonomii mają lub mogą mieć ważne implikacje praktyczne • ekonomia formalistyczna może przeciwdziałać naturalnej tendencji do pośpiesznych rozwiązań praktycznych problemów za pomocą niedostatecznie przemyślanych pomysłów

13. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Krytyka ekonomii empiryczno-naukowej: • brak rygoru przez co jest niewiele lepsza od zgadywanki • nie jest ona i nie może być autentyczną nauką – przez udawanie, że rozumiemy więcej niż faktycznie wiemy, wzbudzamy przekonanie, że umiemy manipulować gospodarką, co często prowadzi do katastrofalnych rezultatów

14. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Obrona ekonomii empiryczno-naukowej: • ktoś powinien podejmować decyzje, jeżeli to nie ekonomiście będą służyć radą , to będą to robić politycy i dziennikarze, którzy znają się na tym jeszcze mniej • mimo, że empiryczna weryfikacja jest trudniejsza w ekonomii niż w fizyce, niekoniecznie oznacza, że należy skierować więcej wysiłków na teorię formalną

15. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Dlaczego ekonomiści wybierają badania empiryczno-naukowe? Możliwe przesłanki: • brak niezbędnego wykształcenia i zdolności matematycznych • na badania empiryczno – naukowe przeznacza się więcej środków finansowych • na wybór może mieć wpływ poczucie zadowolenia , wynikającego z pełnienia doradztwa dla celów polityki

16. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Dlaczego ekonomiści wybierają ekonomię formalistyczną? • nacisk na formalizm w czasie recenzowania prac, który przeradza się w egoistyczny interes pracownika badawczego • większy prestiż ekonomii formalistycznej Pytanie: Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem?

17. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem? 1) przekonanie, że matematyczna ekonomia jest trudniejsza od ekonomii stosowanej Ale:nie ma obiektywnego miernika, mogącego porównać względną trudność którejś z tych dziedzin 2)przekonanie, że teoretycy formalistyczni są zdolniejsi od teoretyków empiryczno – naukowych Ale: nie można określić czy studenci, których przyciąga ekonomia formalistyczna, są generalnie lepsi od studentów wybierających ekonomię empiryczną

18. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem? 3) Jest to wynik pewnego zamętu: • uznanie matematyki za stygmat nauki, w związku z czym ekonomia formalistyczna ze swoim zmatematyzowaniem jest ekonomią naukową • zamieszanie wokół hipotez niższego rzędu – przekonanie, że to te dziedziny, które zajmują się bardziej abstrakcyjnymi hipotezami, tworzą teorię, która później jest wykorzystywana w naukach stosowanych

19. Dwa typy głównego nurtu w ekonomii • Podsumowanie: Zarówno ekonomia formalistyczna jak i empiryczno-naukowa, są ważne i potrzebne. Względna waga , jaka należy się tym dwu rodzajom badań, stanowi niezwykle trudny problem, ponieważ w głównej mierze decydują o tym upodobania. Mimo, iż obie wnoszą wartościowy wkład do nauki, jednak kryteriom formalistycznym przypisuje się zbyt dużą rolę w ocenach teorii. Na taką sytuację wpływa kilka czynników. Są to przede wszystkim: egoistyczny interes zawodowy, przekonanie o większych zdolnościach ekonomistów formalistycznych oraz pewne pomieszanie pojęć