Təsnifatda yeri:

6. Qara çürümə və ya alternarioz – Alternaria radicina M., D. et E Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası, Dematiaceae fəsiləsi, Alternaria cinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

7. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Ənçoxuyerkökündərastgəlinsədəcəfəri, kərəvizvəfəsiləyədaxilolanbirçoxyabanıbitkilərdədəqeydəalınmışdır. Yerkökücücərtilərində «qaraayaq» şəklindəmeydanaçıxır. Əvvəlcəkökboğazınınqaralmasımüşahidəedilir, birneçəgünsonrasaralma, soluxmavəbütünrozetyarpaqlarınqurumasıqeydedilir. Rütubətlihavaşəraitində, xüsusiləpayızdayoluxmuşyarpaqlarçürüyürlərvəzəifyaşıl-qəhvəyikifliörtükləörtülür. Saxlamazamanıkökümeyvələrdəətraflardavəyatəpədəqurubasıqləkələrəmələgəlir. Ləkəyerindənkəsiketdikdəyoluxmuştoxumadaqararənggörünürvəbuəlamətsağlamtoxumadankəskinfərqlənir. Xəstəlikləikinciilbitkiləri, yənitoxumluqlardayoluxur. Yerköküvədigərkərəvizfəsiləsibitkilərindəqaraçürüməvəyaalternariozxəstəliyinintörədicisimitseldəkonidispormərhələsiəmələgətirir. Konididaşıyanlartünd-qonur, tündzeytuniolub, mitseldənkəskinfərqlənir.

12. Soğanındibininfuzariozçürüməsi – FusariumoxysporiumSchl. F. sp.cepae (Hans) • Sneyder et Hansen Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Fusariumcinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

13. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəliksoğanınvegetasiyasınınsonundaəmələgəlir. Onunxarakterikəlamətiyar-paqlarınvaxtındanəvvəlsaralmasıvəölüşgəməsidir. Buəlamətləradətəntəpəhissədənbaşlayır. Soğanağındibindəağvəyatündçəhrayı-kiptorluörtükmüşahidəedilir. Soğanaqyumşalır, suluolur. Əngüclüisəsoğanağınbazalhissəsiyoluxur, nəticədəköklərtələfolur. Məhsultoplanışıdövrüzəifyoluxmuşsoğanaqlarıduymaqolmurvəbeləxəstələnmişsoğanaqlarbilmədənqışlamayaqoyulur. Xəstəliksoğanaqlarınsaxlanmadövrüdahasürətləinkişafedir, nəticəetibariləyumrularçürüyürvəmumyalaşırlar. Makrokonidilərhavamitselində, nadirhallardaisəsporodo-xilərdəəmələgəlir. Onlarmiləoxşar-oraqvari, elliptikəyrivəyatamamilədüz, 3-5 arakəsməlidir. Mikrokonidilərmitseldə, bəzənisəyalançıbaşcıqdaəmələgəlir. Xlamidosporlarbir-ikihüceyrəli, hamarvəyaştrixli, rəngsizdir.

18. YAYILMASI

20. Unluşeh – Erysipheumbelliferarum d By. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, Erysiphecinsi Biolojiqrupu: Biotrof

21. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Fəsiləyədaxilolanbitkilərinhamısıunluşehxəstəliyiiləsirayətlənir. Yarpaq, saplaq, gövdəvəhamaşçiçəklərdəağörtükmeydanaçıxır. Müəyyənzamankəsiyindənsonraağörtükqaralmağabaşlayır. Bunasəbəbpatogenincinsiçoxalmasınəticəsindəqaranöqtəformasındaformalaşanqapalımeyvəbədəni- kleystotesilərinəmələgəlməsidir. Nəticədəbitkininyoluxmuştoxumasıboşalırvəasanlıqladağılır. Xəstəliyitörədəngöbələkinkişaftsiklindəmitselüzərindəformalaşankonidispormərhələsivəkleystotesiləriəmələgətirir. Patogenvegetasiyadövrüqeyri-cinsiçoxalmanəticəsindəformalaşankonidilərləyayılır. Göbələyinkonidiləribirhüceyrəli, silindrik, rəngsizdir. Erysipheumbelliferarumgöbələyininkleystotesilərihəlqəvi, diametri 90-115 mkm-dir. Hərbirkleystotesiçoxlusaydasadəqısaçıxıntılaramalikdir. Kleystotesidəölçüləri 50-60 x 30-40 mkmolan 4-8 kisəvardır. Hərkisədə 2-5 uzunsovellipsoidaolkisəspormöv-cuddur. Kisəsporlarınölçüləri 20-25 x 11-13 mkm-dir.

25. Qonurçürüməvəyafomoz –PhomarastrupiiSacc. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Coelomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Phomacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

26. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Buxəstəliktörədiciyalnızyerkökübitkisindəqeydəalınmışdır.BirinciilbecərilənyerköküəkinlərindəxəstəlikyayınIIyarısındameydanaçıxır. Yarpaq, saplaqvədamarlardabuzamanuzunsov boztəhər-qəhvəyiləkələrəmələgəlir. Bəzənbelələkələrdəqarapiknidlərmüşahidəedilir. Kökümey-vələrdəisətəpəhissədəquruqonurçürüməəmələgəlir. Saxlamazamanıkökümeyvələrinyoluxmasıartır. Ləkədərinləşmişxarakterdaşıyır, onlarındaxilindəağmitselgörünür, yoluxmanınsəthindəqruplayerləşənkiçikqarapiknidlərəmələgəlir. Toxumluqlardahamaşçiçəkəmələgələnəqədəryerüstükütləsoluxur. BumərhələdəonuLeptosphaeriarastrupii Lind. adlandırırlar. Patogenadətənpiknidlərdəəmələgələnpiknosporlarlaçoxalır. Piknidlərşarşəkilli, piknosporlarellipsoidal, şəffafqırmızı, 4-6 x 15-3 mkmölçülüdür. Yoluxmuşbitkiqalıqlarındagöbələkyazdaperitesilərəmələgətirəbilir. Kisəsporlarmilşəkilli, boztəhərağ, üçeninəarakəsməli, 25-29 x 8-10 mkmölçülüdür. Kisəsporlarəlverişlişəraitədüşərəkcücərəvəbitkiləriyoluxabilir.

28. Ağçürümə – Whetzeliniasclerotiorum (d.By) Kopry. Et Dumont. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Helotialessırası, Sclerotiniaceaefəsiləsi, Whetzeliniacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

29. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Buxəstəlikkərəvizfəsiləsinədaxilolanbitkilərdəqeydəalınmışdır. Lakinyerkökü, cəfərivəkərəvizkökümeyvələriüçündahatəhlükəlidir. Yoluxmuşorqanlardaağörtükəmələgəlir, sonraörtüyünsəthindəqarasklerosiyalarformalaşır. Xəstəliyitörədəngöbələksklerosiyaformasındaqışlayır. Yazdaqışlayansklerosiyalarcücərirvəslindrikayaqcıqlardaboşqabaoxşarmeyvəbədəni- apotesiəmələgətirir. Sklerosiyanınölçülərindənasılıolaraq 1-5 apotesiəmələgələbilir. Onlarıntəpəhissəsikisəçatlarındanibarətdir, kisələrinölçüləri 120-15 x 6-9 mkm, olmaqla 8 elliptikrəngsizaskosporlaramalikdir. Askosporlar (kisəsporlar) bitkiorqanlarınıyoluxur. İnkubasiyadövrü 7-10 gündür. Xəstəliktörədicibirbitkidəndigərinəmitselinköməyiiləyayılır.

34. Erkənyanıqvəyaserkosporoz – Cercosporadepressa(Berk. et Br.) Wass. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Cercosporacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

35. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Buxəstəlikləyerkökü, kərəviz, cırhavuc, cəfərivəşüyüdyoluxur. Yarpaq, gövdə, saplaqvəmeyvələrdələkəliklərformasındameydanaçıxır. Rütubətlihavazamanıləkəninsəthindəməxməribozörtükəmələgəlir. Kərəvizdələkələryarpağınhərikitərəfindədir, düzgünolmayanvəyahəlqəviformalı, qonurtəhər, ortasıdahaşəffaf, kənarıməhdudşəkildəqalxmış (yuxarı) vəziyyətdədir. KərəvizdəbuxəstəliyiCercosporaapiiFres. göbələyitörədir. Onunkonididaşıyanlarıdüzvəyadirsəkli, müxtəlifuzunluqlu, zeytuniqonurrənglidir. Konidilərdüzvəyagüclüsurətdəəyridir, iynəşəkilli, rəngsiz, çoxarakəsməli, 25-31 x 3-6 mkmölçülüdür. Cəfəri, şüyüd, cır havucbitkilərininyarpaq, saplaq, gövdəvəmeyvələrindələkələrkiçik, kələ-kötür, sarıvəyaçirkliqonur, bəzənləkələrqovuşandır. BubitkilərdəxəstəliyiCercosporadepressa (Berk. et Br.) Wass. göbələyiəmələgətirir. OeynizamandakisəmərhələsiniMycosphaerellafoenicullcula (Komir.) M. Chochrdəformalaşdırır.

37. XƏSTƏLİYİN YAYILMA AREALI

39. Kərəvizfəsiləsibitkilərininseptoriozu – Septoria sp. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Ceolomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Sphaeropsidaceaefəsiləsi, Septoriacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

40. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəlikləyerkökü, kərə-viz, cırhavuc, cəfərivəşüyüdbitkiləriyoluxur. Cücərtivəyaşlıbitkilərdəyarpağınhərikitərəfindəformalaşanləkəkimimüşahidəedilir. Toxumlardasirayətlənəbilir. Xəstəliktörədicidənasılıolaraqləkələrsarıyaşıldanqonurrəngəqədərrəngqəbuledəbilir. Yolux-muşyarpaq saralırvəsoluxur. Ləkələrinsəthindəxəstəliktörədi-cilərinmeyvəbədəni-piknidlərmeydanaçıxır. Beləpiknidlərsarşəkillirəngsizsporlaramalikdir. Onlarküləkvəhəşəratlarlayayılırvəsağlamyarpaqlarısirayətlənir. XəstəliyiyuxarıdaqeydedilənkimiSeptoriacinsinədaxilolannövlərtörədirlər: S.carotaeNogorny-yerkökündə;S.apii-kərəvizdə; S.pastinacae West.-cırhavucda; S.petroseliniDesm.-cəfəri, kərəviz, şüyüdvəyerkökündəgöbələklərpiknidləyoluxmuşyarpaqlardaqışlayır.

45. Kərəvizfəsiləsibitkilərininyalançıunluşehi- PlasmorapaniveaSchraet. Təsnifatdayeri: Chromistaaləmi, Oomycotaşöbəsi, Oomycetessinfi, Peronosporalessırası, Peronosporaceaefəsiləsi, Plasmorapacinsi Biolojiqrupu: Biotrof

46. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Kərəvizfəsiləsinədaxilolanmüxtəlifmədənivəyabanıbitkiləryoluxur. Yarpaqlarınalttərəfindəayrı- ayrıhissələrdəküllümiqdardaağörtükinkişafedir. Yarpağınüsttərəfindəəvvəlcəsarıtəhər, sonraqəhvəyiləkələrformalaşır. Yalançıunluşehxəstəliyigüclüinkişafedənzamanyarpaqlarquruyurvəölüşgəyir. Xəstəlikkərəvizbitkilərinintoxum-luqlarıüçündahatəhlükəlidir. Xəstəliktörədicininkonidaşıyanlarısadəvəyazəifbudaqlanan, qısauclardabudaqlıdır. Zoosporangilərhəlqəvivəyayumurtaya-oxşar, təpədəzəifgörünənçıxıntılı, ölçüləri 19-32 x 12-24 mkm-dir. Törədicininbiologiyasıkifayətqədəröyrənilməmişdir. Patogeninistirahətmərhələsi – oosporlar 30-40 mkmdiametrli, naziksarıtəhərvəyaqəhvəyiörtüklüdür. Onlaryoluxmuşbitkiqalıqlarındaqışlayır.

48. 8.2 Soğan, sarımsaq və kərəviz fəsiləsinə daxil olan bitkilərin bakteriya mənşəli xəstəlikləri • Soğan və sarımsağın bakteriozu – Erwinia carotovora (Jones) Holland. • Təsnifatda yeri: • Qrammənfi fakültətiv aerob çubuqlar qrupu, Enterobacteriaeae fəsiləsi, Erwinia cinsi • Biolojiqrupu: • Hemibiotrof

49. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Buxəstəlikləsoğanvəsarımsaqyoluxurlar. Soğandaxəstəliktarlada, eləcədəsaxlamazamanımeydanaçıxabilir. Xəstəliyinilkinəlamətlərisağlamtoxumadankəskinşəkildəseçilənlətlipulcuqlarınsəthindəəmələgəlir. Bəzənxaricisağlampulcuqlarınaltında 1-2 yumşalmış, selikverənpulcuqlargörünür. Sağlamvəxəstəpulcuqlarınnövbələşməsisoğanağınhəttaəndərindaxiliqatlarındamüşahidəedilir. Nəticədəsoğanaqbütövlükdəsirayətlənəbilir. Onuntoxumasıyumşalır, seliklənir, soğanaqçoxpisiyverir. YuxarıdagöstərilənbakteriyadanbaşqaPseudomonas gladioli pv. alliicolaJong. et al dasoğanvəsarımsaqdabakterialvəyayaşçü-rüməxəstəliyinintörədicisidir. Hərikihaldaxəstəliyinsimptomlarıvəgedişatıfərqlənmir. Bakteriyalarbitkiyəhələtarladaikənmüxtəlifmexanikizədəyerlərindən, xüsusiləhəşəratzədələrindəndaxilolurlar.