Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” Dopłaty bezpośrednie a Zasada Wzajemnej Zgodności w gospodarstwach rolnych województwa dolnośląskiego Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin Szkolenie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przeprowadzone w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00001-6900 FA1900040/09. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin Zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin dotyczy: Identyfikacji i rejestracji zwierząt - kontrole od 2009 roku Kontrole od 2011 roku: Bezpieczeństwa żywności i pasz Zdrowia zwierząt w tym: zakazu stosowania niektórych związków o działaniu hormonalnym lub tyreostatycznym oraz beta-agonistycznym, zapobieganiu, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE), chorób zakaźnych zwierząt. 2

Zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin Rolnik będący producentem żywności i pasz ponosi odpowiedzialność za produkcję i wprowadzanie do obrotu bezpiecznej żywności i bezpiecznych pasz. W każdym gospodarstwie bardzo ważne jest prowadzenie dokumentacji i zapisów dotyczących produkcji żywności i pasz, które pozwalają zidentyfikować pochodzenie produktu oraz umożliwiają sprawdzenie, czy żywność, pasza, czy surowce wytworzone w gospodarstwie przeznaczone do dalszego przetwórstwa, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Bezpieczeństwo żywności Podstawową zasadą produkcji żywności jest wytwarzanie bezpiecznej dla zdrowia i życia konsumentów żywności. W produkcji i w obrocie żywnością nie można stosować procesów technologicznych oraz metod produkcyjnych, które mogłyby mieć negatywny wpływ na zdrowie konsumentów. Do obrotu nie nadaje się żywność, która została zanieczyszczona substancjami obcymi jak np. przez pozostałości po środkach ochrony roślin, metali ciężkich czy nawozach, a także zanieczyszczona pozostałościami pochodzenia fizycznego i mikrobiologicznego.

Bezpieczeństwo żywności obowiązki producenta żywności Każdy wytwórca żywności ma obowiązek na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania lub dystrybucji zapewnić zgodność tej żywności z wymogami prawa żywnościowego właściwymi dla ich działania. W szczególności rolnik zobowiązany jest do przestrzegania zakazu wprowadzania do obrotu żywności: w której zostały przekroczone maksymalne limity pozostałości substancji farmakologicznie czynnych stosowanych w weterynaryjnych produktach leczniczych, która zawiera pozostałości pestycydów przekraczających najwyższe dopuszczalne poziomy.

Bezpieczeństwo żywności identyfikowalność Każdy wytwórca żywności ma obowiązek zapewnić możliwość śledzenia żywności na poszczególnych etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji oraz śledzenia przemieszczania się zwierząt gospodarskich. Obowiązek monitorowania zwierząt gospodarskich zostaje spełniony przez przestrzeganie przepisów dotyczących identyfikacji i rejestracji zwierząt. Gospodarstwa wprowadzające produkty żywnościowe na rynek mają obowiązek: prowadzenia dokumentacji zawierającej dane dotyczące miejsca zakupu lub zbytu (nazwę i adres dostawy/odbiorcy, ilość produktu i datę transakcji), przekazania informacji, w przypadku podejrzenia, że żywność przez niego wyprodukowana, przetworzona lub rozprowadzona nie spełnia wymagań z zakresu bezpieczeństwa do organów Inspekcji Sanitarnej lub Weterynaryjnej.

Wymagania higieniczne dla produkcji podstawowej a wymogi wzajemnej zgodności* Produkcja podstawowa oznacza produkcję, uprawę lub hodowlę, w tym zbiór produktów roślinnych, dojenie i chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich przed ubojem. Oznacza też łowiectwo i rybołówstwo oraz zbieranie runa leśnego. Produkty podstawowe obejmują: produkty pochodzenia roślinnego: zboża, owoce, warzywa, zioła grzyby, produkty pochodzenia zwierzęcego: jaja, surowe mleko, miód, produkty rybołówstwa, żywe mięczaki dwuskorupowe, żywe zwierzęta, zwierzęta łowne po odstrzale i dopuszczalnym wypatroszeniu na miejscu, Produkty zbierane w ich naturalnym środowisku (grzyby, jagody, ślimaki). *wymogi wzajemnej zgodności mają zastosowanie tylko do produkcji podstawowej.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Rolnicy prowadzący chów lub hodowlę zwierząt, produkujący surowce pochodzenia zwierzęcego mają obowiązek: • składować oraz przetwarzać odpady i substancje niebezpieczne w sposób nie powodujący zanieczyszczenia żywności, • zapobiegać rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, • stosować we właściwy sposób dodatki paszowe i weterynaryjne produkty lecznicze.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Rolnicy prowadzący chów lub hodowlę zwierząt, produkujący surowce pochodzenia zwierzęcego mają obowiązek: • prowadzić dokumentację dotyczącą: • rodzaju i pochodzenia zwierząt, • podanych weterynaryjnych produktów leczniczych oraz zaprzestania ich podawania, • wyników wszelkich analiz przeprowadzonych na próbkach pobranych do celów diagnostycznych, • sprawozdań na temat przeprowadzonych kontroli zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymogi dotyczące gospodarstw produkujących mleko surowe i siarę Surowe mleko powinno pochodzić od zwierząt, które: • znajdują się w dobrym stanie zdrowia, nie wykazują objawów choroby, która mogłaby skutkować zanieczyszczeniem mleka, a zwłaszcza nie mają żadnej infekcji dróg rodnych z wydzielinami, nie mają zapalenia jelit z biegunką i gorączką, nie mają rozpoznawalnego zapalenia wymion, • nie posiadają na wymionach żadnych ran, które mogłyby zakazić mleko, • nie otrzymywały żadnych nie zatwierdzonych substancji czy produktów leczniczych ani nie były poddawane nielegalnemu leczeniu (np. hormonami, sterydami, produktami leczniczymi wykreślonymi z rejestru), • w przypadku, gdy były poddawane leczeniu, zachowany został odpowiedni okres karencji zalecany dla danych produktów lub substancji,

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymogi dotyczące gospodarstw produkujących mleko surowe i siarę: • pochodzą ze stad wolnych lub urzędowo wolnych od brucelozy, • pochodzą ze stad urzędowo wolnych od gruźlicy (bydło), lub w przypadku innych gatunków zwierząt ze stad poddawanych regularnym badaniom w ramach planu zwalczania tej choroby, • jeżeli kozy są utrzymywane razem z krowami, muszą być kontrolowane i badane na obecność gruźlicy, • mleko surowe pochodzące od zwierząt, które nie zostały uznane za wolne od gruźlicy i brucelozy może być stosowane po uzyskaniu zezwolenia właściwego organu i po zastosowaniu wymaganych procesów technologicznych. W gospodarstwie powinna być możliwość odizolowania zwierząt zarażonych lub podejrzanych o zarażenie jedną z chorób wymienionych powyżej.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymogi dotyczące pomieszczeń i wyposażenia przy produkcji mleka: • ściany i podłogi pomieszczeń, w których dokonuje się składowania mleka, muszą być łatwe do czyszczenia w miejscach, w których istnieje możliwość ich zanieczyszczenia. Konstrukcja podłogi powinna ułatwiać odpływ cieczy usuwanie zanieczyszczeń, • umiejscowienie i konstrukcja urządzeń do udoju oraz pomieszczeń, w których mleko jest składowane schładzane, muszą eliminować ryzyko zanieczyszczenia mleka, • pomieszczenia do składowania mleka muszą być zabezpieczone przed szkodnikami, odpowiednio oddzielone od pomieszczeń, w których przetrzymywane są zwierzęta, a także muszą być wyposażone w odpowiednie urządzenia do schładzania mleka, zapewniające jego temperaturę nie wyższą niż 8oC w przypadku codziennego odbioru, lub nie wyższą niż 60C, jeżeli mleko nie jest odbierane codziennie,

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymogi dotyczące pomieszczeń i wyposażenia przy produkcji mleka: • powierzchnie urządzeń mających styczność z mlekiem (narzędzi, pojemników, zbiorników itd., przeznaczonych do udoju, gromadzenia lub transportu) muszą być łatwe do oczyszczenia oraz, w razie konieczności, do zdezynfekowania, a także muszą być utrzymane w dobrym stanie. Wymaga to zastosowania materiałów gładkich, nadających się do mycia oraz nietoksycznych, • pojemniki i zbiorniki służące do transportu mleka muszą być co najmniej raz dziennie czyszczone i dezynfekowane.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Higiena podczas udoju i składowania: • zwierzęta poddane leczeniu i do czasu zakończenia zalecanego okresu karencji są znakowane w celu uniknięcia przeniesienia pozostałości mleka do mleka przeznaczonego do spożycia przez ludzi, • doju należy dokonać w sposób higieniczny, wykluczający możliwość zanieczyszczenia mleka, • należy zapewnić odpowiednią czystość strzyków, wymion i przylegających do nich części, • niezwłocznie po udoju, mleko należy przenieść w czyste miejsce, zaprojektowane i wyposażone w sposób uniemożliwiający jego zanieczyszczenie. Należy je niezwłocznie schłodzić, z wyjątkiem sytuacji, gdy poddawane jest przetworzeniu w ciągu dwóch godzin od udoju lub konieczne jest zastosowanie wyższej temperatury z przyczyn technologicznych.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymagana dokumentacja: • decyzje powiatowego lekarza weterynarii o uznaniu stada za wolne lub urzędowo wolne od brucelozy, urzędowo wolne od gruźlicy bydła, • księga rejestracji, paszporty bydła, • książka leczenia zwierząt, • rejestr zakupu i zużycia leków weterynaryjnych (część książki leczenia zwierząt), • rejestr zakupu i zużycia mieszanek paszowych i premiksów dodatków paszowych.

Bezpieczeństwo żywności produkcja zwierzęca Wymagania przy produkcji jaj: Do czasu sprzedaży jaja należy przechowywać tak, aby były: • czyste, suche i wolne od obcych zapachów, • skutecznie zabezpieczone przed wstrząsami i poza bezpośrednim działaniem promieni słonecznych.

Bezpieczeństwo żywności produkcja roślinna Rolnicy prowadzący produkcję roślinną powinni: • składować oraz przetwarzać odpady i substancje niebezpieczne w sposób nie powodujący zanieczyszczenia produktów pochodzenia roślinnego, • stosować we właściwy sposób środki ochrony roślin i preparaty biobójcze. Należy przestrzegać okresów karencji i prewencji w stosowaniu środków ochrony roślin oraz prowadzić ewidencję zabiegów środkami ochrony roślin

Bezpieczeństwo żywności produkcja roślinna Rolnicy prowadzący produkcję roślinną powinni: • utrzymywać w czystości obiekty, urządzenia, sprzęt i środki transportu oraz dezynfekcje prowadzić we właściwy sposób, • zapewnić odpowiednią higienę produkcji, transportu i składowania oraz czystości produktów roślinnych, • do produkcji używać wodę odpowiedniej jakości (zdatnej do picia), • stosować środki zapobiegawcze w celu uniknięcia zanieczyszczenia spowodowanego przez zwierzęta i szkodniki.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Wymogi w zakresie bezpieczeństwa pasz dotyczą zarówno Rolników produkujących pasze dla zwierząt we własnym gospodarstwie jak również na sprzedaż. • W zakresie wymogów wzajemnej zgodności rolników obowiązywać będzie: • Rejestracja/zatwierdzenie w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii jako producentów pasz – rejestracji podlegają te podmioty, które produkują pasze na potrzeby własnego gospodarstwa lub na sprzedaż, jeśli nie stosują do sporządzania mieszanek paszowych we własnych gospodarstwach dodatków paszowych oraz premiksów. Stosowanie ich (nie dotyczy dodatków do sporządzania kiszonek) - wymaga uzyskania odpowiedniej decyzji powiatowego lekarza weterynarii oraz spełnienia bardziej skomplikowanych wymagań higienicznych.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Konieczność zaopatrywania się w pasze oraz stosowanie w żywieniu zwierząt pasz pochodzących wyłącznie z zakładów zarejestrowanych lub zatwierdzonych przez powiatowego lekarza weterynarii. • Obowiązek sprawdzenia czy pasza pochodzi z „legalnego” zakładu spoczywa na kupującym. Te same zasady dotyczą, gdy pasza pochodzi z darowizny lub wymiany. • Zakaz wprowadzania do obrotu oraz stosowania w żywieniu zwierząt paszy niebezpiecznej – zepsutej, spleśniałej, czy też zawierającej ponadnormatywne zawartości substancji niebezpiecznych (metale ciężkie, dioksyny, mykotoksyny).

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Zakaz wprowadzania do obrotu i stosowania w żywieniu zwierząt paszy zawierającej pozostałości pestycydów przekraczających tzw. najwyższe dopuszczalne poziomy (NDP), ustanowione prawem – w ramach obowiązujących przepisów wyjątkowy nacisk położony został na kontrole pozostałości środków ochrony roślin w paszy. Określone zostały tzw. najwyższe dopuszczalne poziomy (NDP) pozostałości dla poszczególnych grup substancji aktywnych środków ochrony roślin w danym materiale paszowym. Dotyczy to również żywności pochodzenia roślinnego. • Pozostałości pestycydów sprawdzić można w laboratoriach np. Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Wycofania z rynku wyprodukowanych i sprzedanych pasz, w przypadku uznania paszy za niezgodną lub w stosunku do której istnieje podejrzenie, że nie spełnia wymogów wzajemnej zgodności. • Konieczność prowadzenia dokumentacji dotyczącej stosowania środków ochrony roślin i biocydów oraz stosowania nasion zmodyfikowanych genetycznie. • W przypadku stosowania preparatów biobójczych (np. do zwalczania szkodników, do dezynfekcji) dokumentacja powinna zawierać co najmniej: miejsce, datę zastosowania, rodzaj preparatu, dawkę oraz nazwisko osoby stosującej preparat. • Dokumentacja dotycząca stosowania nasion zmodyfikowanych genetycznie powinna zawierać co najmniej: datę, miejsce zakupu, zakupiony gatunek oraz jego ilość.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Konieczność prowadzenia dokumentacji dotyczącej źródła i ilości paszy każdej partii przyjmowanej, a także przeznaczenia i ilości każdej partii wydawanej. Prowadzenie tej dokumentacji ma na celu zapewnienie identyfikowalności pasz na każdym jej etapie, tak, aby w każdej chwili można było wycofać ją natychmiast z rynku.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Dokumentacja dotycząca paszy wprowadzanej do gospodarstwa musi zawierać informacje dotyczące: pochodzenia paszy (dostawca), daty dostarczenia, rodzaju paszy i ilości. • Gospodarstwa sprzedające pasze (np. do mieszalni) zobowiązane są do prowadzenia dokumentacji, w której znajdują się informacje dotyczące: odbiorcy, ilości i daty.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Konieczność przechowywania i przewożenia substancji niebezpiecznych i odpadów w sposób, który nie zagrozi zanieczyszczeniu pasz, m.in.: • pasze przechowywane są z dala od substancji niebezpiecznych • (nawozy, środki ochrony roślin środki czystości, ropa, smary oraz • produktów nie nadających się do spożycia), • pomieszczenia magazynowe zapewniają zachowanie jakości pasz • oraz zabezpieczają przed: drobnoustrojami, grzybami, zwierzętami • i szkodnikami, a także wilgocią i innymi niekorzystnymi czynnikami, • miejsca magazynowania pasz są czyszczone i dezynfekowane • środkami posiadającymi atest,

Bezpieczeństwo pasz wymogi • środki transportu pasz są czyszczone przed użyciem i jeśli to konieczne poddane odpowiedniej dezynfekcji, • załadunek i przewóz pasz odbywa się w sposób zabezpieczający działanie niskiej i wysokiej temperatury, wilgoci, światła itd. • załadunek i przewóz pasz zabezpieczony jest przed zanieczyszczeniem substancjami i ciałami obcymi oraz uszkodzeniami mechanicznymi • Należy również zwrócić uwagę, aby podczas np. opróżniania pojemników na odpady nie doszło do skażenia pasz.

Bezpieczeństwo pasz wymogi Konieczność właściwego przechowywania pasz oraz ich dystrybucji w gospodarstwie: • pasze muszą być przechowywane z dala od substancji chemicznych oraz • innych produktów nie nadających się do spożycia przez zwierzęta, • pasze lecznicze są przechowywane oddzielnie od pasz nie posiadających • takich właściwości. Pasze przeznaczone tylko dla danej kategorii zwierząt • muszą być przechowywane w sposób ograniczający podanie ich • zwierzętom, dla których nie są przeznaczone.

Bezpieczeństwo pasz wymogi • Konieczność uwzględnienia wyników wszelkich przeprowadzonych analiz próbek istotnych dla bezpieczeństwa pasz. Wyniki analiz należy przechowywać przynajmniej do czasu, kiedy dana pasza może jeszcze znajdować się w obrocie. Jeśli wyniki analiz wskazują na występowanie jakiś nieprawidłowości, np. zbyt wysoka pozostałość pestycydów, konieczne może być wyregulowanie opryskiwacza lub stosowanie się ściśle do instrukcji-etykiety stosowania środka ochrony roślin.

Zdrowie zwierząt • W celu podniesienia poziomu ochrony zdrowia publicznego wprowadzone zostały przepisy regulujące postępowanie w zakresie zapobiegania niektórym chorobom zwierząt, które mogą stanowić zagrożenie dla ludzi. • posiadacz zwierząt zobowiązany jest posiadać ewidencję leczenia zwierząt, którą otrzymuje od lekarza weterynarii. Ewidencję przechowuje się przez 5 lat od daty ostatniego wpisu, • weterynaryjne produkty lecznicze mogą być podawane tylko przez lekarza weterynarii i odnotowane w książce (ewidencji) leczenia zwierząt, • w przypadku podawania leków należy bezwzględnie przestrzegać okresu karencji.

Zdrowie zwierząt Zakaz stosowania związków o działaniu hormonalnym lub tyreostatycznym oraz beta-agonistycznym. Szczególnie niebezpieczne są związki o działaniu hormonalnym podawane zwierzętom w celach tuczu, a także inne związki (o działaniu tyreostatycznym i beta – agonistycznym), które działają jako stymulatory wzrostu i powodują przyrosty masy ciała. Związki te odkładają się w mięsie, wpływają na obniżenie jakości mięsa i produktów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego i mogą być szkodliwe dla konsumentów.

Zdrowie zwierząt Zapobieganie, kontrola i zwalczanie niektórych pasażowalnych (przenośnych) gąbczastych encefalopatii (TSE). Celem zapobiegania i zwalczania chorób z tej grupy jest przestrzeganie warunków stosowania pasz zawierających białka zwierzęce w żywieniu zwierząt. Jedną z chorób tej grupy jest gąbczasta encefalopatia bydła (BSE), zwana potocznie „chorobą szalonych krów”.

Zakaz stosowania określonych grup pasz • W przypadku karmienia zwierząt przeżuwających i pozostałych zwierząt • gospodarskich białkami pochodzenia zwierzęcego oraz paszami • zawierającymi takie białka (z wyjątkiem zwierząt futerkowych) • zabrania się: • karmienia białkiem pochodzenia zwierzęcego oraz paszami zawierającymi takie białka (przetworzone białko zwierzęce, żelatyna pochodząca od przeżuwaczy, produkty z krwi, hydrolizaty białkowe, itp.) • W ramach odstępstw dopuszczone jest: • karmienie zwierząt białkami pochodzenia zwierzęcego oraz paszami zawierającymi takie białka tj: • mlekiem i produktami na bazie mleka i siary, • jajami i produktami jajecznymi, • żelatyną pochodzącą od zwierząt innych niż przeżuwacze, • hydrolizatami białkowymi pochodzącymi od zwierząt innych niż przeżuwacze i otrzymanymi ze skór i skórek przeżuwaczy.

Zakaz stosowania określonych grup pasz • cd. odstępstw • Stosowanie w żywieniu zwierząt gospodarskich (za wyjątkiem bydła, owiec i kóz) następujących białek pochodzenia zwierzęcego: • mączek rybnych, • fosforanów dwu- i trójwapniowych, • produktów z krwi (pochodzących od zwierząt innych niż przeżuwacze). • Karmienie ryb mączkami z krwi pochodzącymi od zwierząt innych niż przeżuwacze.

Zdrowie zwierząt • Choroby zakaźne zwierząt. • ważnym elementem w zwalczaniu chorób zakaźnych jest wczesne rozpoznanie choroby, jak również niezwłoczne zgłoszenie jej właściwym organom: • powiatowy lekarz weterynarii • lekarz weterynarii opiekujący się gospodarstwem • wójt, burmistrz, prezydent miasta • oraz zastosowanie się do nakazów i zakazów wydawanych przez powiatowego lekarza weterynarii. • po zawiadomieniu o podejrzeniu wystąpienia choroby, gospodarstwo zostaje poddane urzędowemu nadzorowi przez powiatowego lekarza weterynarii do czasu stwierdzenia, bądź wykluczenia choroby zakaźnej zwierząt,

Zabezpieczenie przeciwepizootyczne czyli zapobieganie rozprzestrzenianiu zakażeń mikrobiologicznych o intensywnej zdolności rozprzestrzeniania • utrzymywanie czystości, • szczelne budynki inwentarskie, zabezpieczone przed dostępem zwierząt innych niż utrzymywane w gospodarstwie, • odzież i obuwie przeznaczone do użycia tylko w danym gospodarstwie, • wyposażenie w maty dezynfekcyjne, • minimalna ilość środków dezynfekcyjnych pozwalająca na doraźną dezynfekcję, • wydzielone miejsce do przechowywania środków dezynfekcyjnych.

Kontrola stanu zdrowia w stadziei działania dla jego poprawy • codzienny obchód, obserwacja zwierząt, dokonywanie zapisków, • w razie potrzeby dalsze kroki ochrony zdrowia zwierząt (samodzielne lub wprowadzone przez służbę weterynaryjną), • dokumentacja badań laboratoryjnych próbek od zwierząt lub innych próbek – znaczących z punktu widzenia bezpieczeństwa żywnościowego, • dokumentacja nazw i okresów stosowania leków weterynaryjnych.

Przestrzeganie okresów karencji w stosowaniu leków Zabrania się wprowadzania na rynek mięsa lub innych produktów pochodzenia zwierzęcego pochodzących od zwierząt, u których wykryto obecność substancji objętych okresem karencji wymaganym dla wydalenia z organizmu leczniczych produktów weterynaryjnych.

Zdrowotność roślin • Można stosować środki ochrony roślin wyłącznie zgodnie • z etykietą- instrukcją stosowania oraz w taki sposób, aby nie dopuścić • do zagrożenia zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. • Gospodarstwa stosujące środki ochrony roślin powinny • przestrzegać między innymi następujących zleceń: • osoba wykonująca zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin musi posiadać specjalistyczną wiedzę potwierdzoną zaświadczeniem o ukończeniu szkolenia (ważne 5 lat), • sprzęt do wykonywania zabiegów musi być sprawny technicznie, a opryskiwacze muszą być badane co 3 lata w stacjach kontroli.

Zdrowotność roślin • Ograniczenia i zakazy przy stosowaniu ŚOR: • zabronione jest stosowanie środków niedopuszczonych do obrotu, • nie wolno stosować dopuszczonych środków ochrony roślin w uprawach i przeciwko organizmom szkodliwym nie wymienionym w etykiecie instrukcji stosowania środka, • przy stosowaniu środków ochrony roślin należy przestrzegać ustaleń związanych z ochrona wód i środowiska przyrodniczego.

Lista sprawdzająca w zakresie spełniania wymogów w sprawie ogólnych zasad i wymagań prawa żywnościowego

Lista sprawdzająca w zakresie spełniania ogólnych zasad dotyczących zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt

Zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin