Ontwerpgericht onderzoek in het HBO: onderzoeken door te adviseren

1. Ontwerpgericht onderzoek in het HBO: onderzoeken door te adviseren KWALON Conferentie ‘Kwalitatief onderzoek in het hoger onderwijs: lessen leren van elkaar’ • 13 december 2012 • Daan AndriessenHogeschoolInholland

2. ‘Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan’ (Verschuren, 1994). Formele definitie van onderzoek

3. Onderzoek op HBO bachelor niveau? Master & PhD • Nieuwe kennis= nieuw voor de wereld met bredere geldigheid dan het individuele geval • of • Nieuwe kennis= nieuw voor de opdrachtgever en relevant voor het individuele geval HBO Bachelor

4. Oké, maar dat doen we toch al jaren? Wat is het verschil met bv. projectmanagement?

5. De handelingscyclus bij praktijkgerichte vraagstukken OP BASIS VAN OP BASIS VAN OP BASIS VAN DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR Gebaseerd op:Strien, P.J. van (1986) Praktijk als wetenschap. Methodologie van het sociaal-wetenschappelijk handelen. Assen: Van Gorcum, 1986

6. De onderzoekscyclus Rapportage & Presentatie Doelstelling Probleemstelling Deelvragen 1e deel literatuur-studie Conclusies & Aanbevelingen 6 1 5 4 2 • Onderzoeksplan: • Strategie • Methodologie • Tijdsplanning 3 Data analyse Data verzameling (waaronder nadere literatuurstudie) = Plan van Aanpak

7. Onderzoek in HBO = handelingscyclus plus onderzoekscyclus (Leen, 2011) De HBO student als probleemoplosser die zijn handelen onderbouwt OP BASIS VAN OP BASIS VAN OP BASIS VAN 6 6 6 6 1 1 1 1 5 5 5 5 DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 4 4 4 2 2 2 2 3 3 3 3 VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Leen, Jan (2011) Mondelinge communicatie

8. Veel voorkomende combinaties (1) Hoe kan … verbeterd worden?(functie: ontwerpen) OP BASIS VAN 6 1 5 DIAGNOSE ONTWERP 4 2 3 VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus

9. Veel voorkomende combinaties (2) Wat is het effect van …(functie: evalueren) OP BASIS VAN 6 1 5 IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 Onderzoekscyclus

10. Veel voorkomende combinaties (3) Hoe goed is plan …?(functie: evalueren) OP BASIS VAN 6 1 5 ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 Onderzoekscyclus

11. Veel voorkomende combinaties (4) Hoe kan … verbeterd worden en wat zijn daarvan de effecten?(functie: ontwerpen & evalueren) OP BASIS VAN OP BASIS VAN 6 1 5 DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE 4 2 3 VOORSTEL VOOR Onderzoekscyclus

12. Verheldering van mijn begrippen (1) • Tijmstra & Boeije (2011): • Fundamenteel onderzoek: • Oplossing van kennisproblemen • Empirische cyclus • Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek: • Onderzoek naar de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van oplossingen voor praktijkproblemen • Besluitvormingscyclus en empirische cyclus

13. Van veldprobleem naar onderzoeksvraag Veldprobleem Kennis-probleem Onderzoeks-vraag • Veldprobleem = het probleem in de praktijk (vaak gegeven door opdrachtgever) • Veldprobleem oplossen vereist: • Mensen & Middelen • Tijd & Gelegenheid • Kennis • Onderzoek richt zich alleen op het aanleveren van (een deel van) de kennis • Kennisprobleem = het gat tussen de bestaande en de benodigde kennis om het probleem (deels) op te lossen

14. Verheldering van mijn begrippen (2) • Andriessen (2011) • Fundamenteel onderzoek: • Richt zich op vragen die voortkomen uit gaten in de theorie • Empirische cyclus • Praktijkgericht onderzoek: • Richt zich op kennisproblemen die voortkomen uit veldproblemen • Onderzoekscyclus die regulatieve cyclus ondersteunt

15. Ontwerpgericht onderzoek als benadering • Gebaseerd op het werk van Van Aken (1994,1996, 2004, 2005) • Actieve community van (ex) promovendi sinds 2006 • Handboek Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek (Van Aken & Andriessen red., 2011) • www.dsrg.nl

16. Ontwerpkennis als aanvulling op beperkingen verklarende kennis • Verklarende kennis • Het een wordt mogelijk veroorzaakt door het ander (causaal) • Doorvoor is een statistische waarschijnlijkheid • Omstandigheden waaronder dit waar is worden zelden onderzocht • Onafhankelijke variabele is vaak niet direct beïnvloedbaar • Ontwerp kennis • Het ene heeft als doel het andere te veroorzaken (finaal) • Vanwege “mechanismen” (die niet altijd optreden) • Omstandigheden waaronder dit waar is zijn de kern van het onderzoek • Onafhankelijke variabele is een handeling

17. KENNISSTROOM KENNIS MOBILISEREN KENNIS ONTWIKKELEN PRAKTIJKSTROOM Casus PROBLEMEN OPLOSSEN LEREN

18. KENNISSTROOM Casus 1 Praktijksituatie PRAKTIJKSTROOM

19. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader Kennis-probleem Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem PRAKTIJKSTROOM

20. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem PRAKTIJKSTROOM

21. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN 9.REFLECTIE Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Successen & verbeteringen Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE 5.ACTIE PLANNING 6.IMPLEMEN-TATIE 7.EVALUATIE 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Praktijk-probleem Specifieke oplossing Vastgelegde ervaringen Effecten van acties Bevindingen PRAKTIJKSTROOM

22. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN 9.REFLECTIE 10.KENNIS ONTWIKKELING Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Successen & verbeteringen Ontwerpkennis Casus n Casus 2 Casus 1 Agenda van de opdrachtgever 4.DIAGNOSE 5.ACTIE PLANNING 6.IMPLEMEN-TATIE 7.EVALUATIE 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Praktijk-probleem Specifieke oplossing Vastgelegde ervaringen Effecten van acties Bevindingen PRAKTIJKSTROOM

23. Verklarend en ontwerpend onderzoek vullen elkaar aan Concepten probleem-definitie Oplossings-richtingen Te verklaren oplossingen Verklaringen voor het probleem Verklaringen voor de oplossing Toepassings-domein van theorie Meetinstru-menten voor effectmeting Ontbrekende variabelen

24. Ontwerponderzoek levert ontwerpstellingen • “Als je O wilt bereiken in situatie C doe dan zoiets als I want dat zet M in gang” • CIMO logica (Denyer et al., 2008): • Context • Interventie • Mechanisme • Outcome

25. www.dsrg.nl