MAKROEKONOMIA

1. MAKROEKONOMIA MODEL IS-LM

2. Model ISLM MAKROEKONOMIA 2 DEFINICJA Model ISLM to model opisujący równowagę w gospodarce na rynku dóbr i na rynku pieniądza. Model wyprowadza się w sposób analityczny (równania) i graficzny (krzywe w układzie współrzędnych). Graficznie, krzywe IS i LM konstruuje i analizuje się w układzie współrzędnych wyznaczonych przez dochód i stopę procentową.

3. Model ISLM MAKROEKONOMIA 3 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR (1) Krzywa IS to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w stanie równowagi. Punkty leżące poza krzywą IS oznaczają stany nierównowagi rynku dóbr gospodarki.

4. Model ISLM S 45° S(Y) Y MAKROEKONOMIA 4 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (1) Aby wyprowadzić graficznie krzywą IS, potrzebne są następujące zależności (wykresy): 1. długookresowa funkcja oszczędności Ponieważ długookresowa skłonność do oszczędzania (s) jest mniejsza niż 100% (np. 20%), to kąt nachylenia funkcji będzie mniejszy niż 45°. Funkcja opisana jest równaniem S(Y) = s · Y, na przykład S(Y) = 0,2 · Y

5. Model ISLM 45° S I MAKROEKONOMIA 5 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (2) 2. warunek równowagi na rynku dóbr Warunek równowagi (równość inwestycji i oszczędności) jest obrazowany na wykresie przez linię 45°.

6. Model ISLM r I(r) I MAKROEKONOMIA 6 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (3) 3. zależność inwestycji od stopy procentowej Wraz ze wzrostem stopy procentowej inwestycje maleją, a przy tym maleje ich wrażliwość na zmiany stopy procentowej. (Więcej: w prezentacji dotyczącej równowagi na rynku dóbr inwestycyjnych)

7. Model ISLM MAKROEKONOMIA 7 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (4) Składamy wszystkie trzy zależności... tu otrzymamy krzywą IS zależność inwestycji od stopy procentowej warunek równowagi na rynku dóbr funkcja oszczędności

8. Model ISLM r r I(r) IS I S Y 45° S 45° S(Y) Y I MAKROEKONOMIA 8 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (5)

9. Model ISLM r IS’ Y IS MAKROEKONOMIA 9 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – GRAFICZNIE (6) Przesunięcie krzywej IS w prawo (1) rozumiemy jako wzrost popytu (ekspansywna polityka fiskalna). AD<AS Przesunięcie krzywej IS w lewo (2) rozumiemy jako spadek popytu (restrykcyjna polityka fiskalna). (2) Stąd, wszystkie punkty powyżej krzywej IS oznaczają przewagę podaży nad popytem (bo aby je osiągnąć trzeba zwiększyć popyt), zaś pod krzywą nadwyżkę popytu. (1) AD>AS

10. Model ISLM MAKROEKONOMIA 10 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (1) Aby wyprowadzić analitycznie krzywą IS, potrzebne są następujące zależności (równania): tożsamość dochodu Y = C + I + G + NX funkcja konsumpcji C(Y) = Ca + c·(1-t)·Y funkcja inwestycji I(r) = Ia + b(r)·r wydatki rządowe G = Ga funkcja eksportu netto NX(Y,r) = NXa– m·Y – n·r Podstawiając zależności do pierwszego równania oraz oznaczając ADa = Ca + Ia + Ga + NXaotrzymujemy...

11. Model ISLM MAKROEKONOMIA 11 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (2) ... równanie krzywej IS (zależność pomiędzy stopą procentową i dochodem): gdzie  jest mnożnikiem wydatków autonomicznych.

12. Model ISLM MAKROEKONOMIA 12 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA (1) Krzywa LM to zbiór punktów, obrazujących różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi. Punkty leżące poza krzywą LM oznaczają stany nierównowagi rynku pieniądza.

13. Model ISLM MT 45° MT(Y) Y MAKROEKONOMIA 13 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (1) Aby wyprowadzić graficznie krzywą LM, potrzebne są następujące zależności (wykresy): 1. funkcja popytu na pieniądz transakcyjny Wraz ze wzrostem dochodu popyt na pieniądz transak-cyjny rośnie, na ogół jednak w tempie wolniejszym niż sam dochód (współczynnik kierunkowy jest mniejszy niż 1), np. MT(Y) = 0,2 ·Y

14. Model ISLM MT 1 180 L1 L2 50 45° 20 150 MS MAKROEKONOMIA 14 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (2) 2. równowaga popytu na pieniądz (transakcyjny i spekulacyjny) i podaży pieniądza (L) Linia (L) oznacza podaż pieniądza. Jeżeli ma zachodzić równowaga, to popyt na pieniądz ogółem musi równać się podaży, czyli MT + MS = L. Zależność ta jest obrazowana przez funkcję liniową (dla danego L) nachyloną pod kątem 45° jak na rysunku. Wzrost podaży pieniądza oznacza przesunięcie krzywej w prawo (1).

15. Model ISLM r I(r) MS MAKROEKONOMIA 15 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (3) 3. zależność popytu (inwestycji) spekulacyjnego od stopy procentowej Wraz ze wzrostem stopy procentowej popyt spekulacyjny na pieniądz maleje podobnie jak w przypadku inwestycji w ogóle. (Zobacz prezentację dotyczącą równowagi na rynku dóbr inwestycyjnych)

16. Model ISLM MAKROEKONOMIA 16 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (4) Składamy wszystkie trzy zależności... tu otrzymamy krzywą LM popyt spekulacyjny a stopa procentowa warunek równowagi na rynku pieniądza funkcja popytu na pieniądz transakcyjny

17. Model ISLM r r I(r) LM MS MT Y MT 45° 45° MT(Y) Y MS MAKROEKONOMIA 17 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (5)

18. Model ISLM r L>M (2) LM Y LM’ (1) L<M MAKROEKONOMIA 18 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (6) Przesunięcie krzywej LM w prawo (1) rozumiemy jako wzrost realnej podaży pieniądza (ekspansywna polityka monetarna). Przesunięcie krzywej LM w lewo (2) rozumiemy jako spadek realnej podaży pieniądza (restrykcyjna polityka monetarna). Stąd, wszystkie punkty powyżej krzywej LM oznaczają przewagę popytu nad podażą na pieniądz (bo aby je osiągnąć trzeba zwiększyć podaż pieniądza), zaś pod krzywą nadwyżkę podaży.

19. Model ISLM MAKROEKONOMIA 19 KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – ANALITYCZNIE (1) Aby wyprowadzić analitycznie krzywą LM, potrzebna jest następująca zależność (równanie): M = (k·Y - h·r) ·P gdzie k - współczynnik wrażliwości popytu transakcyjnego na zmiany dochodu h - współczynnik wrażliwości popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej P - poziom cen

20. Model ISLM MAKROEKONOMIA 20 KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (2) Przekształcając otrzymujemy równanie krzywej LM (zależność pomiędzy stopą procentową i dochodem): gdzie M/P oznacza realną podaż pieniądza.

21. Model ISLM MAKROEKONOMIA 21 ROZWIĄZANIE UKŁADU IS-LM Traktując równania IS i LM jako układ możemy wyznaczyć dochód i stopę procentową odpowiednio dla równowagi w gospodarce jako:

22. Model ISLM MAKROEKONOMIA 22 ROZWIĄZANIE UKŁADU IS-LM Bardzo istotne jest zwłaszcza równanie dochodu, które pozwala stwierdzić o skuteczności polityki fiskalnej i monetarnej, jeśli zapiszemy je jako: mnożnik fiskalny mnożnik monetarny Współczynniki mówiące o wpływie zmian popytu autonomicznego (skuteczność polityki fiskalnej) oraz zmian podaży pieniądza (skuteczność polityki monetarnej) określa się odpowiednio jako mnożnik fiskalny i mnożnik monetarny.

23. Model ISLM r IS’ Y LM’ r* Y* MAKROEKONOMIA 23 MODEL IS-LM Punkt przecięcia się krzywych IS i LM wyznacza taki poziom dochodu i stopy procentowej, przy których osiągana jest jednocześnie równowaga na rynku dóbr (zagregowany popyt równa się zagregowanej podaży) oraz na rynku pieniądza (popyt na pieniądz równa się podaży pieniądza).

24. Model ISLM r IS IS1 Y r1 LM Y1 MAKROEKONOMIA 24 POLITYKA FISKALNA W MODELU IS-LM (1) Efektem towarzyszącym ekspansywnej polityce fiskalnej - poza wzrostem dochodu - jest wzrost stopy procentowej oraz tzw. efekt wypierania (crowding-out), polegający na zmniejszeniu w strukturze dochodu udziału popytu sektora prywatnego (przez wzrost stopy procentowej), a zwiększenie udziału sektora publicznego. (2) Analogicznie, restrykcyjna polityka fiskalna prowadzi do zmniejszenia dochodu i stopy procentowej. 1 r* 2 Y*

25. Model ISLM r IS LM0 Y LM1 r1 Y1 MAKROEKONOMIA 25 POLITYKA MONETARNA W MODELU IS-LM (1) Efektem towarzyszącym ekspansywnej polityce monetarnej - poza wzrostem dochodu - jest spadek stopy procentowej. (2) Analogicznie, restrykcyjna polityka monetarna prowadzi do zmniejszenia dochodu i podwyższenia poziomu stóp procentowych. 1 r* 2 Y*

26. Model ISLM r IS1 IS LM0 Y LM1 Y1 MAKROEKONOMIA 26 POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W MODELU IS-LM (1) 1 Odpowiednia kombinacja ekspansywnej polityki fiskalnej (1) i monetarnej (2) może prowadzić do wzrostu dochodu przy nie zmienionym poziomie stóp procentowych. 2 r* Y*

27. Model ISLM MAKROEKONOMIA 27 POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W MODELU IS-LM (1) Łatwo sprawdzić na wykresie modelu IS-LM, że efekt polityki fiskalnej (wzrost dochodu) jest tym większy im bardziej płaska jest krzywa LM. Jednocześnie zmiany stopy procentowej są wtedy względnie niewielkie. Mówimy wtedy, że polityka fiskalna jest relatywnie bardziej skuteczna. Analogicznie, skuteczność polityki monetarnej rośnie tym bardziej, im bardziej płaska jest krzywa IS. Zmiany stóp procentowych są względnie małe, a zmiany dochodu duże. Oznacza to, że polityka fiskalna i monetarna są ze sobą powiązane.

28. Model ISLM IS1 LM r P IS LM1 1 2 Y Y LAS AD SAS1 3 2 AD1 SAS YP MAKROEKONOMIA 28 POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W MODELU IS-LM (2) Ekspansja monetarna w warunkach niepełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych (Y<YP) (1) Ekspansja monetarna powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo (2) Prowadzi to do zwiększenia popytu: przesuwają się krzywe AD i IS w prawo (3) W reakcji na wzrost popytu zwiększa się podaż, więc przesuwa się również krzywa krótkookresowej podaży (SAS), osiągnięty zostaje poziom dochodu niższy od potencjalnego, wyznaczonego przez podaż długookresową (LAS)

29. Model ISLM IS1 LM LM2 P r IS LM1 2 3 1 Y Y LAS SAS1 AD 2 4 AD1 YP MAKROEKONOMIA 29 POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W MODELU IS-LM (3) Ekspansja monetarna w warunkach pełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych (Y=YP) (1) Ekspansja monetarna powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo, co prowadzi to do zwiększenia popytu (2). Nie jest możliwe zwiększenie podaży, ponieważ już osiągnęła ona wielkość maksymalną. Prowadzi to więc do zwiększenia poziomu cen, a przez to daje efekt zmniejszenia realnej podaży pieniądza (M/P). Oznacza to restrykcję monetarną i przesuwa LM w lewo (3), co podwyższa stopę procentową i obniża podaż SAS (4). SAS

30. 1.Funkcja inwestycji; • I = Ia– bR, • Gdzie: • Ia- wielkość inwestycji niezależna od stopy procentowej, • współczynnik zależny od stopy procentowej • R – realna stopa procentowa • Realna stopa procentowa = Nominalna stopa procentowa – inflacja • 2. Funkcja eksportu netto; • NX = NX– mY – nR, • Gdzie: • NX- eksport, • m - krańcowa skłonność do importu, • n - współczynnik pokazujący zależność eksportu netto od stopy procentowej, • R – realna stopa procentowa • 3. Popyt na pieniądz; • M = (kY – hR)P • Gdzie : • M – podaż pieniądza, • Y – dochód, • R – stopa procentowa • P – poziom cen • k - współczynnik wrażliwości popytu transakcyjnego na zmiany dochodu • i • h - współczynnik wrażliwości popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej

31. Zadanie 1. Rozważmy gospodarkę opisaną następującymi równaniami: C = 100 + 0,9 Yd, I = 200 – 500R, NX = 100 – 0,12Y – 500R, M = (0,8Y – 2000R)P, G = 200, t = 0,2 M = 800, P = 1 a) Oblicz równanie krzywej IS, b) oblicz równanie LM, c) jaki jest poziom dochodu i stopy procentowej w sytuacji równowagi na rynku dóbr i pieniądza, d) jakie są wielkości konsumpcji, inwestycji i eksportu netto, e) przedstaw sytuacje wzrostu wydatków rządowych o 100, f) porównaj efekt działania mnożnika, g) przedstaw wzrost podaży pieniądza o 100

32. Zadanie 2. C = 300 + 0,8 Yd, I = 200 – 1500 R, NX = 100 – 0,04Y – 500R, M = (0,5Y – 2000R)P G = 200, t= 0,2, M = 550, P = 1 a) Przedstaw równanie IS i LM, b) oblicz poziom dochodu i stopy procentowej w punkcie równowagi, c) przedstaw efekt wypierania

33. Zadanie 3. Rozważmy gospodarkę opisaną następującymi równaniami: C = 220 + 0,9Yd, I = 1000 – 2000R, NX = 525 – 0,1Y – 500R, M = (0,1583Y – 1000R)P, t = 0,3 M = 900, G = 1200 P = 1 a) Oblicz równanie krzywej IS i LM b) oblicz wielkość dochodu i stopy procentowej w punkcie równowagi, c) oblicz wielkość konsumpcji, inwestycji i eksportu netto w punkcie równowagi, d) powtórz wszystkie poprzednie obliczenia wiedząc, że wydatki państwa wzrosły do kwoty 1300. Co stanie się z inwestycjami, konsumpcją, eksportem netto?

34. Zadanie 4. • C = 400 + 0,9Yd, • I = 200 – 1800R, • NX = 200 – 0,1Y – 200R, • M = (0,8Y – 3000R)P • G = 200, • t = 0,(3), • M = 1104, • P = 1 • Oblicz równanie krzywej IS i LM, • Oblicz wielkość dochodu i stopy procentowej w punkcie równowagi.