410 likes | 538 Views
Czy przekształcać chojnickie przedszkola i dlaczego ?. SPOŁECZNE I EKONOMICZNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA PRZEDSZKOLI W CHOJNICACH. ASPEKTY SPOŁECZNE. 1.Jaką formę (publiczną czy niepubliczną) prowadzenia przedszkoli należy wdrażać?
E N D
Czy przekształcać chojnickie przedszkola i dlaczego ?
SPOŁECZNE I EKONOMICZNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA PRZEDSZKOLI W CHOJNICACH
ASPEKTY SPOŁECZNE 1.Jaką formę (publiczną czy niepubliczną) prowadzenia przedszkoli należy wdrażać? 2.Czy istnieje możliwość zwiększenia populacji dzieci w przedszkolach, a w konsekwencji zwiększenie ich dostępności poprzez transformację formy publicznej w niepubliczną? 3.Czy samorząd ma zwiększyć finansowanie formy publicznej ograniczając populacje, czy transformując ma szansę na uwolnienie aktywności obywateli, którzy poprowadzą istniejące i założą nowe placówki? Czy zmniejszy się zatrudnienie w przedszkolach?
4.Kto poniesie „konsekwencje” transformacji? Czy będą one prospołeczne czy antyspołeczne? Jakie są doświadczenia innych samorządów?5.Czy przy określonych (na poziomie 2007 roku) wydatkach na przedszkola można zwiększyć ilość dzieci uczęszczających do tych placówek?6.Które przedszkola są „lepsze” – publiczne, czy niepubliczne. Jakie kryteria oceny mamy stosować. Czy są nimi tylko koszty jakie ponosi samorząd i rodzice? Jakie jest „zapotrzebowanie społeczne”? Czy czas i zakres opieki powinien być zwiększony?
7.Jakie są doświadczenia samorządów, które dokonały transformacji kilka i kilkanaście lat temu. Czy koszty zostały przerzucone na rodziców? Jakie mają przedszkola? Czy populacja (ilość dzieci uczęszczających do przedszkoli) zwiększyła się, czy też uległa zmniejszeniu? Czy powstały nowe placówki? Ile pracują i ile zarabiają nauczyciele? Jakie są standardy? Kto odpowiada za „poziom” placówek? 8.Czy w przypadku transformacji systemu publicznego w niepubliczny istnieje zagrożenie zmniejszenia liczby przedszkoli, a w konsekwencji ilości dzieci do nich uczęszczających? Czy samorząd (miasto Chojnice) zapewni w systemie niepublicznym lub mieszanym odpowiednią ilość miejsc dla dzieci?
9.Jaki model w przypadku podjęcia transformacji jest optymalny w Chojnicach? Czy sześć placówek niepublicznych? Czy pięć placówek niepublicznych i jedną publiczną w celu określenia realnych kosztów w odniesieniu do Chojnic?10.Czy przekształcenie stwarza zagrożenie dla realizacji podstaw programowych „zerówek”, oddziałów integracyjnych, a w konsekwencji dla realizacji całościowego systemu wychowania przedszkolnego?
ASPEKTY EKONOMICZNE 1.Jakie będzie w przyszłości finansowanie jednolitego systemu przedszkoli publicznych? Kto finansuje przedszkola? Kto podjął decyzję o funkcjonowaniu Karty Nauczyciela w przedszkolach? 2.Czy jest możliwość wydatkowania porównywalnej ilości środków przy jednoczesnym zwiększeniu ilości placówek i ilości dzieci do nich uczęszczających? 3.Dlaczego w Chojnicach samorząd przekazuje na jedno dziecko ok. 400 zł miesięcznie, a w innych porównywalnych miastach kwota ta nie przekracza 280 zł.
4.Dlaczego w Chojnicach na jedno dziecko wydatkujemy 507 zł na miesiąc (400 zł – samorząd, 107 – rodzice), a w Szczecinku ok. 400, w Kościerzynie ok. 380, w Człuchowie ok. 350, w Bytowie ok. 340, w Kwidzynie ok. 330 ? Czy oferta w Chojnicach jest większa? Czy mamy lepsze przedszkola?5.Na jaki cel powinny być wydatkowane pieniądze z optymalizacji kosztów prowadzenia przedszkoli?6.Czy skuteczniejszy i korzystniejszy jest system: nauczyciel w placówce publicznej – rodzic - (dziecko), czy też: nauczyciel z placówki niepublicznej – rodzic – (dziecko)? Czy ekonomiczna motywacja pracy ma sens i znaczenie dla nauczyciela?
7.Dlaczego w placówkach niepublicznych samorządy wydają mniej środków, rodzice płacą „tyle samo”, a standardy nie ulegają pogorszeniu, a wręcz podniesieniu? Dlaczego w miastach gdzie jest system publiczny uczęszcza ok. 50% populacji, a w miastach, gdzie jest mieszany lub niepubliczny znacznie więcej. 8.W czym publiczne jest „lepsze” od niepublicznego? Jaki system jest dominujący, jaki jest efekt ekonomiczny?
9.Czy podatnicy mają finansować przywileje pracownicze, czy ich pieniądze mają być wydatkowane na podnoszenie jakości i dostępności według idei solidaryzmu społecznego?10.Jakie konsekwencje poniesiemy w przypadku zaniechania transformacji. Kto odpowie za zaniechanie: nauczyciele, czy radni i burmistrz?11.Na jakich zasadach udostępniane są obiekty w systemie niepublicznym? Jakie propozycje ma samorząd Chojnic?
CZĘŚĆ BADAWCZA I INFORMACYJNA DOŚWIADCZENIA SZCZECINKA I KOŚCIERZYNY Dane ilościowe i informacyjne – bez komentarza, który pozostawiam odbiorcom. Ich uzgodnienie nastąpi w czasie wizytacji przedszkoli w tych miastach przez nauczycieli, pracowników i rodziców
Lp. Wyszczególnienie KOŚCIERZYNA SZCZECINEK Uwagi 2002 r. (prywatyzacja) 2006 r. 1995 r. (prywatyzacja) 2006 r. Pod względem statystycznym: 1. Liczba ludności Ok. 24 tys. Ok. 38,9 tys. 2. Stopa bezrobocia Ok. 17 % Ok. 24 % 3. Liczba przedszkoli 4 przedszkola, z których 3 zostały przekształcone 7 niepublicznych + 1 publiczne (ok. 100 dzieci) 8 przedszkoli niepublicznych oraz 1 publiczne 4. Liczba dzieci uczęszczających: 498 701 1114 5. Liczba pracowników: Cała kadra została zatrudniona - w załączeniu 6. Procent dzieci w wieku przedszkolnym uczęszczających do przedszkoli Ok. 50 % 70% Ok. 65 % Ch-ce – ok. 55% Pod względem dydaktycznym: 1. Statut przedszkola 2. Nadzór Kurator – nadzór pedagogiczny; Urząd Miejski – kontrola liczby dzieci w oddziałach lub stan techniczny użyczanych obiektów, Kurator – nadzór pedagogiczny; Urząd Miejski – kontrola liczby dzieci w oddziałach lub stan techniczny użyczanych obiektów, 3. Oferta i tematyka zajęć W załączeniu 4. Oddziały „zerowe”: - kto prowadzi (szkoły podstawowe czy przedszkola?), Część oddziałów prowadzi Zespół Szkół, a część przedszkola niepubliczne Informacje nt. przedszkoli w Kościerzynie oraz Szczecinku
Pod względem ekonomicznym: 1. Odpłatność miesięczna za 1 dziecko 115 zł 126 zł 110 zł – 130 zł 2. Dopłata Miasta na jedno dziecko W załączeniu 208 zł 305 zł W 2007 dotacja uległa zwiększeniu o 5 % na pobory dla kadry 3. Obiekty przedszkolne (forma użytkowania) Umowa użyczenia na czas nieokreślony z zastrzeżeniami – niektóre odpłatne, niektóre nieodpłatne w załączeniu, Dzierżawa w wysokości 600 zł 4. Czy Miasto dofinansowuje utrzymanie obiektów przedszkolnych? Nie Nie 5. Kwalifikacje nauczycieli Przeważnie nauczyciele dyplomowani (zwiększa konkurencyjność) 6. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia Nauczyciel mianowany – ok. 1700-1800 zł brutto + premia 600 zł. Pobory uległy zwiększeniu Nauczyciel mianowany – 1720 zł brutto + premia 7. Liczba godzin pracy w tygodniu? 35-37 godz. 30 godz. Pod względem organizacyjno-prawnym: 1. Podjęte uchwały Rady Miejskiej w zakresie prywatyzacji przedszkoli. W załączeniu W załączeniu 2. Forma przekształcenia Likwidacja i procedura konkursowa 3. Forma własności Osoba fizyczna prowadząca działalność
Nauczyciele Administracja i obsługa Mogą przejść na emeryturę, rentę, świadczenie przedemerytalne 7 8 Umowa na czas określony 5 10,25 Umowa z emerytem 2 - Mogą przejąć szkoły Od 6 do 10 - Pozostali 46,86 – od 50,86 (mogą zostać przejęci przez nowo powstałe placówki) 54,63 RAZEM: 70,86 72,88 PROGNOZA RUCHÓW KADROWYCH Prognoza ruchów kadrowych
ZASADY WYBORU PROWADZĄCYCH I. Informacja dla osób chętnych do założenia i prowadzenia przedszkoli niepublicznych na bazie dotychczasowych przedszkoli samorządowych. 1. Niżej wymienione nieruchomości w których będą prowadzone przedszkola niepubliczne zostaną przekazane osobom prowadzącym w bezpłatne użytkowanie wraz z wyposażeniem na okres 10 lat: - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 2, ul. Grunwaldzka 1a w Chojnicach; - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 4, ul. Ceynowy 20 w Chojnicach; - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 5, ul. Budowlanych 1a w Chojnicach; - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 6, ul. Reymonta 6 w Chojnicach; - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 7, ul. kard. S. Wyszyńskiego 8 w Chojnicach; - obiekt Przedszkola Samorządowego Nr 9, ul. Młodzieżowa 5 w Chojnicach; 2. Szczegółowe warunki użyczenia zawiera projekt umowy stanowiącej integralną część niniejszej informacji. 3. Kandydat zobowiązany jest złożyć ofertę i pisemne zobowiązanie, że zapoznał się z projektem umowy i przyjmuje te warunki bez zastrzeżeń.
4. Kandydat powinien posiadać kwalifikacje wynikające z rozporządzenia MENiS z dnia 6 maja 2003 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 826, z późn. zmian.) w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektorów oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach szkół i placówek. 5. Kandydat w terminie do ……….. przedstawi: - projekt statutu przedszkola niepublicznego, - dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych przewidzianych do zatrudnienia, - propozycje wielkości opłat za przedszkole ponoszonych przez rodziców, - ofertę edukacyjną przedszkola, - projekt struktury organizacyjnej. 6. Kandydat otrzyma z Urzędu Miejskiego: - wykaz obecnie zatrudnionej kadry, - informacje o kosztach utrzymania przedszkola. - prawo wstępu do przedszkola celem oględzin bazy lokalowej.
II. Regulamin wyboru osób z którymi zostanie podpisana umowa na bezpłatne użyczenie obiektów celem prowadzenia przedszkoli niepublicznych: 1.Wyboru ofert dokonuje 5-cio osobowa komisja powołana zarządzeniem Burmistrza Miasta. 2.Pracami komisji kieruje jej przewodniczący. 3.Komisja dokonuje wyboru ofert w trzech etapach: -etap I – sprawdzenie czy pisemne oferty spełniają warunki określone w ogłoszeniu o przyjmowaniu ofert na dzierżawę obiektu celem prowadzenia przedszkola. Oferty nie spełniające warunków zostają odrzucone. -etap II - szczegółowe zapoznanie się ze złożonymi ofertami. -etap III - rozmowy z oferentami celem uzyskania dodatkowych informacji.
4.Wyboru oferenta dokonuje się poprzez głosowanie, przy czym wybrany zostanie oferent, który uzyskał co najmniej 4 głosy.5.Postępowanie komisji jest ważne przy obecności co najmniej 4 członków komisji.6.Komisja ma obowiązek przeprowadzenia głosowania również w przypadku złożenia tylko jednej oferty.7.Jeżeli w pierwszej turze głosowania żadna z ofert nie uzyska wymaganej ilości głosów przeprowadza się drugie głosowanie do którego przechodzi osoba, która uzyskała największą ilość głosów.
8.Jeżeli w drugiej turze osoba nie uzyskała co najmniej 4 głosów wybór uważa się za niedokonany.9.Z przeprowadzonego postępowania komisja sporządza protokół i przekazuje go Burmistrzowi Miasta, który akceptuje bądź nie dokonany wybór. W przypadku braku akceptacji sam wyznacza osobę do podpisania umowy.10Po podpisaniu protokołu przewodniczący Komisji ogłasza w formie pisemnej informacje o dokonanym wyborze.
OGÓLNA PROCEDURA LIKWIDACYJNA 1. Konsultacje społeczne, poprzez bezpośrednie spotkania i rozmowy z zainteresowanymi: - 7 luty 2007 r. wysłanie listu do rodziców przedstawiającego motywacje zmian - 13 luty 2007 r. przedstawienie wstępnego projektu motywacji i koncepcji zmian członkom komisji budżetu, komisji edukacji, oraz mediom prasowym i elektronicznym, - 14 luty 2007 r. przedstawienie na spotkaniu w Urzędzie Miejski z dyrektorami i związkami zawodowymi wstępnego projektu koncepcji zmian, - 16 luty 2007 r. wysłanie listu do wszystkich rodziców przedstawiającego koncepcje zmian, - 21 luty 2007 r. przedstawienie koncepcji wszystkim pracownikom przedszkoli na spotkaniu w Kinoteatrze, - odpowiedzi na opinie i uwagi kierowane do Burmistrza Miasta drogą internetową i telefoniczną.
2. 26 luty 2007 r. - podjęcie uchwały o zamiarze likwidacji wszystkich przedszkoli samorządowych.3. 26 luty 2007 r. – powiadomienie rodziców o podjęciu uchwały o zamiarze likwidacji przedszkoli.4. 27 luty 2007 r. – powiadomienie Pomorskiego Kuratora Oświaty o zamiarze likwidacji z jednoczesnym wnioskiem o wyrażenie opinii.5. Wybór wariantu prywatyzacji (otwarty konkurs lub przejecie części pracowników przez nowe podmioty prowadzące).6. Określenie prognozy ruchów kadrowych związanych z prywatyzacją (zał. nr 1).7. Podjecie uchwały o likwidacji z dniem 31 sierpnia 2007 r. przedszkoli publicznych.8. Sformułowanie zasad wyboru osób prowadzących (zał. nr 2).9. Wybór osób prowadzących przedszkola.10. Wyznaczenie likwidatorów i określenie dla nich zadań szczegółowych (zał.nr 3).
SZCZEGÓŁOWE ZADANIA LIKWIDATORÓW 1. Dokonać przeglądu wyposażenia – mienie zużyte protokolarnie zlikwidować. 2. Dokonać inwentaryzację. 3. Przygotować protokoły przekazania mienia wraz z inwentarzem do Wydziału Gospodarowania Przestrzenią i Zarządzania Nieruchomościami. 4. Wysłać pracowników na zaległe urlopy. 5. Powiadomić o zamiarze grupowych zwolnień rejonowe Biuro Pracy i związki zawodowe w terminach przewidzianymi przepisami prawa (30 dni przed terminem dokonywania wypowiedzeń). 6. Dokonać wypowiedzeń stosunku pracy – najpóźniej do 31 maja 2007 r. 7. Powiadomić ZUS o likwidacji przesyłając Uchwałę Rady Miejskiej i ustalić sposób rozliczenia. 8. Powiadomić Urząd Skarbowy o likwidacji przesyłając Uchwałę Rady Miejskiej i ustalić sposób rozliczenia.
9. Wypłacić odprawy i wynagrodzenia w terminie do 20 sierpnia 2007 r.10. Dokumentację organizacyjno-finansową uporządkować, dokonać spisu dokumentów i przekazać do Urzędu Miejskiego11. Dokumentację pedagogiczną przekazać do Kuratorium Oświaty po wcześniejszym uzgodnieniu procedury.12. W uzgodnieniu z rodzicami zamknąć działalność Rad Rodziców, także zamknąć działalność Rad Przedszkoli.13. Zlikwidować konta w banku – środki pozostałe przekazać na konto Urzędu Miejskiego14. Spisać stany liczników na dzień 29.08.2003 r. (prąd, gaz, woda, ciepło, telekomunikacja) w obecności przedstawiciela dostawcy i uregulować należności15. Przekazać obiekt wraz z inwentarzem i kluczami do Urzędu Miejskiego.
UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE
1)STALE ROSNĄCY UDZIAŁ BUDŻETU MIASTA W FINANSOWANIU – brak możliwości przekroczenia 400 zł/ 1 dziecko X – progresja przyszłości Y – zmniejszenie udziału miasta
2 )DOŚWIADCZENIA INNYCH SAMORZĄDÓW PRZEKONUJĄ, ŻE PRZEKSZTAŁCENIE JEST NIEUNIKNIONE Miasto Dotacja Odpłatność rodziców Data przekształcenia Człuchów 225 130 2002 Bytów 225 60N / 120P 2004 Szczecinek 263 110 / 120 1996 Kwidzyn 221 105 /105 1995 Kościerzyna 204 130 2004 Chojnice 400 107 ?
3) W PRZYPADKU BRAKU PRZEKSZTAŁCENIA ŚRODKI NA WZROST FINANSOWANIA BĘDĄ POCHODZIĆ Z OŚWIATY KOMUNALNE OŚWIATA – 35% B – DOD SOCJALNE INWESTYCJE Z tych zadań będziemy musieli zabrać pieniądze na finansowanie wzrostu kosztów! 4) BRAK PRZEKSZTAŁCENIA SPOWODUJE WZROST OPŁATY MAX – 400 zł - BUDŻET MIASTA RODZICE - 107 zł - 2008r – ile ?
5) PRZEKSZTAŁCENIE WPROWADZI KONKURENCYJNOŚĆ MIĘDZY PRZEDSZKOLAMI A – przywiązanie do miejsca zamieszkania B – opieka popołudniowa C – opieka weekendowa D – opieka okresowa i nocna E – oddziały żłobkowe F – programy edukacyjne G – baza
6) MIAST POWINNO ODDAĆ OBIEKTY PODMIOTOM (SPRZEDAŻ Z BONIFIKATĄ) LUB DŁUGOOKRESOWE UŻYCZENIE 7) PRZEKSZTAŁCENIE MUSI ZAPEWNIĆ UTRZYMANIE STANDARDÓW (OCHRONA DZIECI I RODZICÓW PRZED WZROSTEM OPŁAT) Wariant 1 „TRÓJKĄT”
2007 - 400 PLNŚrednio w pomorskim 2008 - 360 PLN~250 zł – 2007r. 2009 - 320 PLN 2010 - 75% rzeczywistych kosztów (zbycie nieruchomości z bonifikatą lub długoterminową dzierżawą ) Mogą być mierzone w przedszkolu publicznym WARIANT 2 „KONKURS” 75% x 400 tj. 300zł/ m-c Odprawy dla pracowników Konkurs wybór podmiotu (osoba fizyczna lub prawna) Każde nowe przedszkole 1 x 300 PLN
WNIOSKI Sporządzone na podstawie uzyskanych informacji i doświadczeń z innych samorządów, a także na podstawie analizy obecnie funkcjonującego systemu w Chojnicach w odniesieniu do aspektów społecznych i ekonomicznych sformułowanych na wstępie. 1.Zadanie własne gminy – przedszkola należy prowadzić w różnej formie. Publicznej i niepublicznej. Po dogłębnej analizie, po przeanalizowaniu wielu argumentów podnoszonych w dyskusjach proponuję wdrożenie systemu w Chojnicach: jedno przedszkole publicznepięć przedszkoli niepublicznych. Placówka publiczna będzie miernikiem kosztów dla niepublicznych w odniesieniu do rzeczywistych uwarunkowań chojnickich. Odrzucam w tym momencie zarzut, że będę przenosił bazę do obliczania dotacji dla placówek niepublicznych z innych miast, gdzie dotacje są o wiele niższe. np.: dzisiaj baza w Chojnicach wynosi 400 zł, a baza np.: w Kościerzynie wynosi 265zł, w Człuchowie ok. 250.
2.Analizowane transformacje z formy publicznej w niepubliczną w Kościerzynie i Szczecinku doprowadziły w konsekwencji (po kilku latach) do zwiększenia liczby placówek i populacji dzieci uczęszczających do przedszkoli. W systemie „tylko publicznym” inicjatywy niepubliczne nie mają szans powodzenia. 3.Bez transformacji będziemy wydawać więcej. Będziemy finansować tylko wzrost płac, a nie wzrost liczby dzieci. Dzięki transformacji uwalniamy przedsiębiorczość Chojniczan. Zatrudnienie w przedszkolach (w całym systemie) nie zmniejszy się, ponieważ efektem transformacji będzie więcej placówek i w konsekwencji więcej dzieci w przedszkolach. 4.Konsekwencje transformacji są prospołeczne. Doświadczenia analizowanych miast jednoznacznie wskazuję, że do przedszkoli uczęszcza więcej dzieci, nie zmniejszyło się zatrudnienie, a samorządy wspierają rodziny o niskich dochodach w opłacie czesnego.
5.Bez transformacji przy poziomie wydatków z 2007 roku nie zwiększymy dostępności. Do systemu publicznego trzeba dokładać rocznie dodatkowo ok. 600 tys. PLN. W skali 4 lat ok. 2,5 mln PLN przy wydatkach ok. 23 mln PLN ( w okresie 4 lat).6.W Chojnicach jest zapotrzebowanie na zwiększoną ofertę placówek niepublicznych. Doświadczenie innych miast dowodzi, że czesne po przekształceniu nie wzrasta (jest waloryzacja tylko inflacyjna) np.: Kościerzyna 2002r. – 116zł– 2007r. – 125 zł. Czy „lepsze” są publiczne, czy też niepubliczne? Na to pytanie odpowiedzieć mogą rodzice. O niepublicznych przedszkolach są bardzo dobre opinie. Często powtarzany jest wniosek: „mamy teraz „lepsze” przedszkole”(powyższy wniosek odnoszę do Kościerzyny).
7.W placówkach niepublicznych zachowane są standardy jak w publicznych. Nauczycielem jest osoba z przygotowaniem pedagogicznym. Liczebności grup nie zwiększają się. Są realizowane te same podstawy programowe. Oferta niepubliczna jest większa. Zarobki nauczycieli są na takim samym poziomie. Nauczyciele w niepublicznych pracują więcej godzin. Nie obowiązuje tzw. pensum z Karty Nauczyciela. Finansowanie przez rodziców nie ulega zwiększeniu. Placówki działają w oparciu o statuty, a organem kontrolnym jest miasto i kuratorium. 8.Nie istnieje zagrożenie zmniejszenia ilości placówek. Jeżeli nie powstanie „niepubliczne” lub zostanie zlikwidowane – to w jego miejsce powstanie publiczne lub nowe niepubliczne. Miasto musi sfinansować zapotrzebowanie społeczne. Nie można jednak narzucić samorządom formy (publiczne, czy niepubliczne). Za finanse publiczne odpowiada Rada Miasta i burmistrz.
9.W systemie niepublicznym z jednym przedszkolem publicznym nie ma zagrożenia dla „zerówek” (wszystkie dzieci muszą być przyjęte). Finansowana będzie też integracja.10.Środki finansowe z dochodów własnych miasta Chojnice muszą być wydatkowane na finansowanie systemu, który będzie „otwarty”. Przy tym samym poziomie finansowania możemy doprowadzić do rozszerzenia oferty zapewniając jednocześnie silne i trwałe podstawy finansowania. System publiczno – prywatny ma większe szanse „szybkiego i elastycznego” reagowania na potrzeby społeczne.11.Miasto powinno udostępnić obiekty bezpłatnie, a po 3 latach zbyć z dużą (do 75%) bonifikatą. Należy jednak zabezpieczyć w planie miasta funkcję przedszkola w tych obiektach (brak możliwości zmiany programu funkcjonalno – użytkowego).12.Doświadczenia Szczecinka i Kościerzyny oraz przeprowadzone analizy jednoznacznie potwierdzają potrzebę transformacji. Chojnice mają wszelkie szanse i podstawy do osiągnięcia sukcesu.