Openbaar vervoer H01I6A Verkeerskunde basis

1. Openbaar vervoer H01I6A Verkeerskunde basis Ben Immers Francesco Corman Traffic and Infrastructure Department of Civil Engineering Faculty of Engineering Katholieke Universiteit Leuven

2. Waarom Openbaar Vervoer • Achterliggende beleidsdoelstellingen • Het bieden van basismobiliteit voor iedereen • Het bieden van optimale mogelijkheden voor economisch belangrijk personenvervoer • Het minimaliseren van de bijdrage van het personenvervoersysteem aan de aantasting van het leefmilieu • Het optimaliseren van de kosten-batenverhouding van het personenvervoersysteem H01I6A Verkeerskunde basis

3. Functies van het Openbaar Vervoer • Sociale functie • Substitutiefunctie • Commerciële functie Informatie gewenst over: • Aanbodindicatoren • Vraagindicatoren H01I6A Verkeerskunde basis

4. Functies van het openbaar vervoer • Sociale functie Aanbodindicatoren • Gemiddelde snelheid per O.V. voor niet-autobezitters • Aantal verplaatsingen niet-autobezitters op relaties waar geen O.V. aanwezig is Vraagindicatoren • Aantal verplaatsingen per O.V. door niet-autobezitters H01I6A Verkeerskunde basis

5. Functies van het openbaar vervoer • Sociale functie (basismobiliteit); slecht ter been Aanbodindicatoren • Gemiddelde snelheid O.V. voor niet-autobezitters • Aantal verplaatsingen niet-autobezitters op relaties waar geen O.V. aanwezig is • Gemiddelde voor- en natransportafstand niet-autobezitters Vraagindicatoren • Aantal verplaatsingen per O.V. door niet-autobezitters H01I6A Verkeerskunde basis

6. Functies van het openbaar vervoer • Substitutiefunctie; economische invalshoek Aanbodindicatoren • Gemiddelde VF-waarde voor autobezitters op congestiecorridors in de spits Vraagindicatoren • Aantal verplaatsingen van autobestuurders op corridors in de spits H01I6A Verkeerskunde basis

7. Kwaliteit openbaar vervoer • Verplaatsingstijdfactor: VF-waarde Totale verplaatsingstijd per openbaar vervoer • VF = -------------------------------------------------------- Totale verplaatsingstijd per auto • De verplaatsingstijdfactor kan gebruikt worden als maat voor de vaststelling van het aandeel van het openbaar vervoer op het totaal aantal verplaatsingen op en bepaalde relatie H01I6A Verkeerskunde basis

8. Relatie tussen waarde verplaatsingstijdfactor en aandeel openbaar vervoer (voor wo-we verplaatsingen) H01I6A Verkeerskunde basis

9. Streefwaarde voor de waarde van de verplaatsingstijdfactor, gedifferentieerd naar verschillende O.V.-stelsels H01I6A Verkeerskunde basis

10. Functies van het openbaar vervoer • Substitutiefunctie; milieu-invalshoek Aanbodindicatoren • Gemiddelde VF-waarde voor autobezitters gedurende een etmaal in het studiegebied Vraagindicatoren • Aantal verplaatsingen autobestuurders gedurende een etmaal H01I6A Verkeerskunde basis

11. Functies van het openbaar vervoer • Commerciële functie Aanbodindicatoren • OV-kosten Vraagindicatoren • OV-opbrengsten H01I6A Verkeerskunde basis

12. Kwaliteitselementen Openbaar Vervoer • Rijtijd • Beschikbaarheid naar plaats, gerelateerd aan: • Voortransporttijd • Natransporttijd • Beschikbaarheid naar tijd, gerelateerd aan: • Frequentie • Exploitatieperiode • Overstappen, waarbij onderscheid wordt gemaakt naar: • Aantal overstappen • Tijd benodigd voor de overstap • Comfort; binnen en buiten voertuig • Informatievoorziening: beschikbaar, correct, relevant • Tariefsysteem • Betrouwbaarheid H01I6A Verkeerskunde basis

13. Kwaliteitskenmerken openbaar vervoer • Infrastructuur gebonden • halteafstand • maaswijdte • omwegfactoren • Dienstregeling gebonden • aantal overstappen • intervaltijd (frequentie) • synchroniteit H01I6A Verkeerskunde basis

14. Kwaliteitskenmerken openbaar vervoer • Voertuig gebonden • comfort (wordt deels ook door kwaliteit halteplaats bepaald) • rijkarakteristieken (max. snelheid, versnelling, etc.) • Dienstuitvoering gebonden • stiptheid • regelmaat H01I6A Verkeerskunde basis

15. Kosten Openbaar Vervoer • Investeringskosten • Exploitatiekosten • vaste kosten • tijdsafhankelijke kosten • kilometerafhankelijke kosten H01I6A Verkeerskunde basis

16. Ontwerpvariabelen • Haltedichtheid • Netdichtheid • Lijndichtheid • Frequentie Bovenstaande eigenschappen zijn min of meer uniform binnen een stelsel • Aantal stelsels H01I6A Verkeerskunde basis

17. Halte dichtheid • Beïnvloedt (positief) de beschikbaarheid naar plaats, c.q. de voor- en natransporttijd • Beïnvloedt (negatief) de rijtijd • Beïnvloedt (indirect, negatief) de voertuigdichtheid (aantal voertuigen per oppervlakte-eenheid dat gelijktijdig in dienst is) Hoge haltedichtheid Lage haltedichtheid H01I6A Verkeerskunde basis

18. Lage netdichtheid Hoge netdichtheid Netdichtheid • Beïnvloedt (positief) de rijtijd (omwegfactor) • Beïnvloedt (negatief) de voertuigdichtheid (teneinde per schakel dezelfde kwaliteit te kunnen bieden) H01I6A Verkeerskunde basis

19. Lijndichtheid • Beïnvloedt (positief) overstaptijd en aantal overstappen • Beïnvloedt (negatief) de voertuigdichtheid Lage lijndichtheid Hoge lijndichtheid H01I6A Verkeerskunde basis

20. Frequentie • Beïnvloedt (positief) de wachttijd en beschikbaarheid naar tijd • Beïnvloedt (negatief) de voertuigdichtheid H01I6A Verkeerskunde basis

21. Stelselmatige opbouw van netwerken • betere afstemming van (infrastructuur)aanbod op de wensen van de gebruiker; • efficiëntere bedrijfsvoering van de exploitant; • geen verstoring kwaliteit door gebruiker uit andere segmenten (bijv. regionale files op nationale wegen); • overige baten zoals veiligheid, comfort en robuustheid. H01I6A Verkeerskunde basis

22. Beperking aantal te onderscheiden stelsels • omvang van de vraag; er dient voldoende vraag te zijn per onderscheiden stelsel; • duidelijkheid van het systeem voor de gebruiker; indien er te veel stelsels zijn, leidt dit tot onduidelijkheid; • versnippering van het landschap; te veel stelsels kunnen tot een grotere versnippering van het landschap leiden; ook het ruimtebeslag kan dan onevenredig toenemen; • hogere kosten; o.a. door het wegvallen van schaalvoordelen. H01I6A Verkeerskunde basis

23. Kosten elementen Kwaliteits- elementen Ontwerp variabelen Aantal stelsels Beschikbaarheid naar plaats/ Voor- /natransport + Haltedichtheid - - - Voertuig dichtheid Rijtijd - Netdichtheid + - - + Overstappen Lijndichtheid Beschikbaarheid naar tijd Wachttijd + Frequentie Invloed ontwerpvariabelen op kwaliteit en kosten - + = positieve invloed - = negatieve invloed H01I6A Verkeerskunde basis

24. Ontwerpdilemma’s • Beschikbaarheid naar plaats versus rijtijd • Rijtijd versus beschikbaarheid naar tijd • Overstappen versus beschikbaarheid naar tijd • Beschikbaarheid naar plaats en korte rijtijden versus beschikbaarheid naar tijd H01I6A Verkeerskunde basis

25. Beschikbaarheid naar plaats versus rijtijd Hoge haltedichtheid Hoge beschikbaarheid naar plaats, lange rijtijden Lage haltedichtheid Lage beschikbaarheid naar plaats, korte rijtijden H01I6A Verkeerskunde basis

26. Rijtijd versus beschikbaarheid naar tijd Hoge netdichtheid Korte rijtijd Lage frequentie Lage netdichtheid Lange rijtijd Hoge frequentie H01I6A Verkeerskunde basis

27. Overstappen versus beschikbaarheid naar tijd Lage lijndichtheid Overstap noodzakelijk Hoge frequentie per lijn Hoge lijndichtheid Overstapvrij Lage frequentie per lijn H01I6A Verkeerskunde basis

28. Dilemma’s bij het ontwerpen van OV-netwerken H01I6A Verkeerskunde basis

29. Verbindende en ontsluitende stelsels • Ontsluitend stelsel: • Stelsel waarvan de haltedichtheid direct volgt uit de gehanteerde ontsluitingseis (eis aan de beschikbaarheid naar plaats) • Verbindend stelsel • Stelsel waarvan de haltedichtheid volgt uit een minimalisatie van de verplaatsingstijd H01I6A Verkeerskunde basis

30. Totaaloverzicht systeemopbouw Openbaar Vervoersysteem Aanvullende diensten Gericht op doelgroepen Basissysteem; voor iedereen altijd en overal beschikbaar Verbindende stelsels Haltedichtheid bepaald door snelheidsfuntie Ontsluitende stelsels Haltedichtheid bepaald door maximale loopafstanden Indeling naar schaalniveau Indeling naar bebouwingsstructuur Internationaal stelsel Nationaal stelsel Interregionaal stelsel Regionale Ontsluitende stelsels Regionale verbindende stelsels Lokale ontsluitende stelsels Lokale/agglomeratieve verbindende stelsels H01I6A Verkeerskunde basis

31. Onderscheiden stelsels en bijbehorende operationele snelheid H01I6A Verkeerskunde basis

32. Koppeling individueel en collectief vervoer Individueel Collectief Internationaal C-4 Nationaal I-3 C-3 I-2 C-2 Regionaal Lokaal I-1 C-1 I-0 H01I6A Verkeerskunde basis

33. Toegangspunten • Aansluiting/stalling: koppeling tussen individuele netwerken van verschillende niveaus • Station: koppeling tussen collectieve netwerken van verschillende niveaus • Transferium: koppeling tussen een individueel netwerk en een collectief netwerk van een gelijk of lager niveau • Halte/P+R: koppeling tussen een collectief netwerk en een individueel netwerk van lager niveau H01I6A Verkeerskunde basis

34. Toegangspunten H01I6A Verkeerskunde basis

35. Ruimtelijke schaalniveaus H01I6A Verkeerskunde basis

36. Ruimtelijke schaalniveaus voor België H01I6A Verkeerskunde basis

37. Indeling vervoersystemen H01I6A Verkeerskunde basis

38. Kenmerken ontwerpmethodiek wegennet • Elk stelsel wordt afzonderlijk ontworpen • Van hoog naar laag schaalniveau H01I6A Verkeerskunde basis

39. Ontwerpstappen per stelsel • Verstedelijkingsniveau • Kernen hiërarchie • Gewenste verbindingen • Ideaaltypisch net • Analyse bestaand net • Ontwerp reëel net H01I6A Verkeerskunde basis

40. Ontwerpstappen Openbaar Vervoernet • overnemen van de kernen van het hoger schaalniveau • indeling van het studiegebied in nodale gebieden • opstellen van een rangorde van nodale gebieden • bepalen van het aantal haltes • checken van de ontsluitende functie • opnemen van haltes buiten het studiegebied • ideaal net • compromisnet H01I6A Verkeerskunde basis

41. Kernen van een hoger schaalniveau H01I6A Verkeerskunde basis

42. Nationale nodale gebiedsindeling H01I6A Verkeerskunde basis

43. Kernenhiërarchie (nationale schaal) Deze werden aangevuld met de volgende ontsluitende kernen H01I6A Verkeerskunde basis

44. Aantal verplaatsingen van nodale gebieden H01I6A Verkeerskunde basis

45. Invloedsgebieden van de primaire kernen H01I6A Verkeerskunde basis

46. Invloedsgebieden van de primaire en ontsluitende kernen H01I6A Verkeerskunde basis

47. Opnemen van haltes van buiten het studiegebied • Nederland : • Breda • Eindhoven • Maastricht • Duitsland : • Aken • Luxemburg : • Luxemburg • Frankrijk : • Rijsel H01I6A Verkeerskunde basis

48. Ideaal netwerk (nationaal) H01I6A Verkeerskunde basis

49. Compromisnet (nationaal) H01I6A Verkeerskunde basis

50. Kernenhiërarchie (gewestelijk/regionale schaal) H01I6A Verkeerskunde basis