Het ritproductie- en ritattractiemodel H01I6A Verkeerskunde basis

1. Het ritproductie- en ritattractiemodelH01I6A Verkeerskunde basis Francesco Viti & Willem Himpe Author: Ben Immers Traffic and Infrastructure Department of Civil Engineering Faculty of Engineering Katholieke Universiteit Leuven

2. Het klassieke verkeersprognosemodel Gebieds- gegevens Ritproductie/ ritattractie Transport netwerken Trip-ends Verplaatsings- weerstanden Distributie/ vervoerwijzekeuze H-B tabellen Toedeling Vervoersstromen H01I6A Verkeerskunde basis

3. Productie- en attractiemodel Productiemodel: • Berekent per zone het totaal aantal geproduceerde verplaatsingen, ongeacht de zone van bestemming Attractiemodel: • Berekent per zone het totaal aantal aangetrokken verplaatsingen, ongeacht de zone van herkomst Vertrekken/Herkomsten: • Verplaatsingen die gedurende dag/spitsuur vanuit één zone vertrekken, ongeacht de bestemming Aankomsten/Bestemmingen • Verplaatsingen die gedurende dag/spitsuur in één zone aankomen, ongeacht de herkomst H01I6A Verkeerskunde basis

4. Definities Verplaatsing: • verbindt twee geografisch gescheiden activiteiten Rit: • deel van de verplaatsing dat afgelegd wordt met één vervoerwijze Verplaatsingsketen: • een aaneengesloten reeks verplaatsingen waarvan de eerste in de woning begint en de laatste daar weer eindigt Motief: • Reden waarom men een verplaatsing maakt. Het motief wordt aangeduid door koppeling activiteit herkomst en activiteit bestemming (bijv. wonen – werken) of enkel door de activiteit op de bestemming (winkelen, sociaal/recreatief) H01I6A Verkeerskunde basis

5. wonen werk Voorbeeld verplaatsingsketen we-wi winkel zone wo-sch wo-rec Voorbeelden Aankomsten Bestemmingen Attractie Vertrekken Herkomsten Productie wo-we zone we-wo wi-sch H01I6A Verkeerskunde basis

6. Ritproductie verschilt, afhankelijk van definitie Aantal verplaatsingen: • per auto • per voertuig (auto, O.V., fiets) • per voertuig incl. lopen  5 minuten • per voertuig incl. lopen H01I6A Verkeerskunde basis

7. Ritproductie verschilt afhankelijk van definitie Bron: COVW (1966) H01I6A Verkeerskunde basis

8. Gemiddeld aantal verplaatsingen naar persoon per dag naar motiefOnderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

9. Gemiddeld aantal verplaatsingen naar persoon per dag naar motiefOnderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

10. Verdeling over motieven • Winkelen: 22% • Werken: 20,2% • Visite: 14,7% • School: 9,1% • Ontspanning: 6,3% • Personen brengen/halen: 6,2% • Wandelen, toeren: 5,9% Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

11. Verdeling van # verplaatsingen naar motief Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

12. Verdeling van afgelegde kilometers naar motief Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

13. Gemiddeld aantal verplaatsingen naar persoon per dag naar motiefOnderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

14. Verdeling van # verplaatsingen naar hoofdvervoerwijze Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

15. Verdeling van # verplaatsingen (motief werken) naar hoofdvervoerwijze Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

16. Verdeling van # verplaatsingen (motief winkelen) naar hoofdvervoerwijze Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

17. Verdeling van # verplaatsingen (motief onderwijs) naar hoofdvervoerwijze Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

18. Gemiddeld aantal verplaatsingen naar persoon per dag naar motiefOnderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

19. Gemiddeld aantal verplaatsingen per persoon per dag naar leeftijd Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

20. Kentallen • 16% van de verplaatsingen (2,7) vindt plaats in de avondspits (16.00 - 18.00 uur) • dagintensiteit = maatgevend spitsuur * 12 • 16% (verpl. in avondspits) = ruim 2,3 miljoen verplaatsingen in Vlaanderen. • aandeel woon-werkverkeer en zakelijk verkeer in avondspits = 29%. • Aandeel winkelen in avondspits = 21%, • In de avondspits verplaatsen ruim 60% van de Vlamingen zich per auto, 8% met het openbaar vervoer, 28% te voet of per (brom-)fiets. • Omgerekend naar absolute cijfers: • 1,4 miljoen autorijders, • 200.000 OV-gebruikers, • 665.000 zachte verkeersdeelnemers. Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

21. Verplaatsingen naar uur van de dag in het weekeinde en in de werkweek Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

22. Verplaatsingen naar uur van de dag in het weekeinde en in de werkweek H01I6A Verkeerskunde basis

23. Bezettingsgraad van personenwagens % van de verplaatsingen Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

24. Vervoermiddelbezit per gezin Bron: Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen H01I6A Verkeerskunde basis

25. Evolutie van het aantal voertuigenkm per wegtype, en in de drie gewesten(in miljard voertuigen-km/jaar) Bron: Ministerie van Verkeer en Infrastructuur H01I6A Verkeerskunde basis

26. Evolutie vraag en aanbod H01I6A Verkeerskunde basis

27. Evolutie van de jaarlijks gemiddelde afgelegde afstand in België(in km/personenwagen/jaar) H01I6A Verkeerskunde basis

28. Het Belgische wagenpark H01I6A Verkeerskunde basis

29. Een eeuw personenwagens in België (1903-2006) Wagenpark (aantal personenwagens) H01I6A Verkeerskunde basis

30. Voertuigbezit (1999) H01I6A Verkeerskunde basis

31. Het Belgische wegennet in de Europese UnieBron: EC – Transport in Figures H01I6A Verkeerskunde basis

32. Evolutie van de lengte van het Belgische wegennet (in km) H01I6A Verkeerskunde basis

33. Classificatie verplaatsingen • indeling naar motief van de verplaatsing • indeling naar het tijdstip van de verplaatsing • indeling naar persoonskenmerken • indeling naar gebruikte vervoerwijze H01I6A Verkeerskunde basis

34. Factoren van invloed op productie • Huishoudkenmerken • inkomen • samenstelling (structuur, gezinsgrootte, #werkenden, etc.) • autobezit • Kenmerken van de zone • grondgebruik • grondprijs • woningdichtheid, mate van verstedelijking • Bereikbaarheid • omvang transportmogelijkheden vanuit de zone • kwaliteit transportmogelijkheden vanuit de zone H01I6A Verkeerskunde basis

35. Bereikbaarheid  effect wordt in productiemodel niet meegenomen • generatief effect (toe- of afname lengte verplaatsing) • distributief effect (andere verdeling over bestemmingen) • temporeel effect (ander vertrektijdstip) • substitutie effect (andere vervoerwijze) H01I6A Verkeerskunde basis

36. Factoren van invloed op attractie • Werkgelegenheid • Grondgebruik • industrieel • onderwijs • winkels • dienstverlening (ziekenhuizen, banken, overheidsinstellingen, ..) • recreatief • opslag en overslag • Bereikbaarheid • omvang transportmogelijkheden naar de zone toe • kwaliteit transportmogelijkheden naar de zone toe H01I6A Verkeerskunde basis

37. Ritproductie en –attractie in het goederenvervoer • aantal werknemers van een bedrijf • omzet van een bedrijf • bebouwd oppervlak • omvang industriecomplex • type bedrijf • bereikbaarheid H01I6A Verkeerskunde basis

38. Wijze van berekenen productie en attractie • Regressie analyse • invloedsgrootheden gedefinieerd op zoneniveau • invloedsgrootheden gedefinieerd op huishoudniveau • Categorie-analyse • op huishoudbasis • op persoonsbasis • Berekening met gebruikmaking van een Logit model H01I6A Verkeerskunde basis

39. Regressie analyse (1) Ritproductie op basis van zonale gegevens • alleen aan te bevelen indien men slechts beschikt over zonale gegevens • bij voorkeur kleine zones met homogene sociaal-economische structuur • gebruik van zonale gemiddelden heeft voorkeur boven gebruik van zonale totalen H01I6A Verkeerskunde basis

40. Regressie analyse (2) Ritproductie op basis van huishoudgegevens • model is onafhankelijk van gekozen zone-indeling • geen verlies aan informatie t.g.v. zonale aggregatie • voorkeur voor huishouden boven individu (huishoudkenmerken bepalen meer dan persoonskenmerken de productie) Algemeen: demografische factoren bepalen productie H01I6A Verkeerskunde basis

41. Regressie analyse (3) Ritattractie: berekend op basis van zonale gegevens Belangrijkste verklarende factoren: • omvang werkgelegenheid • grondgebruik (oppervlakte ingenomen voor bepaalde activiteiten) Bijzondere zones (luchthavens, expo, ..) vereisen een aparte berekening van de attractie. H01I6A Verkeerskunde basis

42. Regressie analyse (4) Problemen: • Multicollineariteit: afhankelijkheid tussen verklarende variabelen • Aantal op te nemen verklarende variabelen en welke? • R2, voorspelbaarheid, correlatie, • Non-lineariteit  transformaties of introductie van dummy variabelen • Constante factor in regressievergelijking = onverklaard gedrag (bij voorkeur heel klein) • Extrapolatie: regressievergelijkingen zijn slechts geldig over het bereik van de gegevens gebruikt voor de calibratie • Ecologische correlatie (bij opsplitsing in deelpopulaties) H01I6A Verkeerskunde basis

43. Voorbeeld Voorbeeld regressie analyse op huishoudbasis • Y = 1,44 X1 + 1,07 X2 + 0,91 • Y = aantal verplaatsingen per huishouden • X1 = aantal werkende per huishouden • X2 = aantal auto’s per huishouden • 0,91 = constante term Probleem: niet-lineariteit van verdelingsfunctie Oplossing: * transformatie * introductie ‘dummy variabelen’ H01I6A Verkeerskunde basis

44. Dummy variabelen Oplossing met toepassing van dummy variabelen • Y = 1,41 X1 + 0,75 Z1 + 3,14 Z2 + 0,84 • Y = aantal verplaatsingen per huishouden • X1 = aantal werkende per huishouden • Z1 = 1 voor huishoudens met 1 auto (anders 0) • Z2 = 1 voor huishoudens met  2 auto’s (anders 0) H01I6A Verkeerskunde basis

45. Toepassing van ‘dummy variabelen’ in regressie analyse H01I6A Verkeerskunde basis

46. Ecologische correlatie H01I6A Verkeerskunde basis

47. Categorie analyse (1) • Bevolking wordt onderverdeeld in ‘homogene’ groepen • Criterium op grond waarvan groepen worden onderscheiden is ritproductie • Onderscheid naar groepen wordt gemaakt op basis van sociaal-economische kenmerken • Ritproductie per onderscheiden categorie wordt verondersteld constant te zijn in de tijd H01I6A Verkeerskunde basis

48. Categorie analyse (2) • op huishoudbasis • op persoonsbasis Voordelen: • groepen zijn onafhankelijk van zonering • geen veronderstellingen noodzakelijk over vorm van de relatie • relatie kan verschillen per onderscheiden klasse Nadelen: • extrapolatie buiten de strata is niet toegestaan • goodness-of-fit maatstaf ontbreekt • veel waarnemingen nodig H01I6A Verkeerskunde basis

49. Categorie analyse (3) Huishoudcategorieën: 1. Inkomen 0 - 5000 (in € per jaar) 5.000 - 10.000 (6 klassen) 10.000 - 20.000 20.000 - 40.000 40.000 - 70.000  70.000 2. Autobezit 0 auto 1 auto 3 klassen  2 auto’s 3. Samenstelling huishouden (6 klassen) Geen werkende - 0-1 ander lid H.H Geen werkende -  2 andere leden H.H 1 werkende - 0-1 ander lid H.H. 1 werkende -  2 andere leden H.H  2 werkenden - 0-1 ander lid H.H.  2 werkenden -  2 andere leden H.H H01I6A Verkeerskunde basis

50. Ŷ x1 x2 Categorie analyse (4) Ritproductie per categorie • Calibratie: 250 waarnemingen per categorie 108 * 250 = 27.000 waarnemingen • Probleem: ongelijke verdeling per categorie • steekproef: 4000 huishoudens • Aantal categorieën Aantal huishoudens 21 0!! 69 1 - 49 9 50 - 99 7 100 - 200 2  200 H01I6A Verkeerskunde basis