Zaburzenia odżywiania

1. Zaburzenia odżywiania Anoreksja i bulimia

2. Anoreksja • inaczej jadłowstręt psychiczny • jest to zaburzenie odżywiania polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. • obraz własnego ciała jest zaburzony • cechuje ją szybko postępujące wyniszczenie organizmu • nieleczona prowadzi do śmierci w około 10% przypadków • w 75% przypadków rozpoczyna się przed 25 rokiem życia (i zwykle dotyka kobiety)

3. Statystyki pokazują, że zaburzenie to dotyka coraz większej ilości mężczyzn

4. Objawy anoreksji • zmniejszenie masy ciała (albo brak przyrostu – u dzieci) prowadzące do osiągnięcia masy ciała 15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej dla wieku • zaburzenia endokrynne manifestujące się u kobiet zanikiem miesiączki a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji • chory przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma niedowagę

5. Objawy cd. Chory dodatkowo: • nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym • BMI chorego jest równe lub mniejsze od 17,5 • nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę • lekceważy skutki nagłego spadku wagi • spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi) • uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne • kłamie o ilości zjedzonych posiłków

6. U chorych występuje zaburzony obraz własnej sylwetki

8. Typy anoreksji • typ restrykcyjny - głównymi sposobami obniżania wagi są głodówka i ćwiczenia fizyczne, chory nieregularnie stosuje środki przeczyszczające • typ bulimiczny - chory, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia.

9. Rozpoznanie • zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne • osoby z zaburzeniami typu psychotycznegomogą być przekonane, że ich żywność jest zatruta, odmawiać jedzenia i znacznie chudnąć. Unikanie jedzenia może być także skutkiem depresji, ponieważ chory nie jest w stanie skoncentrować się na tej czynności. Odmawianie przyjmowania pokarmów może być także spowodowane chorobami nowotworowymi lub innymi- nie zawsze oznaczają więc anoreksje • aby z całkowitą pewnością stwierdzić, że przyczyną utraty wagi jest anoreksja, należy więc najpierw upewnić się że pacjent nie cierpi na żadną inną chorobę psychiczną ani somatyczną dającą objawowo utratę masy ciała

10. Kobieta chora na anoreksje

11. Przyczyny-czynniki genetyczne • prawdopodobieństwo wystąpienia anoreksji zwiększa się ośmiokrotnie, gdy wśród krewnych danej osoby jest inny anorektyk • bliźnięta chorujące na zaburzenia odżywiania mają tendencję do zapadania na ten sam typ zaburzeń • wyodrębniono szereg cech determinowanych genetycznie, powiązanych z zaburzeniami odżywiania (np. BMI, obsesje związane z jedzeniem, podatność na stany lękowe, skłonność do perfekcjonizmu, nadmierne przywiązywanie wagi do popełnianych błędów, skłonność do zachowań emocjonalnych)

12. Przyczyny- czynniki genetyczne cd. • istnieje hipoteza że anoreksja jest zaburzeniem biologicznym mózgowego mechanizmu regulującego poczucie głodu, a nie chorobą psychiczną, i jest genetycznym dziedzictwem po naszych przodkach, którzy kilkanaście tysięcy lat temu prowadzili koczowniczy tryb życia i czasami celowo ograniczali jedzenie (np. podczas przesiedlania) • nie wiadomo czy istnieje "gen anoreksji". Bardziej prawdopodobna jest sytuacja, w której kilka genów warunkujących cechy związane ze skłonnością do tycia czy tracenia na wadze, oraz określone cechy osobowości, tworzą kombinację predysponującą daną osobę do wykształcenia tego zaburzenia

13. Przyczyny- czynniki biochemiczne • są to zaburzenia dotyczące określonych substancji odpowiedzialnych za kontrolowanie fizjologii organizmu - hormonów, enzymów, czy neuroprzekaźników. Wyniki wstępnych badań pokazują, że w tym zakresie należy brać pod uwagę: • dysfunkcje ośrodków mózgowych regulujących określone procesy metaboliczne (np. związanych z odczuwaniem głodu) • brak równowagi pewnych neuroprzekaźników - szczególnie serotoniny, neuroprzekaźnika, którego poziom wpływa na nastrój, sen, potrzeby seksualne, apetyt; • podwyższony poziom kortyzolu, hormonu współodpowiedzialnego m.in. za poziom glukozy we krwi, często nazywanego hormonem stresu • zaburzenia funkcjonowania mózgowego mechanizmu nagrody, związanego z dopaminą • zmiany w mózgu spowodowane komplikacjami w okresie płodowym, a w szczególności nieprawidłowości u matki osoby chorej na anoreksję, w czasie ciąży (cukrzyca ciążowa, podwyższone ciśnienie tętnicze, przedwczesne starzenie się łożyska, anemia)

14. Przyczyny- czynniki odżywcze • niedobór cynku powoduje spadek apetytu, który może wystąpić również w jadłowstręcie psychicznym i zaburzeniach odżywiania • niedobór innych substancji odżywczych, takich jak tyrozyna, tryptofan, a także witaminy B1 może także wpływać na powstanie błędnego koła, w którym niedobory pokarmowe przyczyniają sie do powstania anoreksji

15. Przyczyny- czynniki psychiczne • osoby cierpiące na anoreksję to w większości przypadków dziewczęta i kobiety, które odczuwają nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią. Nie zgadzają się z własną seksualnością, unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną płcią, a także odchudzają się by w wyniku diety zachować sylwetkę dziecka, jaką miały przed okresem pokwitania • zazwyczaj są to osoby, które każdemu i na każdym kroku chcą udowadniać, że są najlepsze. • chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle są za grubi • niezwykle częstą postacią jest anoreksja kulturowa -spowodowana próbami sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu - wyidealizowanemu modelowi kobiecości • niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie • niezadowolenie ze swojej figury

16. Wpływ mediów • początek fali zachorowań na anoreksję miał miejsce w latach 50-tych XX wieku - był to czas rozwoju mass mediów • telewizja, kolorowe magazyny, przemysł kosmetyczny i filmowy, oraz świat mody ukształtowały pogląd, że bycie szczupłym jest oznaką sukcesu, szczęścia i samokontroli • efekt ten można zaobserwować np. w świecie mody. na wybiegach zaczęły pojawiać się coraz młodsze dziewczyny, "nieobciążone" kobiecymi kształtami, o figurach płaskich, wręcz chłopięcych • coraz chudsze modelki, gwiazdy kina, muzyki i telewizji są inspiracją dla milionów nastolatek, które chcąc wyglądać tak jak ich idolki, odchudzają się poprzez głodowanie • nieustanna presja ze strony mediów, aby być zdrową, piękną i szczupłą stała się powszechnym wyzwalaczem zaburzeń odżywiania

17. Świat mody kształtuje obraz kobiety chudej jako idealnej

19. Zaburzenia osobowości towarzyszące anoreksji • zaburzenia osobowości obsesyjno-kompulsywne - nadmierne przywiązywanie uwagi do zasad i reguł, perfekcjonizm, ścisłe kontrolowanie kontaktów z innymi ludźmi, poczucie lęku i niepewności w sytuacjach, których dana osoba nie może kontrolować • osobowość unikająca - unikanie kontaktów społecznych, trudności w nawiązywaniu stosunków z innymi ludźmi, a jednocześnie dążenie do uzyskania akceptacji otoczenia, często z towarzyszącą niską samooceną, izolowanie się na skutek obawy przed odrzuceniem, upokorzeniem i wstydem • osobowość zależna - potrzeba bycia pod nieustanną opieką, uległość, strach przed opuszczeniem, przesuwanie odpowiedzialność za własne życiowe decyzje na innych, bierność jako wyraz lęku przed podejmowaniem błędnych decyzji, podtrzymywanie relacji i związków za wszelką cenę poprzez przedkładanie potrzeb innych osób ponad własne, często także tolerowanie przemocy i psychicznego znęcania się ze strony najbliższych osób

20. Skutki anoreksji • w przebiegu anoreksji dochodzi nie tylko do znaczących zmian w organizmie, ale także w psychice chorej osoby • w zależności od tego ile trwa choroba, jak duży jest spadek masy ciała pojawiają się kolejne następstwa • wyleczenie anoreksji nie powoduje odwrócenia wszystkich negatywnych efektów

22. Skutki- endokrynologiczne • obniżenie stężenia gonadotropin i estrogenów • wzrost stężenia CRH i kortyzolu • podwyższenie stężenia hormonu wzrostu • zmniejszeni stężenia T3 i osłabienie odpowiedzi TSH na TRH • obniżenie aktywności układu 5-HT

23. Skutki- somatyczne • utrata tkanki tłuszczowej, a także zmniejszenie masy mięśniowej • obniżenie poziomu hormonów tarczycy (odpowiedzialnych m.in. za metabolizm oraz gospodarkę wapniowo-fosforanową) • hipotermia (temperatura ciała utrzymująca się na poziomie poniżej 36 st. C) • zmniejszenie częstości oddechu (oddechowe wyrównanie pH krwi, która w przebiegu anoreksji nabiera odczynu zasadowego)

25. Skutki - układ krążenia • największe zagrożenie dla serca w przebiegu anoreksji stanowi brak równowagi pomiędzy minerałami kluczowymi dla funkcjonowania układu krwionośnego: potasu, magnezu, wapnia i fosforanów (jony te są niezbędne dla prawidłowej czynności elektrycznej serca, która odpowiada za bicie serca) • zmniejszenie masy mięśnia sercowego • zaburzenia rytmu pracy serca • obniżone ciśnienie krwi, powodujące omdlenia i zawroty głowy • wzrost poziomu cholesterolu • komplikacją dotyczącą samej krwi jest anemia • przewlekły niedobór witaminy B12 może powodować niedokrwistość złośliwą • w przypadkach długotrwałej anoreksji, lub niezwykle wysokiego spadku masy ciała szpik kostny ogranicza produkcję krwinek - jest to stan zagrażający życiu zwany pancytopenią

26. Skutki- układ pokarmowy • na skutek niedoboru minerałów następuje osłabienie zębów i dziąseł • zaburzenia motoryki i opróżniania żołądka • bóle brzucha, wzdęcia i zaparcia (uczucie pełnego brzucha)

27. Skutki- układ rozrodczy • obniżenie poziomu hormonów związanych z rozrodczością (estrogen, DHEA), w wyniku czego dochodzi do zatrzymania cyklu miesiączkowego, a z czasem także do trwałej bezpłodności. • zmianie ulegają także wielkość jajników i macicy

28. Skutki- zmiany dermatologiczne • kruchość, łamliwość, a następnie wypadanie włosów • wysuszenie i zmniejszenie elastyczności skóry • jako następstwo hipotermii ciało pokrywa się meszkiem (lanugo) podobnym do tego, który występuje w okresie płodowym

29. Skutki- układ kostny • ok. 90% kobiet dotkniętych anoreksją dotyka osteopenia (utrata minerałów budujących kości), a 40% osteoporoza • ponieważ anoreksja dotyczy przede wszystkim osób w wieku dojrzewania, w tym rozwoju kośćca, osłabienie kości jest staje się efektem długofalowym, który nie znika po wyleczeniu i powrocie do normalnej masy ciała. • osłabienie szkieletu oraz obniżony poziom hormonów odpowiedzialnych za wzrost powodują, że osoby chorujące na anoreksję w okresie wzrastania odznaczają się niższym wzrostem

31. Skutki- zaburzenia neurologiczne • w bardzo zaawansowanych przypadkach dochodzi do uszkodzenia nerwów oraz tkanki mózgowej • napady padaczkowe • zaburzone myślenie • neuropatia nerwów obwodowych powodująca dziwne odczucia w stopach i dłoniach

32. Skutki- zaburzenia psychiczne • drażliwość • dezorientacja • nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena) • izolowanie się od otoczenia • zachowania obsesyjno-kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia • myśli samobójcze i próby ich realizacji (szacuje się, że około połowa przypadków śmiertelnych anoreksji następuje w wyniku samobójstwa)

34. Leczenie anoreksji • leczenie anoreksji jest procesem długim i trudnym • niemożliwie jest podjęcie najbardziej pożądanego sposobu leczenia w medycynie, czyli leczenia przyczynowego Główne cele leczenia anoreksji to: • przywrócenie normalnej masy ciała, a także leczenie ewentualnych fizycznych następstw długotrwałego niedożywienia • leczenie problemów psychicznych związanych z zaburzonym jedzeniem • wyeliminowanie zachowań i myśli, które towarzyszyły zaburzonemu jedzeniu, głównie celem zapobiegnięcia nawrotowi choroby

35. Leczenie- dieta W zależności od stanu fizycznego i psychicznego osoby chorej, zdolności organizmu do przyswajania pokarmów istnieje kilka możliwości podawania składników odżywczych: • doustnie - sposób ten najbardziej odpowiedni fizjologicznie, wiąże się też z najmniejszą ilością powikłań • dojelitowo - w przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie sam jeść lub odmawia jedzenia zalecanych posiłków, a jego stan fizyczny wymaga szybkiej interwencji • przez sondę dożołądkową - jak wyżej • dożylnie - często stosowane jako uzupełnienie pozostałych metod lub jako samodzielny sposób dożywiania w sytuacjach gdy stan osoby chorej jest szczególnie ciężki Przyrost masy ciała musi być na bieżąco kontrolowany, aby nie przekroczyć 1-1,5 kg na tydzień. Naczelną zasadą jest unikanie dokarmiania przymusowego, zastrzega się to do sytuacji wyjątkowych związanych z zagrożeniem życia. Powinno unikać się tworzenia nowych negatywnych skojarzeń z jedzeniem.

37. Leczenie -farmakologiczne • lekarze decydują się na leczenie farmakologiczne dla zmniejszenia lęków związanych z jedzeniem i przytyciem, zwiększania szans powodzenia psychoterapii, poprawy nastroju, zmniejszenie ryzyka śmierci • w leczeniu psychicznych konsekwencji anoreksji psychiatrzy zalecają stosowanie różnorodnych leków antydepresyjnych • popularną tendencją jest stosowanie leków w celu redukcji niepokoju, poprawy snu • obecne w anoreksji zaburzenia hormonalne wymagają czasami leczenia suplementami

38. Bulimia • inaczej żarłoczność psychiczna • zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne • do najczęstszych zachowań należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie diuretyków, środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne • większość pacjentów dotkniętych bulimią to kobiety

39. Objawy bulimii • występują nawracające epizody przejadania się • utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia • prowokowanie wymiotów • prowokowanie wydalania stolca • kolejne okresy głodowania • stosowanie: leków obniżających łaknienie, preparatów tarczycy, leków moczopędnych • samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem (zwykle prowadzące do niedoboru masy ciała)

40. U chorych występuje prowokowanie wymiotów poprzedzone napadami objadania się

41. Typy bulimii • postać z przeczyszczaniem- podczas obecnego epizodu żarłoczności psychicznej osoba regularnie podejmuje prowokowanie przez siebie wymiotów lub nadużywanie leków czyszczących, moczopędnych albo wlewów przeczyszczających • postać bez przeczyszczania- podczas obecnego epizodu żarłoczności psychicznej osoba regularnie wykonuje inne nieodpowiednie zachowania kompensacyjne, takie jak: głodowanie lub nadmierne ćwiczenia fizyczne, lecz nieregularnie podejmuje prowokowanie przez siebie wymiotów lub nadużywanie leków czyszczących, moczopędnych albo wlewów przeczyszczającyc.

42. Przyczyny bulimii • nie jest do końca jasne co powoduje chorobę • uważa się, że bulimia zwykle zaczyna się od niezadowolenia z własnego wyglądu, oraz obawami co do własnych wymiarów i wagi • konsekwencją tego jest próba odchudzania się, zazwyczaj nieudana i prowadząca do napadów obżarstwa • obawa przed przytyciem zwiększa się, pojawia się także poczucie winy, które jest chwilowo łagodzone kolejnym napadem

44. Przyczyny- czynniki biologiczne • wystąpienie zaburzeń odżywiania w najbliższej rodzinie jest czynnikiem ryzyka w zachorowaniu na bulimię, • choroba ta może mieć podłoże genetyczne • badania przeprowadzane na bliźniętach pokazują, że istnieje tendencja do chorowania obu bliźniąt na ten sam typ zaburzeń odżywiania • wyodrębniono szereg cech determinowanych genetycznie, powiązanych z zaburzeniami odżywiania (np. BMI, nadmierne przywiązywanie wagi do popełnianych błędów; wiek pojawienia się pierwszej miesiączki, obsesje związane z jedzeniem)

45. Przyczyny- czynniki biochemiczne Jako przyczyny bulimii należy brać pod uwagę: • przewlekle podniesiony poziom hormonów stresu (hormony z grupy glikokortykoidów odpowiedzialne m.in. za regulację gospodarki węglowodanowej) • zaburzenia funkcji neuroprzekaźników: serotoniny (samopoczucie, lęk, apetyt), norepinefryny (stres) i dopaminy (mechanizm nagrody) • zaburzenia poziomu greliny, hormonu odpowiedzialnego m.in. za odczuwanie głodu i szybkość metabolizmu

46. Przyczyny- psychologiczne • niska samoocena • poczucie beznadziejności • paniczny lęk przed przytyciem • problemy z kontrolowaniem zachowań impulsywnych, niestabilność emocjonalna • brak poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie • zachowania rodziców - badania pokazują, że około 40% odchudzających się dziewcząt w wieku 9-10 lat, robi to za namową matek • posiłki rodzinne - zaburzenia odżywiania pojawiają się rzadziej w rodzinach, dla których wspólny posiłek jest normalną częścią dnia • wykorzystanie na tle seksualnym - odsetek kobiet z takim epizodem wśród bulimiczek jest o 35% większy niż w przypadku kobiet zdrowych.

47. U chorych występują napady żarłoczności

48. Skutki- zaburzenia fizyczne • zaburzenia równowagi elektrolitów - w szczególności hipokaliemia, która może prowadzić do zaburzeń pracy serca (arytmia, wstrząs kardiogenny, zawał mięśnia sercowego) oraz osłabienia siły mięśniowej • inne zaburzenia elektrolitowe to: niski poziom wolnych jonów wapnia (zaburzenia krzepnięcia, osłabienie kości i zębów, zaburzenia przewodnictwa impulsów nerwowych, zwiększenie ryzyka osteoporozy) i chloru (zaburzenia gospodarki wodnej i procesu trawienia)

49. Skutki- zaburzenia fizyczne cd. • przy nadużywaniu środków przeczyszczających często dochodzi do osłabienia ścian odbytnicy i wystąpienia hemoroidów • niedobór cynku - powoduje m.in. niedokrwistość, trudniejsze gojenie się ran, obniżenie odporności, zaburzenia smaku i węchu, wypadanie włosów • zaburzenia cyklu miesiączkowego, aż do całkowitego zaniku miesiączki • odwodnienie organizmu, powodujące wysuszanie skóry i błon śluzowych • artralgia czyli bóle stawów bez występowania podłoża zapalnego • Niski poziom tryptofanu i serotoniny - wpływa na nastrój, zaburzenia snu i potrzeb seksualnych, zachowania impulsywne, oraz apetyt. • obniżenie ciśnienia krwi (zawroty głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia, bóle głowy) • niedobór żelaza i witaminy B12

50. Skutki prowokowania wymiotów • u pacjentów, którzy stosują prowokowanie wymiotów występują znaczne uszkodzenia szkliwa zębów na skutek częstego kontaktu z kwasem żołądkowym • częste wymiotowanie powoduje także przewlekłe podrażnienie gardła, obrzęk ślinianek podżuchwowych i przyusznych, rany na języku, oraz powstawanie charakterystycznych blizn i otarć na palcach dłoni, uszkodzenia przełyku i żołądka, oraz krwawienia w obrębie przewodu pokarmowego, perforacja żołądka, rozciągnięcie żołądka, zaparcia, zapalenie trzustki, wrzody żołądka i dwunastnicy. • za najbardziej drastyczną konsekwencję wymiotowania uznaje się nowotwór krtani lub przełyku