confronterend gesprek als element van ethische communicatie

1. confronterend gesprekals element vanethische communicatie tweedaagse directies basisonderwijs 8 & 9 maart 2007 Duinse Polders Blankenberge Trees Vanhoutte - Jan Verschaeve

2. Confronterend gesprek … ? • Is een vorm van Feedback waarbij de andere geconfronteerd wordt met • ontoelaatbaar gedrag • pijnlijke gebeurtenissen of feiten • Bedoeling bij ontoelaatbaar gedrag: • persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar • dat er verbetering in gedrag moet komen • Confrontatie: • is meestal niet aangenaam • kan pijnlijk zijn • (er is ook positieve feedback – cf. onder)

3. Ethische optiek … ? • Ethische communicatie = vanuit ethische optiek • Ethische optiek: de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen • uiteindelijke goede: wat ten goede komt aan de mens en de samenleving, menswaardig • “doen” : praktisch handelen (identiteit) • “behoren “ te doen • onderscheid tussen wat “is” en wat “behoort” te zijn • verwachting, norm, visie (imago)

4. Ethische optiek … ? Wat is menswaardig…? • euthanasie bij dementerenden…? • is pijn menswaardig en waar ligt het ontoelaatbare…? • wat is ontoelaatbaar gedrag…? • is confrontatie menswaardig…? • is het vermijden van confrontatie menswaardig…?

5. Ethische visies • Gevolgen - ethiek: als het gevolg van ons handelen uiteindelijk goed is, dan is de handeling ethisch goed.(vb. utilitisme) • Beginsel – ethiek: ons handelen is ethisch als het gestuurd wordt door beginselen: • eerbied en respect voor de waardigheid en eigenheid van de mens: vrijheid, zelfontplooiing, groei (Socrates: het ethische doorbreekt de onverschilligheid) • recht op de waarheid: eerlijkheid, transparantie • gericht op verbondenheid en solidariteit • mijn handelswijze kan basis zijn voor algemene wet (Emmanuel Kant) • de “Andere” in de “andere” appelleert mij en stuurt mijn handelen (Emmanuel Levinas)

6. Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van de directeur ?

7. bindende relaties directeur leraar bekwaam - bezield - humor Schoolcultuur ZoCo CLB kennis vaardigheden attitude ouders context klas kind samenleving welbevinden – goed contact goede (werk)sfeer

8. ontbinding van relatie directeur leraar laissez-faire - autoritair schoolcultuur kennis vaardigheden attitude ouders context klas kind samenleving kind gedraagt zich agressief onverschillig

9. Casus ethische visie

10. Feedback … ?bijlage 2 • Dankzij Feedback is er leven • lichaamstemperatuur, pupil, met de fiets rijden • doelstelling • vaststelling – ervaring - meten - informatie • evenwicht • Feedback en communicatie: • feedback geven en ontvangen • verbaal en non-verbaal in een gesprek • telefonisch, via fax, e-mail • positieve en negatieve feedback

11. Gesprek als Feedback …? • Authentisch communiceren • wederzijds, gelijkwaardig, maar niet gelijk • respectvol – ethisch, emotionele intelligentie • mandaat en verantwoordelijkheid • eerlijke informatie, de waarheid vertellen (alles…?) • Bedoeling • om tot inzichtte komen (funct.gesprek – informele gesprekken) • om beslissing mee te delen (slechtnieuws gesprek) • gericht op veranderengedrag (confronterend gesprek) • om tot emotionele rust te komen – zelfrespect • om escalatiefasevan een conflict te vermijden

12. Valkuil & groeikansen • Angst voor confrontatie • persoon zal zich gekwetst voelen • positieve relatie zal verbroken worden • leraar zal zich niet meer inzetten, kind zal school verlaten • Groeikansen door feedback: • relatie kan verbeteren • confrontatie kan pijn doen • pijn hebben is niet hetzelfde als zich gekwetst voelenbelang vanrespect • pijn en groei gaan samen • inzicht neemt toe

13. respectvolle communicatiezie communicatiekaart

14. Ik (wij) - boodschap Wie een sfeer van samenwerking nastreeft gebruikt een “ik (wij) - boodschap” Een jij - boodschap zegt meestal:“jij doet iets fout”, sterker “jij bent fout” Een ik(wij) – boodschap ik (wij) zou het graag anders zien uitnodiging tot begrip, inzicht en (gezamenlijke)verantwoordelijkheid creëert verbondenheid

15. Kwetsend gedrag kwetsen • Verbaal: • schelden, minachtende opmerkingen maken, naam niet noemen, niet laten uitpraten, niet luisteren • de andere slechte eigenschappen toekennen zoals oneerlijkheid, onbetrouwbaar, domheid • de andere van onplezierig gedrag betichten zoals liegen, sjoemelen, bedriegen • Non-verbaal: • gezichtsuitdrukking (smalend glimlachje,negeren) • schouderophalen, zuchten, handgebaar, negeren

16. Geven van gevoelsreflectie • Over gevoelens kan je niet • discussiëren • oordelen • Brengt verbinding tot stand • Is maar mogelijk als we zelf goed in ons vel zitten zodat we de aandacht naar de andere kunnen richten • Vraagt professionele betrokkenheid

17. Beheersen van eigen emoties • BoosheidBoosheid wordt opgeroepen door aanvoelen: • dat jij mij (de directeur, de school, de collega’s, de kinderen) zoiets durft aandoen: bescherming relatie • dat doe je niet: bescherming waarden en normen • jij gaat over mijn grens: bescherming territorium • TeleurstellingTeleurstelling is een combinatie van boosheid en ontgoocheling:“je kunt een paard naar het water brengen, maar je kunt het niet dwingen om te drinken…”

18. Confronterend gesprek Waarom een confronterend gesprek? Als het gedragontoelaatbaar is • Gedrag van een persoon: oordeel over het gedrag, niet over de persoon (wel gevolgen voor de persoon). • Ontoelaatbaar: • volgens de wet: nogal duidelijk vb. stoppen aan rood licht • volgens de afspraken en verwachtingen: • functieomschrijving • schoolreglement • doelstellingengesprek : schoolcultuur, pedagogisch project

19. Wat is ontoelaatbaar ? • Gedrag van een leerling is assertief • wanneer is assertief gedrag “onbeleefd” ? • wanneer is assertief gedrag “agressief” ? • Kind heeft een onverzorgd uiterlijk • wanneer heeft iemand een onverzorgd uiterlijk? • slordige kledij • vettig haar (lijfgeur), piercing (?)

20. Hoe aanpakken… • beroepscompetentie: de leraar als opvoeder • opvatting van leraar A: er is een duidelijke lijn nodig, zij moeten voelen (pijn) waar de grens ligt. Ik ben streng maar rechtvaardig. • opvatting van leraar B: vanuit de context thuis is er een tolerante (zachte) aanpak nodig zodat het kind zijn zelfvertrouwen terug wint.Ik ben empathisch (inlevend)

21. confronterend gesprek • Is er een confronterend gesprek ethisch? • pijn • zich geraakt voelen, het doet je iets • pijnlijke vaststelling om wat niet goed was • veranderen kost moeite maar is de moeite waard • nemen van verantwoordelijkheid verhoogt zelfbeeld • kwetsuur • meestal te vermijden door respectvolle instelling van de gesprekvoerder (cf. communicatiekaart) • oorzaak van zich gekwetst voelen ligt soms in vroegere negatieve (kwetsende) ervaringen, laag zelfwaardegevoel

22. casus confronterend gesprek • Leraars spreken af voor een strafmaatregel als leerlingen nog babbelen na 2°belteken: • moeten rondwandelen tijdens speeltijd • bijkomend wordt gezegd “buiten afspraak”: voor leerlingen bovenbouw, met handen op het hoofd, en ook wandelen in onderbouw. • Kevin, vierde studiejaar, babbelt nog na tweede belteken en krijgt straf

23. casus confronterend gesprek • De moeder van Kevin schrijft brief gericht “aan de directie”. Ze is niet akkoord. Kevin overhandigt deze brief aan Jan Desmet • Directeur nodigt moeder van Kevin uit voor gesprek (CD-rom) • Directeur nodigt Jan Desmet uit voor een gesprek (CD-rom)

24. confronterend gesprek • Bedoeling: • gedrag verbeteren • persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar is en dat er verbetering in gedrag moet komen • afspraken voor verdere begeleiding • Vraagtvoorbereiding • Confrontatie zelf • gespreksmodel • afspraak maken

25. Confronterend gesprekvoorbereiding • Onderzoek signalen • Omschrijf • probleem benoemen: Thematiseren • gewenst gedrag • Anticiperen op weerstand • vluchtgedrag • non-verbaal, oorzaak buiten zichzelf zoeken (bij de boodschapper, bij de patiënt…), verdriet • vechtsignalen • ongeloof, ontkenning, agressie, deskundigheid in twijfel trekken • Beheersen eigen emoties • Bewegingsruimte vergroten • Loslaten, relativeren, tijd nemen voor eigen herstel

26. Hoe omgaan met eigen emoties? • Emoties erkennen, niet verdringen • Emoties uiten • belang van vertrouwelijke functionele relaties • belang van zelfzorg • Emoties verkleinen je bewegingsruimte • relativeringsvermogen vermindert • realiteit wordt niet waargenomen zoals ze is • je denken wordt verengd • vooroordelen en oude opvattingen steken de kop op • Je ratio niet laten leiden door je emoties • tijd nemen: een paar passen terug is het begin van een aanloop • herkaderen: • eigen context: zelfreflectiewaarom ben ik zo boos, eigen aandeel, zelfreflectie, professionele opstelling • context van de andere inleven in het gedrag van de andere, waarom gedraagt hij zich zo ? • de confrontatie is ook een kans, zelfs noodzaak om escalatie te vermijden

27. Confronterend gesprekstructuur • Afspraak maken • Gespreksmodel: • opening gesprek • uiteenzetten van probleem • reacties opvangen • afspraken eventueel voor verdere begeleiding

28. Confronterend gesprekuiteenzetten van het probleem (zie communicatiekaart) • Respect voor de persoon • Probleemgericht versus persoonsgericht • Specifiek, concreet en recent • Gericht op verbetering van gedrag • WIJ- benadering

29. Confronterend gesprekopvangen van reacties • Verdediging is een recht • Bij onzekere en perfectionistische personen: bedreiging van persoon • Belang van schoolcultuur • Aandacht voor gevoelens • VALKUILEN(cf. bijlage)

30. valkuilen Valkuilenzie bijlage 3 • Fase 1. • Aankondiging: • uitstellen, “hang yourself”, bazaartechniek • Mededeling: • over jezelf praten, stormramtechniek, pil vergulden • Korte motivering: • eerst motiveren, dan de klap • verpakken • te veel informatie geven • Warme, meelevende toon…?

31. Valkuilenzie bijlage 3 • Fase 2: • Kans geven om te reageren: • agressieve tegenreactie, uitgebreid verdedigen • Stimuleren om zich te uiten • aandacht op eigen gevoelens, te snel of te veel info • Parafraseren: • in discussie gaan, bemoedigen of bagatelliseren • Gevoelens reflecteren: • relativeren met iets positiefs, afwijzen van onprettige gevoelens (niet goedkeuren)

32. Confronterend gesprekkan het gedrag veranderen ? • Tot inzicht (inkeer) komen: • kennis • door confrontatie: • gesprek: nieuwe perceptie • gebeurtenis: • stellen van een duidelijke grens (extern of intern) • dreigend verlies (imago, vrienden, gezondheid…) • Vaardigheid oefenen • Attitude wijzigen door inzicht – inkeer -motivatie

33. Confronterend gesprekkan het gedrag veranderen ? • Kan de persoonlijkheid van een mens veranderen? • aanleg • karakter • Hoe kan een mens zijn gedrag veranderen? • Onbalans tussen geven en ontvangen kan leiden tot ongewenst gedrag!

34. Kwaliteiten en vervormingen kwaliteit valkuil teveel van het goede flexibel verward _ + Positief tegenovergestelde Negatief tegenovergestelde star structuur teveel van het goede kwaliteit valkuil a l l e r g i e u i t d a g i n g

35. Persoonlijk interpretatiekaderGeert Kelchtermans • Persoonlijk zelfverstaan(opvattingen over zichzelf) • zelfbeeld (kwaliteiten) • zelfwaardegevoel (evaluatief) • motivatie • taakopvatting: • wat moet ik doen • waarom dat • toekomstperspectief

36. Confronterend gesprek als element van ethische communicatie • Confronterend gesprek biedt kansen tot: • groei als persoon, meer mens worden • verbetering van gedrag - doen • participatieve processen waardoor samenhorigheid toeneemt • groeiend waardenbesef: zo hoort het • integratie van feedback in schoolcultuur • ethisch leiderschap