Download
1 / 45
661 likes | 1.29k Views
اهميت تغذيه در دوران بارداري. فاطمه شيراني دانشجوی دکترای تخصصی تغذیه شهریور ماه 1393. اهداف. تغذیه مناسب قبل از بارداری و در طول دوره بارداری نیازهای تغذیه ای خاص دوران بارداری مشکلات شایع دوران بارداری راهکارهای تغذیه ای جهت کاهش مشکلات شایع دوران بارداری. آیا نوع تغذیه
E N D
اهميت تغذيه در دوران بارداري فاطمه شيراني دانشجوی دکترای تخصصی تغذیه شهریور ماه 1393
اهداف تغذیه مناسب قبل از بارداری و در طول دوره بارداری نیازهای تغذیه ای خاص دوران بارداری مشکلات شایع دوران بارداری راهکارهای تغذیه ای جهت کاهش مشکلات شایع دوران بارداری
آیا نوع تغذیه یک انتخاب فردی است؟
عوامل موثر بر سلامتی نوزاد سن مادر ژنتیک بیماریهای دوره بارداری مواد شیمیایی و داروها مصرف سیگار مصرف الکل تغذیه مادر در قبل و حین بارداری
50 ٪ زنان با BMI بالا، • بیش از وزن هدف توصیه شده وزن به دست می آورند. • زنان چاق و دارای اضافه وزن • در معرض خطر مرگ داخل رحمی جنین و یا سقط جنین هستند. • فشار خون بالا القاء شده با بارداری و سزارین در این گروه افزایش می یابد. • خطر دیابت بارداری • در جنین زنان مبتلا به GDM، جنین تسریع نرخ رشد را نشان می دهد. • خطر زایمان بسیار زودرس نوزاد(32> هفته) • تولد نوزاد مبتلا به نقص قلبی، نقص لوله عصبی (NTD) • افزایش ماکروزومی (وزن 4000< گرم) • چاقی به خودی خود یک حالت التهابی است.
اثرات وزن گيری كمتر از حد مطلوب • وزن گيري و رشد ناكافي جنين • اثر سوء تغذیه بر جنین وابسته به دوره حیاتی رشد بافتها دارد : • دوره رشد حیاتی مغز و قلب 14 هفته ابتدایی زندگی جنین است. • دوره رشد حیاتی بافت ریه 10 هفته بعدی زندگی جنین است. در نتیجه سوء تغذیه در ابتدای بارداری به سلامت مغز و قلب آسیب می رساند و در میانه بارداری منجر به آسیب ریه می شود • كم وزني نوزاد در زمان تولد(LBW) • افزايش احتمال مرگ جنين • کاهش ذخاير بدن مادر بعد از زايمان • ناتوانی در شيردهی مرتب • ناتوانی در نگهداری از نوزاد • آنمی مزمن پس از زايمان
الگوي افزايش وزن دوران بارداري هدف از افزايش وزن مطلوب دوران بارداري • ارتقإ وضعيت سلامت و تغذيه مادر و کودک • افزايش وزن دوران بارداري يک ابزار قابل اطمينان براي کفايت تغذيه اي مادر است. عوامل تاثیر گذار بر وزن تولد • قد مادر • وزن مادر قبل از بارداري • ميزان افزايش وزن مادر در دوران بارداري
علل وزن گیری نامناسب • دسترسی ناکافی به برخی مواد غذایی • پیروی از رژیم غذایی خاص • تهوع و استفراغ بارداری • ابتلا به بیماری های زمینه ای(دیابت، عفونت بارداری و...) • اختلالات روانی و افسردگی • مشکلات خانوادگی و نارضایتی از بارداری • اعتياد به مواد مخدر، داروهاي مخدر و دخانيات • مصرف زياد و غيرعادي مواد خوراكي و غير خوراكي (ويار حاملگي و پيكا) • مشكلات اقتصادي و درآمد ناكافي خانواده • حجم زياد كار روزانه واستراحت ناكافي • تحرك ناكافي و نداشتن فعاليت بدني روزانه • قد كمتر از ۱۵۰ سانتي متر، سن كمتر از ۱۸ يا بالاتر از ۳۵ سال، چند قلويي • سابقه زايمان زودرس (قبل از ۳۷ هفته كامل بارداري) يا سقط • سابقه تولد نوزاد كم وزن • فاصله بارداري كمتر از ۳ سال تا زايمان قبلي
مادران نيازمند توجه بيشتر • مادران چاق • مادران لاغر • مادران نوجوان • مادران با بارداری دوقلو و يا بيشتر
اهمیت تغذیه صحیح در دوران بارداری • تامین نیازهای تغذیه ای مادر • تامین انواع مواد مغذي برای رشد جنین • جنين رشد بسيار سريعي دارد • وزن او از يك گرم در 8 هفتگي به 3200 گرم در هفته 40 مي رسد. • سوءتغذيه طولاني در دوران پيش از بارداري • سوءتغذيه جنين کاهش وزن هنگام تولد (كمتر2500 گرم) • کاهش ذخایر مادر به خطر افتادن سلامت مادر و جنین داشتن رژيم مخصوص و جداگانه براي زنان باردار لازم نيست استفاده از غذاي خانواده به مقدار بيشتر نسبت به قبل از بارداري
نیاز های تغذیه ای مادر انرژی در صورتي كه مادر غذاي كافي بخورد، افزايش وزن او در دوران بارداري مطلوب خواهد بود . افزايش اشتهاي مادر در اين دوران راهنماي خوبي است.
پروتئين • نیاز به پروتئين بيشتری برای سنتز بافتهای جنين و مادر • افزودن 25 گرم پروتئین به دریافت قبل از بارداری • RDA : 71 گرم پروتئين برای زنان باردار • یا 1/1 گرم در روز براساس وزن پيش از بارداری • دو قلو: 96 گرم پروتئین در روز • مصرف مکمل های پروتئینی در این دوران برای جنین ضرر دارد.
کربوهيدرات • متوسط نياز روزانه 135 گرم است. • دريافت کافی روزانه 175 گرم می باشد. • اهمیت دریافت: • فراهم سازی کالری کافی در رژيم غذايی • پيشگيری از کتونمی • افزایش اجسام کتونی در خون مادر باعث کاهش IQ جنین می شود. • حفظ گلوکز خون در دوران بارداری
رژيم غذايي مناسب براي دوران بارداري تغذيه مادر باردار در دوران بارداري بايد متعادل و متنوع باشد زن باردار باید از كم خوري و پرخوري پرهيز كند. مادران باردار بايد روزانه: 11- 7 سهم از گروه نان و غلات، 5-4 سهم از گروه ميوه ها و سبزي ها، 4 سهم از گروه گوشت، حبوبات و مغزها 4- 3 واحد از گروه شير و لبنيات مصرف كنند.
نکات مهم در ارائه توصیه های تغذیه ای : در دسترس بودن ( استفاده از مواد غذائی محلی ) ارزان بودن مغذی بودن سالم بودن توجه به عادات غذایی توجه به باورها و فرهنگ غذایی فرد
راههاي افزايش دريافت پروتئين، ويتامين ها و املاح در وعده غذايی ۱-افزايش دريافت گروه شير و لبنيات -استفاده از شير، ماست، پنير و بستني بعنوان ميان وعده (بيسكويت و شير، نان و ماست، نان و پنير، شيربرنج، فرني) خانم هاي باردار لاغر مي توانند روزانه تا ۴ سهم از مواد اين گروه مصرف كنند. - مصرف دوغ كم نمك و غليظ در وعده هاي غذايي -استفاده از غذاهايي نظير آش كشك، آش دوغ، كشك بادمجان در برنامه غذايي روزانه ۲- افزايش دريافت گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزها - استفاده بيشتر از غذاهاي تهيه شده با انواع گوشتها (كتلت، كباب، انواع خورش و ......) - استفاده از تخم مرغ در صبحانه يا ميان وعده (آب پز، نيمرو، املت) - استفاده از تخم مرغ همراه با غذا (عدس پلو يا رشته پلو همراه با خاگينه) - استفاده از غذاهاي تهيه شده با تخم مرغ (انواع كوكو، كتلت و .....) - استفاده از غذاهاي تهيه شده با انواع حبوبات (برخي از خورش ها، آش ها، خوراك ها، آبگوشت ،عدسي، خوراك لوبیا) - مصرف انواع خشكبار و مغز ها (گردو، پسته، بادام و .....) بعنوان ميان وعده ۳- افزايش دريافت گروه ميوه ها و سبزي ها • استفاده از سبزي هايي نظير گوجه فرنگي، هويج و گل كلم و انواع ميوه ها به عنوان ميان وعده • - استفاده بيشتر از غذاهاي تهيه شده با سبزي ها (انواع آش، سوپ، خورش ها و انواع کوکو وکتلت.
توصیه های غذايي دوران بارداري • از شير كم چربي و پنير كم نمك استفاده شود. • از كشك در انواع آش ها و غذاهاي ديگر استفاده شود. • انواع مغزها منابع خوبي از پروتئين و روي هستند و مي توان به عنوان ميان وعده از نوع خام آنها كه نمك كمتري دارد استفاده كرد. • از ماهي 2 بار در هفته استفاده كنند زيرا ماهي در تكامل سيستم عصبي و افزايش قواي ذهني جنين بسيار مؤثر است. انجمن تغذیه کانادا مصرف ماهی بیش از دو بار در هفته در زنان باردار را به علت خطر آلودگی به جیوه مجاز نمی داند.
نکات قابل توجه • مصرف روزانه بيش از 500 ميلی گرم کافئين : • افزايش خطر سقط خودبخودی در سه ماهه اول • و اوايل سه ماهه دوم حاملگی • آشاميدن حداکثر2 ليوان قهوه • و يا حداکثر 4 ليوان نوشابه های حاوی کافئين در دوران بارداری مجاز است. • در دوران بارداری کاهش وزن توصیه نمی شود • چون سموم ذخیره شده در بافت چربی • میتواند درجنین ایجاد علایم عصبی کند.
نکات قابل توجه • نیاز به ویتامین های محلول درچربی دردوران بارداری مشابه قبل از بارداریست • به جز ويتامين A • مصرف مكمل ويتامين A در دوران بارداری منجر به بروز نقایص عصبی در جنین میشود. • دریافت کولین در دوران بارداری ضروری است. • منابع کولین: جوانه گندم، سویا، گوشت و زرده تخم مرغ • مصرف ساخارین در دوران بارداری محدود نمی شود. • به جز در افراد مبتلا فنیل کتونوری
اثرات فعالیت فیزیکی • ارتقا سلامت مادر • کاهش درد و تسهیل روند زایمان • کاهش خطر دیابت بارداری • کاهش استرس های روحی • ورزش مناسب • پیاده روی • نرمش سبک • شنا • ایروبیک در آب • یوگا • در حین ورزش دمای داخلی بدن نباید افزایش پیدا کند. • عدم استفاده از جکوزی و سونا • ورزش در هوای مناسب • دریافت کافی آب قبل، درحال ورزش و بعد از آن اهمیت دارد.
با تغذیه صحیح و فعالیت فیزیکی مناسب زنجیره بیماری های مزمن را بشکنیم
توصيه ها: 1- صبحها قبل از بلند شدن از رختخواب يك تكه نان يا بيسكويت بخورند. 2- از مصرف غذاهاي چرب، سرخ كرده و پرادويه يا هر غذايي كه معده را تحريك مي كند پرهيز كنند. 3- از مايعات بين وعده هاي غذايي استفاده شود و نه همراه غذا. 4- غذا را به آرامي صرف كنند و بعد از صرف غذا استراحت كنند 5 - به مدت طولاني گرسنه نمانند. 6- از آنجايي كه غذا و مايعات سرد بيش از نوع گرم آنها قابل تحمل مي باشند، ترجيحا مايعات و غذاها را سرد ميل كنند. 7- از قرارگرفتن در معرض بوي آزاردهنده و تند غذاها اجتناب كنند. 8- در طول روز به جاي 3 وعده غذا 5- 4 وعده غذا در حجم كم ميل كنند. 9- در زمان بروز ناراحتي معده همزمان با تهوع نيز مي توان از يك تكه نان يا بيسكويت براي بهبود اين حالت استفاده كرد. 10- در صورتي كه حالت تهوع شديد مانع از غذاخوردن و در نتيجه كاهش وزن شده است با پزشك مشورت كنند.
پیکا پیکا (مصرف مواد باارزش تغذیه ای اندک یا بدون ارزش) *بروز پیکا محدود به منطقه جغرافیایی، نژاد، جنس، فرهنگ یا وضعیت اجتماعی نیست. *اغلب شامل خاک خوری (مصرف خاک یا گل) * نشاسته خواری (مصرف مواد نشاسته ای غیرمغذی مثل پودر رختشویی) مواد غیرغذایی دیگر که در دوران بارداری خورده می شوند: یخ، کاغذ، کبریت سوخته، سنگ یا ماسه، زغال چوب، دوده، خاکستر سیگار، قرص های آنتی اسید، شیر منیزیم، جوش شیرین و دانه های قهوه سبب شناسی پیکا به خوبی مشخص نیست: • مواد غیرخوراکی تهوع و استفراغ را برطرف می کند. • کمبود یک ماده مغذی ضروری مثل کلسیم یا آهن سوءتغذیه یکی از نتایج پیکا می باشد • مصرف بیش از حد نشاسته، موجب بروز چاقی می شود. • برخی مواد حاوی ترکیبات سمی مثل فلزات سنگین هستند • برخی می توانند با جذب مواد معدنی مثل آهن تداخل ایجاد کنند. • مصرف بیش از حد مواد غیرخوراکی مثل نشاسته یا گل می تواند موجب انسداد روده شود.
سوزش سر دل : برگشت محتويات معده به مری در نيمه دوم بارداری اين وضعيت در 3 ماهه آخر بارداري شايع است كه عمدتا به علت افزايش حجم و رشد جنين و فشار آن به معده و دستگاه گوارش مادر ايجاد مي شود.
توصیه ها • بعد از صرف غذا يا مايعات از دراز كشيدن پرهيز شود. • به تعويق انداختن ورزش به حداقل 2 ساعت پس از صرف غذا • وعده هاي كوچك و متعدد • به جاي 3 وعده غذا 5- 4 وعده غذا در حجم كم ميل كنند • آرامش در هنگام غذا خوردن، خوب جويدن و آهسته خوردن • پرهيز از مصرف چربي زياد • پرهيز از مصرف غذاهاي پرادويه • پرهيز از مصرف غذاهاي نفاخ • مصرف مايعات خارج از وعده‌های اصلی • پوشيدن لباس هاي گشاد و راحت • به جاي مصرف شكلات، قهوه و چاي از آب استفاده شود
يبوست :در دوران بارداري به علت تاثير هورمون ها بر روده ها، حركات طبيعي آنهاكاهش يافته، سبب بروز يبوست مي شود. اغلب در سه ماهه سوم ايجاد می شود. توصيه ها : 1- در طول روز به مقدار زياد از مايعات استفاده شود. 2- از غذاهاي پرفيبر مانند حبوبات، غلات، سبزي هاي خام و پخته، ميوه هاي تازه و سالاد استفاده شود. 3- مصرف نان هاي سبوس دار توصيه مي شود. 4- مصرف آلوي تازه يا به صورت برگه يا آب آلو توصيه مي شود. 5- بهتر است روزانه ورزش هاي سبكي مانند پياده روي انجام شود. 6- همراه سالاد از روغن زيتون يا ساير روغن هاي مايع استفاده شود. 7- حتي الامكان از ملين هاي دارويي استفاده نشود. 8- در وعده صبحانه مصرف نان و عسل پيشنهاد مي شود. 9- انجام ورزش های سبک و مرتب
راه هاي افزايش دريافت فيبر ۱- مصرف نانهاي سبوس دار (نان سنگك، نان جو ) ۲-مصرف روزانه سبزي خوردن و سالاد (كاهو، كلم، گوجه فرنگي، خيار،هويج، فلفل دلمه اي سبز) همراه با غذا ۳-مصرف ميوه هاي تازه بعنوان ميان وعده (استفاده از خود ميوه بجاي آب ميوه) ۴- استفاده از خشكبار (برگه زردآلو، كشمش و ......) و سبزي هاي تازه (هويج، گل كلم، خيار، گوجه فرنگي و ....) بعنوان ميان وعده ۵- استفاده بيشتر از انواع حبوبات (لوبيا، عدس، ماش و نخود ) در انواع سوپ و آش ۶- استفاده از كاهو، گوجه فرنگي، جعفري و پياز، كلم، فلفل دلمه درانواع ساندويچ ۷- استفاده از سبزي ها در اكثر غذاها (ماكاروني، باقلا پلو، كلم پلو، سبزي پلو )، ماست و خيار،ماست و سبزي و انواع سوپ ها
ادم بارداری ورم مختصر در ساق و قوزک پا در نتیجه فشار رحم و محتویات آن روی ورید های لگنی و مختل شدن باز گشت وریدی خون از پاها توصیه ها: محدودیت نمک و غذاهای شور، چیپس وترشیجات 4تا 5 بار در روز به پهلو دراز بکشد ( خون رسانی بهتر به اعضای لگنی , رحم و جنین و جلوگیری از پیشرفت ادم) ایستادن و نشستن روی صندلی با پاهای آویزان
فشار خون بارداری • اختلالات فشار خون شايع ترين عوارض بارداري • مسئول 15 % مرگ و مير مادران • 30% به علت هيپرتانسيون مزمن • 70% به علت هيپرتانسيون ناشي از بارداری • /90140≤BPدر 2 مرتبه به فاصله حداقل 6 ساعت • پروتئينوري h24/mg300 در 7-2% زنان باردار
فشار خون بارداری • محدوديت سديم و استفاده از ديورتيکها سبب کاهش فشارخون نمی شود. • محدوديت انرژی دريافتی نقشی در پيشگيری از فشارخون بارداری ندارد. • مصرف مقدار کافی ويتامين C و E در زنان در معرض خطر پره اکلامپسی، ميزان ابتلا به پره اکلامپسی را در مقايسه با دريافت دارونما کاهش داد. • مکمل منيزيم • برای پيشگيری و درمان پره اکلامپسی و اکلامپسی توصيه شده است. • بین دریافت آب و کنترل فشار خون بارداری ارتباطی دیده نشده است.
دیابتبارداری شروع در دوران بارداری معمولا در سه ماهه دوم یا سوم در اثر هورمونهای مترشحه از جفت درمان با رژیم غذایی در صورت لزوم انسولین برای کنترل دقیق گلوکز خون شیوع در 2تا 5 درصد زنان باردار عدم تحمل گذرا ولی قابل برگشت نسبت به گلوکز: • عود در حاملگی های بعدی • 30تا40درصد بیماران در عرض 10سال به دیابت نوع 2مبتلا می شوند. تستهای غربالگری می بایست بین هفته های 28-24حاملگی انجام شود. عوامل خطر چاقی حاملگی بالای 30سال سابقه فامیلی دیابت سابقه نوزاد درشت
توصيه هاي تغذيه اي در ديابت بارداري: • رژيم غذايي بايد نيازهاي سني را تامين کند و متناسب با اهداف وزني فرد باشد. • محدود کردن کل کربوهيدرات دريافتي به 35 تا 40% انرژي • قادر است سطح گلوکز خون مادر را بهبود ببخشد. • دريافت مقدار کافي کربوهيدرات در هر روز ضروري است • اجتناب از دريافت زياد شکر توصيه ميشود. • رژيم غذايي مناسب حاوي • kcal/kg 35-30 انرژِی • 20 تا 25% کل انرژي از پروتئين • 35 تا 40% کربوهيدرات • 35 تا 40% چربي باشد.
توصيه هاي تغذيه اي در ديابت بارداري: • زمان بندي غذاها و وعده هاي غذايي اهمیت ویژه دارد. • به ويژه وعدهقبل از خواب • نبايد هيچ وعده غذايي در اين افراد حذف شود. • انجام ورزشهاي منظم آئروبيک شايد مفيد باشند. • انجام پياده روي در بعد از غذا شايد در کنترل سطح قند خون کمک کننده باشد. بطورکلی: محدودیت متوسط انرژی (1800 کیلوکالری) محدودیت کربوهیدرات در وعده صبحانه افزایش پروتئین در میان وعده صبح ورزش متوسط
سیب سبز سلامت در سبد زندگیتان جاودانه باد.
