Artropodların sınıflandırılması ve genel özellikleri

1. Artropodların sınıflandırılması ve genel özellikleri Dr. Erdal Polat

2. TIBBİ PARAZİTOLOJİ

3. CANLILARIN SINIFLAMASI(Haeckel’e göre-1866) 1- Bitkiler 2- Hayvanlar 3- Protista (Mikroorganizmalar - Algler - Mantarlar - Bakteriler - Protozoonlarss

4. Tıbbi parazitoloji • Protozoonlar ve parazitlikleri • Arthropodlar ve parazitlikleri • Helmintler ve parazitlikleri

5. Arthropodlar 700.000 üzerinde türe sahip olup Hayvanlar aleminin 4/5’inden fazlasını oluşturur Erkek ve dişileri çoğunlukla dış morfolojileri ile birbirlerinden ayrılırlar

6. Arthropodlar • İki yandan simetrili • Sölomlu • Omurgasız • Kendilerine özgü bir dış iskelete sahip • Çift çift bacaklar • Ağız parçaları • Antenler (duyargalar)

7. Arthropodlar • Vücutları • Baş • Göğüs • Karın (abdomen) • Baş ve göğüs birleşerek (cephalothorax) • Karın • Baş, göğüs ve karın birleşerek tek bir parça

10. Arthropodların başında • Antenler • Hortumlar • Çeneler • Şelizerler • Pençe şeklinde eklentiler

12. İnsan Paraziti Arthropodlar • Sınıf: Insecta (böcekler) • Erişkinleri 3 çift bacaklı • Bir çift antan • Trakealarla solarlar • Sınıf: Arachnida (araknidler) • Erişkinleri 4 çift bacaklı • Antensiz • Trakealarla solarlar • Şeliserli

13. Arthropodlar ve parazitlikleri • Hastalığa neden olanlar • Çeşitli patojenlere vektörlük yapanlar

14. Arthropodlar • İnsan paraziti olan böcekler ve akarlar • Sokarak • Kan emerek • Dokulara yerleşerek • Alerjiye neden olarak • Zehirleyerek • Bazı hastalıkları bulaştırarak zarar verirler

15. İnsanda Parazitlik • Dış parazitlik • İç parazitlik • Yerleşici • Geçici • Dönemli

16. İnsanda Parazitlik • Zorunlu • İstemli • Rastgele • Sürekli • Vektörlük

17. Vektörlük • Sokarak • Isırarak • Deri ve besinler üzerine taşıdıkları virüsleri, bakterileri, mantarları ve parazitleri bir omurgalıdan diğerine bulaştıran genellikle arthropodlar veya başka omurgasızlardır

18. Arthropodların vektörlüğü • A- Taşıyarak bulaştırma (Mekanik vektörlük) • 1- Taşıyıp sokarak bulaştırma (kan emen arthropodlar) • 2- Taşıyıp değerek bulaştırma • B- Konak olarak bulaştırma (biyolojik vektörlük) • 1- Sokucu konak bulaştırması • a- Üretici vektörler; parazitler çoğalır, fakat şekil değiştirmezler (pireler ile bulaşan Yersinia pestis)

19. Arthropodların vektörlüğü • b- Geliştirici vektörler; parazitin sayısı artman ancak şekli değişir (Sivrisinekler, Wuchereria bancrofti) • c- Geliştirip üretici vektörler; parazit hem çoğalır ve hem de şekli değiştirerek gelişir (anfoller; Plasmodium) • 2- Yutulan konak bulaştırması; parazitin ara konakla birlikte yutulması (pireler, H. Diminuta)

20. Parazit arthropodların toplanması • Canlı • Kelebek ağı • Nocht yüpleri • Aspiratörler • Penset • Kepçe • Çabuk etkili böcek kıranlarla canlı haldeki morfolojisini bozmadan öldürerek toplama

21. Arthropodların toplanması ve saklanması • Bitler • Tahtakurusu • Keneler • Arthropodların larvaları kaynar suya daldırılıp öldürüldükten sonra • % 70 alkol • % 5-10

22. Arthropodların toplanması ve saklanması • Bitler • Pireler • Uyuz etkeni • Tatarcık sinekleri • Larvalar • Lam lamel arası daimi preparatlar • Erişkin kanatlı sinekler • İğnelenerek

23. Vektör Arthropodlarla Savaş • 1- Vektör karantinası; bir ülkede bulunmayan bir hastalığın vektörünün o ülkeye girmesinin engellenmesi • 2- Vektör kontrolü; ülkedeki bir vektör zararını dayanabilecek bir seviyeye kadar düşürmek • 3- Vektör eradikasyonu; vektörün kökünü kurutulması

24. Vektör Arthropodlarla Savaş • Kimyasal maddeler ile • Pestisit; böcekler, kemirgenler, mantarlar ve yabani ot gibi her türlü zararlıya karşı kullanılan maddelerdir • Böcek öldürenler insektisit • Böcek kaçıranlara repellent

25. Vektör Arthropodlarla Savaş • Böcek cezbedenlere atraktan • Böcekleri kısırlaştıranlara kemosterilizan • Kemirgenleri öldürene rodentisit • Mantarları öldürenlere fungisit • Yabanı otları öldürenlere herbisit

26. İnsektisidler • Mide zehirleri • Temas zehirleri • Solunum zehirleri; kloropikrin, metil bromür, HCN ve SO2

27. İnsektisidler • 1- Organik klorlu insektisitler; uzun süreli kalıcı etkiye sahip olup artropodların kütiküllerinden girerek onları öldürürler • Dichlorodiphenyl trichloroethane (DDT-1950) • Benzen hekzaklorür (BHC); lindane • 2- Organik fosforlu insektisitler; kolinesteraz enzimini bloke ederek sinapslarda asetilkolin birikimi oluşturarak sinir-adele iletisini bozarlar

28. İnsektisidler • 3- Karbamatlar; antikolinesteraz etkiye sahiptirler. Erişkinlere karşı çok etkili olup larvalara karşı etkisi zayıftır • Pirolan, dimetan, isolan • 4- Pyrethrum insektisidler ve piretroidler; sinir kas-iletisini bozarak etkili olurlar, uçucu olup etkilerini çabuk kayıp ederler • Permethrin, cypermethrin

29. Vektör Arthropodlarla Savaş • Gelişmeyi durduran kimyasallar; Gençlik hormonları • Çekici (atraktan) maddeler; tricosenez • İnsektisitlerin zararlı etkileri • İnsektisitlere direnç

30. Biyolojik yöntemler İle Vektör Savaşı • Bakteriler; Bacillus thuringiensis serotip H-14, Bacillus sphaericus • Mantarlar; Lagenidum giganteum • Protozoonlar; Schistosoma microsporidia • Nematodlar; Romamomermis culicivorex • Yırtıcı sinekler; Toxorhynchites cinsi • Balıklar; Gambusia affinis, Rivulus

31. Vektör Savaşı • Genetik yöntemlerle vektör kontrolü; kısırlaştırma • Vektör kontrolü için çevre düzenlemesi • Mekanik ve fiziki yöntemlerle vektör savaşı; yakalamak, vurma aletleri, vantilatörler, tuzaklar, yapışkan maddeler, taraklar, perde, tel örgü, cibinlik

32. Insecta (Böcekler) Vektörler • Antenli ve erişkinleri 3 çift bacaklı • Sivrisinekler (Anopheles, Aedes, Culex) • Sinekler (Order Diptera) Çece sineği (Glossina) Kum sineği (Phlebotomus) Kara sineği (Simulium) At sineği (Chrysops)

33. Anophelinae • Genus: Anopheles • Genus: Aedes • Genus: Culex

34. Erişkin Sivrisinekler • Üç çift bacaklı • Ağızları hortum yapmak üzere uzamış • Bir çift kanat • Bir çift halter • Bir çift anten • Bir çift palp • Sokucu hortumlu • Skutellum

35. Erişkin Sivrisinek (Culicine (Aedes, Culex)

36. Culicine (Aedes, Culex)

37. Sivri sinekler Classis: Insecta • Ordo: Dipthera • Famila: Culicidae • Subfamila: Culicinae • Subfamila: Toxorhynchitinae • Subfamila: Anophelinae • Genus: Anopheles • 32 cinse bağlı 3000 türe sahiptir

38. Anopheles

39. Anopheles • Yumurtalarının her iki tarafında yüzmeyi sağlayan hava kesecikleri vardır • Yumurtaları su yüzeyinde tek tek durur • Larvaların 3. ve 7. segmentinde palme kılları • Larvaların solunum borusu yoktur • Larvalar su yüzeyine paralel olarak durur • Larvalar temiz sularda gelişirler

41. Anopheles erişkin • Erişkinlerin scutellum’un arka ucu yuvarlaktır Dişi svrisinekler • Geçici dönemli ekto-parazit olarak • İnsanlardan • Sıcak kanlı hatta soğuk kanlı omurgalı hayvanlardan kan emerler • Erkek sivrisinekler bitki özsuları ile geçinirler

42. Anopheles erişkin

44. Anophellerin vektörlüğü • Malaria • Plasmodium falciparum, • P. vivax, • P. malariae • P. ovale. • Bankrofti • Brugian filariasis

45. Anophellerin vektörlüğü • Arbovirus • Dengue ateşi • Haemorrhagik ateş • Encephalit

46. Aedes • Classis: Insecta • Ordo: Diptera • Genus: Aedes

47. Aedes

48. Aedes aegypti

49. Aedes • Genellikle evlerin çevresinde • Şişe • Konserve kutuları • Yapraklar ve ağaç kavuklarındaki su birikintilerinde üreye bilirler • Yumurtalarını tek tek salarlar • Larvalarında solunum borusu var • Erişkinlerin scutellum’un arka ucu üç parça

50. Aedes aegypti larva