STATUS NAUCZYCIELA - KATEGORIE

1. STATUS NAUCZYCIELA - KATEGORIE W opracowaniach Sieci Eurydice wyróżniamy trzy kategorie statusu zatrudnienia nauczycieli: status urzędnika państwowego (civil servant) status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee)

2. STATUS ZAWODOWY NAUCZYCIELI W EUROPIE WYBRANE PRZYKŁADY

3. STATUS NAUCZYCIELA - DEFINICJE • Status urzędnika państwowego (civil servant) – dotyczy nauczyciela zatrudnionego przez władze państwowe (na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym) zgodnie z ustawodawstwem odrębnym od przepisów prawa pracy w sektorze publicznym lub prywatnym. Status ten występuje w 7 państwach: w „czystej postaci” w 4 państwach (FI, HU, SI, LI) oraz współistnieje z innym statusem w 3 (IS, BE, TR) • Status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) lub zbliżony – dotyczy nauczyciela (a) zatrudnionego na podstawie odrębnej legislacji właściwej dla zawodu nauczyciela, (b) zatrudnionego/mianowanego przez centralne lub regionalne władze oświatowe, (c) zatrudnionego na podstawie mianowania na całe życie. Status ten występuje w 12 państwach: w „czystej postaci” w 7 państwach (PT, ES, FR, EL, CY, MT, LU) oraz współistnieje z innym statusem w 5 (BE, NL, DE, AT, PL) • Kontraktowy pracownik sektora publicznego (public sector employee)– to nauczyciel zatrudniony przez władze lokalne lub szkolne na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ogólnym prawem pracy. Status ten występuje w 20 państwach: w „czystej postaci” w 14 państwach (UK/EN, UK/SCT, IE, DK, NO, SE, LT, LV, EE, IT, CZ, SK, RO, BG) oraz współistnieje z innym statusem w 6 (IS, NL, DE, AT, PL, TR)

4. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY W landach zachodnich - status urzędnika państwowego w zawodzie (career civil servant) • Wszystkie aspekty związane z zatrudnieniem nauczyciela (pensum, czas pracy, zwolnienie z niektórych obowiązków) oraz jego karierą zawodową (rekrutacja, przeniesienia, awans) są regulowane na poziomie landów, poprzez akty prawne wydawane przez ministrów edukacji landu • Każdy land dysponuje więc aktem prawnym regulującym wszystkie lub większość aspektów związanych z wykonywaniem zawodu nauczyciela • Każdy land kieruje się dokumentem dotyczącym warunków pracy nauczyciela („service order/career order”), który określa obowiązki, wymagane kwalifikacje, okresy urlopów, kryteria awansu zawodowego oraz emerytury nauczycieli • Nauczyciele jako urzędnicy państwowi (w większości przypadków) podlegają konstytucji poszczególnych landów

5. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - NIEMCY (c.d.) W landach wschodnich (z wyjątkiem Brandenburgii) - status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) Trwają prace nad legislacją mającą na celu zapewnienie statusu urzędników państwowych dla nauczycieli z landów dawnej NRD, tak aby ich status zawodowy i zarobki nie odbiegały od tych oferowanych nauczycielom w landach zachodnich. W 2000 r. przewodniczący Stałej Konferencji Ministrów Edukacji i Kultury oraz związki zawodowe wydały wspólnie deklarację, która na nowo określa zadania nauczycieli we współczesnym społeczeństwie („Zadania nauczycieli dzisiaj – Eksperci dla kształcenia”). Deklaracja bierze pod uwagę m.in. następujące aspekty: • zmiany w kierunku społeczeństwa wiedzy i nowych mediów • osiągnięcia badań naukowych • odchodzenie od perspektywy lokalnej/krajowej na rzecz perspektywy europejskiej • globalizację i międzykulturowość

6. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA • Dokument dotyczący wynagrodzenia i warunków pracy nauczycieli (The School Teachers’ Pay and Conditions Document - STPCD) • aktualizowany każdego roku przez ministerstwo edukacji (Department for Children, Schools and Families – od maja 2010 Department for Education), następnie wydawany w formie rozporządzenia do Ustawy o Edukacji • dotyczy nauczycieli w Anglii i Walii • powstaje w oparciu o zalecenia niezależnej Rady do spraw Oceny Nauczycieli Szkolnych (STRB) dotyczące wysokości wynagrodzenia dla poszczególnych szczebli awansu oraz dodatków, jak również zalecenia dotyczące warunków pracy nauczycieli. W kwestii warunków pracy STPCD określa m.in. ogólne i szczegółowe obowiązki nauczyciela oraz czas pracy, z uwzględnieniem czasu gwarantowanego na przygotowywanie się do lekcji

7. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA – ANGLIA (c.d.) Status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) W Anglii nie obowiązuje pojedynczy akt prawny regulujący wszystkie aspekty zawodu nauczyciela, ale kilka dokumentów dotyczących poszczególnych zagadnień: • Ustawa o Edukacji z 2002 r. (Education Act 2002) – kluczowy dokument, podstawa prawna dla szczegółowych dokumentów regulujących zawód nauczyciela • Standardy Zawodu Nauczyciela Wykwalifikowanego oraz Wymagania dotyczące Kształcenia Nauczycieli (Professional Standards for Qualified Teacher Status and Requirements for Initial Teacher Training) określają: • wymagania, które musi spełnić nauczyciel-stażysta, aby otrzymać status nauczyciela wykwalifikowanego (QTS) • wymagania skierowane do uczelni, dotyczące standardów kształcenia nauczycieli

8. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - ANGLIA (c.d.) • Kodeks Etyki Zawodowej Nauczycieli (Code of Conduct and Practice for Registered Teachers) zawiera 8 podstawowych zasad etyki i praktyki zawodowej nauczycieli. Zgodnie z nimi nauczyciel: • na pierwszym miejscu stawia dobro i rozwój uczniów • bierze odpowiedzialność za utrzymanie wysokiej jakości swojej pracy dydaktycznej • pomaga dzieciom i młodzieży stać się pewnymi siebie i odnoszącymi sukcesy uczniami • okazuje szacunek dla różnorodności i wspiera wyrównywanie szans • działa w celu ustanowienia owocnej i partnerskiej współpracy z rodzicami i opiekunami uczniów • pracuje jako członek zespołu szkolnego • współpracuje z innymi nauczycielami i osobami pracującymi na rzecz szkoły • w każdej sytuacji wykazuje się uczciwością i nieskazitelną postawą moralną oraz pracuje na rzecz budowania zaufania społecznego do zawodu nauczyciela.

9. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SZWECJA Status kontraktowego pracownika sektora publicznego (public sector employee) • Nie istnieje odrębna ustawa regulująca zawód nauczyciela • Ustawa o edukacji określa ogólne wymagania kwalifikacyjne • Szczegółowe rozstrzygnięcia dotyczące warunków pracy nauczycieli są określane w wyniku negocjacji: • na poziomie centralnym (między organizacją pracodawców, to jest zwykle związkiem władz lokalnych i związkiem zawodowym nauczycieli) • czas pracy • skala zarobków • warunki przejścia na emeryturę • na poziomie lokalnym (między nauczycielem i samorządem, który jest pracodawcą, lub dyrektorem szkoły) • okres zatrudnienia • indywidualna płaca • rozkład zajęć

10. REGULACJE PRAWNE ZAWODU NAUCZYCIELA - SŁOWENIA Status urzędnika państwowego (civil servant) • Zagadnienia kształcenia i kwalifikacji nauczycieli, status zawodowy oraz warunki pracy dotychczas ujęte były w kilku różnych aktach prawnych, a zakres obowiązków nauczycieli, podobnie jak innych grup zawodowych, regulowany był przez resortowy kodeks dotyczący zawodu • Obecnie powołana została grupa ekspertów, której zadaniem jest zdefiniowanie możliwości (potencjalnych korzyści i słabości) stworzenia wspólnego aktu regulującego wszystkie aspekty pracy nauczyciela. Konsultacje na ten temat trwają.