NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA

1. NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA ROZPOZNAJ UCZNIA Z DYSLEKSJĄ W SZKOLE

2. NIEZBĘDNIK NAUCZYCIELA ROZPOZNAJ UCZNIA Z DYSLEKSJĄ W SZKOLE Szkoła Podstawowa w Janikowie Sporządziły: Krystyna Wesołowska Katarzyna Zielińska

3. Dysleksja rozwojowa Są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Spowodowane są one zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.

5. Symptomy ryzyka dysleksji Są prawdopodobne u osób: • obciążonych genetycznie (dysleksja występuje w rodzinie), • pochodzących z nieprawidłowego przebiegu ciąży i porodu, • u których można zaobserwować dysharmonie w rozwoju psychomotorycznym (występują symptomy ryzyka dysleksji). • symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych etapach rozwoju dziecka. Oczywiście do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu. Im więcej symptomów ryzyka dysleksji zauważamy, tym jest ono bardziej prawdopodobne.

6. Objawy dysleksji w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym • Objawy dysleksji w wieku 3 – 5 lat • Objawy dysleksji w klasie 0 • Objawy dysleksji w klasach I – III • Objawy dysleksji w klasach IV – VI • Trudności w nauce poszczególnych przedmiotów

7. Objawydysleksji w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym • w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci z grupy ryzyka dysleksji wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. • nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postawie siedzącej i stojącej. • później niż u rówieśników pojawiają się u nich takie osiągnięcia rozwojowe jak wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych. • późno zaczynają chodzić, biegać. • są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. • nie próbują same rysować.

8. Objawy dysleksji w wieku 3 – 5 lat • mała sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym. • mała sprawność ruchowa rąk: trudności i niechęć do samoobsługi np. zapinania guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując - za mocno lub za słabo go naciska. • słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: budowanie z klocków sprawia mu trudność, rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie narysować koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża - jako 4-latek, trójkąta - jako 5-latek.

9. opóźniony rozwój lateralizacji: używa na zmianę raz jednej raz drugiej ręki. • nieporadność w rysowaniu (rysunki bogate treściowo lecz prymitywne w formie), • trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek. • opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw,zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków.

10. Objawy dysleksji w klasie 0 • obniżona sprawność ruchowa: uczeń słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, rzucaniem i chwytaniem piłki. • trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek. • opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, nadal jest oburęczne. • opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, określając je terminami: prawe - lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho). Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi)

11. trudności z rysowaniem rombu (w wieku 6-7 lat), odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków. • trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki - według wzoru, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, 1-t-) lub identycznych lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d-). • trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, wyrażających stosunki przestrzenne nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz. • wadliwa wymowa "przekręcanie" trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek np. sosa lub szosza), błędy gramatyczne.

12. trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie: trudność z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; • trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe. • trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np. z-s, b-p, k-g • trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem oraz manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie "lewkonia", wymyśl rym do słowa "kotek", o czym myślę: Baba ... aga). • trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze.

13. pierwsze próby pisania - częste pisanie liter i cyfr zwierciadlane oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisując je od strony prawej do lewej. Trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze. • trudności w nauce czytania (np. czyta bardzo wolno; najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu).

14. Objawy dysleksji w klasach I - III • Motoryka duża • Motoryka mała • Koordynacja wzrokowo – ruchowa • Funkcje wzrokowo – przestrzenne • Funkcje słuchowo – językowe • Pamięć fonologiczna, sekwencyjna • Lateralizacja • Orientacja przestrzenna • Czytanie • Pisanie

15. Motoryka duża - mała sprawność ruchowa całego ciała: • uczeń słabo biega, skacze • ma trudności z nauczeniem się jeździć na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach • niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego; • ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze i/lub wymagających sekwencji ruchowych np. układów gimnastycznych i tanecznych.

16. Motoryka mała - obniżona sprawność ruchowa rąk: • nie opanowane w pełni czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem, zapinaniem małych guzików, wiązaniem sznurowadła na kokardkę, używaniem noża i widelca/ • dziecko ma małą sprawność manualną – trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych /np. używanie nożyczek/

17. W zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowej uczeń: • ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem, • brzydko i niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się z pismem w liniaturze, zagina „ośle uszy”, • nieprawidłowo trzyma ołówek, długopis w palcach, zbyt mocno go przyciska /ręka się męczy/, • ma trudności z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, np. z rysowaniem rombu / w wieku 6 – 7 lat/

18. W zakresie funkcji wzrokowo – przestrzennych, uczeń: • wykazuje trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki, • ma trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki’ • z trudem odróżnia podobne kształty /np. litery m-n, l – t – ł/ • z trudem odróżnia identyczne kształty, inaczej położone w przestrzeni /np. litery p – g – b – d/ • myli wyrazy: od i do.

19. W zakresie funkcji słuchowo – językowych, uczeń: • ma wadliwą wymowę, • przekręca złożone wyrazy /przestawia sylaby i głoski/ • używa sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym; ma trudności z poprawnym stosowaniem wyrażeń przyimkowych: nad – pod, za – przed, wewnątrz, na zewnątrz/ • wykazuje trudności w różnicowaniu podobnych głosek /np: s – z, p – b, g – k/ • ma trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy, dodawania, opuszczania, zastępowania, przestawiania głosek, sylab.

20. W zakresie pamięci fonologicznej, sekwencyjnej, uczeń: • z trudem zapamiętuje sekwencje nazw np: dni tygodnia, pory roku, nazwy kolejnych posiłków, sekwencje czasowe: wczoraj – dziś – jutro i sekwencje cyfr: szeregów 4 – cyfrowych, • ma trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, • wykazuje trudności z szybkim wymienieniem serii nazw, na przykład „wszystkich owoców, jakie znasz”, powtarzaniem szeregu słów, • ma wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, ma trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem kolejności liter w alfabecie, oraz tabliczki mnożenia.

21. W zakresie lateralizacji: • u ucznia utrzymuje się oburęczność lub słaba przewaga jednej z rąk.

22. W zakresie orientacji w schemacie ciała, czasie i przestrzeni, uczeń: • ma trudności z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, określenia położenia przedmiotów względem siebie; • wykazuje trudności z określeniem położenia przedmiotów względem siebie / na prawo, na lewo od siebie/, • zdarza się, że pisze litery i cyfry zwierciadlane i/lub zapisuje wyrazy od prawej do lewej strony, • ma trudności z określaniem pory roku, dnia, czasu na zegarze.

23. W zakresie czytania, występują nasilone trudności w jednej z form: • mało błędów, lecz wolne tempo czytania, prymitywna technika czytania /głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa/, słabe rozumienie tekstu, • bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, domyślanie się tekstu na podstawie kontekstu, często niewłaściwe i słabe rozumienie przeczytanego tekstu, • niewłaściwe tempo czytania, • nieodpowiednia do poziomu edukacji technika czytania.

24. W zakresie pisania: • trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter, o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G): mylenie liter podobnych pod względem kształtu: np. l - t - l, m-n; mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni; p - b - d - g; popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów; • mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g), trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych; bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu (dyktanda); • popełnianie błędów ortograficznych pomimo znajomości reguł ortografii.

25. Objawy dysleksji w klasach IV - VI • Motoryka duża • Motoryka mała • Koordynacja wzrokowo – ruchowa • Funkcje wzrokowo – przestrzenne • Funkcje słuchowo – językowe • Pamięć fonologiczna, sekwencyjna • Lateralizacja • Orientacja przestrzenna • Czytanie • Pisanie

26. Motoryka duża - mała sprawność ruchowa całego ciała: • uczeń słabo biega, skacze • ma trudności z nauczeniem się jeździć na wrotkach, łyżwach, nartach • niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wychowania fizycznego; • ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze • ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych, np. układów gimnastycznych

27. Motoryka mała - obniżona sprawność ruchowa rąk: • uczeń ma małą sprawność manualną – przejawia się to trudnościami z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych /podczas wykonywania prac technicznych, sklejania modeli, brył na geometrii lub rysowania schematów/.

28. W zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowej uczeń: • ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem, • brzydko i niechętnie rysuje, pisze mało czytelnie, • nieprawidłowo trzyma długopis w palcach, zbyt słabo lub zbyt mocno go ściska oraz naciska na papier podczas pisania /ręka się męczy/,

29. W zakresie funkcji wzrokowo – przestrzennychuczeń: • ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas składania puzzli, • ma trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,

30. W zakresie funkcji słuchowo – językowych, uczeń: • przekręca złożone wyrazy /np. dżentelmen/ lub pary wyrazów / są to tzw. spooneryzmy: padna łogoda/, • używa sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym; ma trudności z poprawnym stosowaniem wyrażeń przyimkowych: nad – pod, za – przed, wewnątrz, na zewnątrz/ • wykazuje trudności w różnicowaniu podobnych głosek /np: s – z, p – b, g – k/,myli wyrazy zbliżone fonetycznie, • ma trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy, dodawania, opuszczania, zastępowania, przestawiania

31. W zakresie pamięci fonologicznej, sekwencyjnej, uczeń: • z trudem zapamiętuje sekwencje nazw np: miesięcy, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro, • ma trudności z zapamiętaniem wiersza, złożonego polecenia, • wykazuje trudności z szybkim wymienieniem serii nazw, na przykład „wszystkich owoców, jakie zna”, z powtarzaniem szeregu słów, • z trudnością zapamiętuje kolejność liter w alfabecie, • ma problemy z zapamiętaniem trudniejszych nazw, terminów, • wykazuje wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, liter, cyfr, • ma trudności z liczeniem w pamięci prostych zadań, korzystaniem z tabliczki mnożenia

32. W zakresie lateralizacji: • uczeń ma nieustaloną lateralizację czynności ruchowych /obuoczność, utrzymująca się oburęczność z niewielką przewagą jednej ręki/.

33. W zakresie orientacji w schemacie ciała, czasie i przestrzeni, uczeń: • ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, określaniem ich terminami: prawe – lewe, np. odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony ciała, • wykazuje trudności z określeniem położenia przedmiotów względem siebie / na prawo, na lewo od siebie, np. droga na prawo, drzwi na lewo/, • ma trudności z zapamiętaniem terminów i dat z życia codziennego: na lekcji historii ma problemy z chronologią zdarzeń, datowaniem wydarzeń historycznych,

34. W zakresie czytania, występują nasilone trudności w jednej z form: • mało błędów, lecz wolne tempo czytania, prymitywna technika czytania / sylabizowanie trudnych wyrazów/, słabe rozumienie tekstu • bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, domyślanie się tekstu na podstawie kontekstu, często niewłaściwe i słabe rozumienie przeczytanego tekstu, • słabe rozumienie tekstu i niechęć do czytania, • zbyt wolne lub zbyt szybkie tempo czytania, • słaba technika czytania / utrzymuje się sylabizowanie trudnych wyrazów /

35. W zakresie pisania: • nieprawidłowa pisownia, dominują błędy ortograficzne, pomimo znajomości zasad poprawnej pisowni, • niepoprawna pisownia związana z opóźnieniem rozwoju funkcji wzrokowo – przestrzennych , co przejawia się podobnie jak wcześniej w kl. I – III, • niepoprawna pisownia związana z opóźnieniem funkcji słuchowo – językowych, co przejawia się podobnie jak wcześniej w klasach I – III. • trudności z opanowaniem poziomu graficznego pisma związane z opóźnieniem rozwoju ruchowego i koordynacji wzrokowo – ruchowej co przejawia się przede wszystkim jako nieczytelne lub słabo czytelne pismo

36. Trudności w nauce poszczególnych przedmiotów Uczniowie z zaburzeniami percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: PRZYRODA, elementy geografii - zła orientacja na mapie, w stronach świata. PRZYRODA, elementy chemii – zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych, MATEMATYKA - / arytmetyka: odczytywanie liczb od prawej do lewej strony, mylenie znaków nierówności, trudności z przestrzenną organizację zapisu działań „w słupkach”, trudności z operowaniem długimi liczbami, z wieloma zerami lub miejscami po przecinku; geometria: rysunek uproszczony, schematyczny, MUZYKA – czytanie i zapis nut,

37. Uczniowie z zaburzeniami percepcji słuchowej dźwięków mowy, funkcji językowych i pamięci słuchowej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: JĘZYKI OBCE – zapamiętywanie słówek, odróżnianie podobnych wyrazów, prawidłowa wymowa, PRZYRODA, elementy biologii – opanowanie terminologii, HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO – zapamiętywanie nazwisk, nazw, dat, orientacja w czasie – chronologia, MATEMATYKA – arytmetyka: zapamiętywanie szeregów cyfr, szczególnie wspak, utrwalenie tabliczki mnożenia oraz liczenie w pamięci,

38. Uczniowie z zaburzeniami sprawności motorycznej mają problemy w nauce następujących przedmiotów: WYCHOWANIE FIZYCZNE – niektóre ćwiczenia, np. równoważne, układy gimnastyczne, szybkie bieganie, rzuty do celu piłką, celne odbijanie piłki, SZTUKA, MATEMATYKA – geometria, PRZYRODA elementy biologii, geografii – rysowanie.