Wetenschappelijk fenomeenonderzoek naar eergerelateerd geweld in België

1. Wetenschappelijk fenomeenonderzoek naar eergerelateerd geweld in België

2. Situering - opzet • Opdrachtgever: FOD Binnenlandse Zaken & Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen • Verkennend onderzoek • Inzicht in de aard, kenmerken, ... van het fenomeen EEG in België: psycho-sociale factoren & culturele processen • Aanbevelingen beleid en aanpak

3. Onderzoeksteam • Onderzoekers: • Anke Van Vossole (part-time) • Elli gilbert (part-time) • Promotoren: • Kristel Beyens (VUB) • Els Leye (UGent) • Jan Snacken (VUB) • Gily Coene (VUB – coördinatie) • Oktober 2010-2011

4. Inhoud • Situatieanalyse EGG België • Literatuurstudie • Interviews in diverse sectoren België (medisch, politie, onderwijs, hulpverlening) -> casusanalyse • Focusgroepen (FR/NL – minderheidsgroepen) • Rondetafels, stuurgroep EEG Mechelen, werkgroep vzw Zijn • Situatieanalyse EGG Europa (Zweden, Nederland, UK) • Literatuurstudie • Interviews en werkbezoeken • Expert-seminarie (Aisha Gill) – studiedag • Rapport - aanbevelingen

5. Onderzoeksvragen • Kenmerken/vormen van eergerelateerd geweld? • Knelpunten in de aanpak? • Positieve en negatieve oplossingsstrategieën? • Betekenis van ‘good practices’ in het buitenland? • Relevante maatregelen en instrumenten voor de betrokken actoren? • Geen representatieve studie van voorkomen van EEG in België

6. 1. bevindingen: omschrijving • Definiëring van het fenomeen eergerelateerd geweld: geen algemene definitie voorhanden, vaak verschillende definiëringen • Controversieel: cultureel essentialisme – cf. ‘collectieve mentaliteit’ Ferwerda & Van Leiden • Afbakening ‘eer’: genderspecifieke ‘normen’ mbt relaties en seksualiteit • Andere vormen: bijv. bloedwraak • Eer, aanzien, status: externe waardering • Morele bron: positieve aspecten – geweld/moord is geen eervol gedrag • Geweld: (dreiging met) schending/verlies van ‘eer’: voorkomen, herstellen, sanctioneren

7. Voorstel werkdefinitie • “de term ‘eergerelateerd geweld’ verwijst naar een continuüm van geweldsvormen waarbij het voorkomen of het herstellen van een schending van de seksuele en familiale eer - waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te geraken – het hoofdmotief vormt. Het kan daarbij gaan om de eer van een individu, de familie of de gemeenschap en het geweld kan uitgaan of ondersteund worden door meerdere personen en gericht zijn op meerdere slachtoffers.” • Cultuur- en gendersensitieve benadering, met oog voor complexititeit & ernst van de problematiek

8. Voorbeelden van EGG? • Laila Achichi werd het slachtoffer van een gewelddadige ‘duiveluitdrijving’ omwille van haar homoseksuele geaardheid. Ze overleefde haar verwondingen niet (oktober 2009). • Saida Seikh weigerde een gedwongen huwelijk en had een relatie met een Belgische man. Ze werd om het leven gebracht door haar broer (oktober 2007). • Amritpal Kaur had een relatie met een jongen die niet goedgekeurd werd door haar ouders (hij was van een andere kaste). Ze werd meegenomen naar het land van herkomst en daar gedood door haar stiefvader (juni 2010)

9. Voorbeelden van EGG? • Marokkaanse vrouw wordt gewurgd door haar man nadat ze wil scheiden. Dader vermoedt ontrouw, voorafgaande geschiedenis van fysiek geweld in de relatie, duiveluitdrijving • Turks-Assyrisch meisje wordt jarenlang mishandeld door haar broers, het meisje rebelleert (kleding, piercings, gedrag, …), politie-interventies met weinig effect - op 18 jaar naar vluchthuis • Armeens meisje wordt verkracht door vriend, dreiging roddel gemeenschap, chantage door nieuwe vriend • Turks meisje wordt geacht te huwen met neef uit Turkije, geeft aan dit niet te willen en wordt bedreigd door broer en andere familieleden • ….

10. 2. Bevindingen: aanleidingen EEG • Verzet tegen een gedwongen/gearrangeerd huwelijk • Voorhuwelijkse relaties, zwangerschap • Relatie met niet door familie gekozen partner • Het beëindigen van een relatie (echtscheiding) • Holebiseksualiteit • Buitenechtelijke relatie - het vermoeden van ontrouw • Niet voldoen aan regels mbt. kuisheid & zedig gedrag

11. 3. Bevindingen: vormen • Het beperken van de bewegingsvrijheid, het isoleren van personen en/of het uitoefenen van controle (vnl. ten aanzien van vrouwen of meisjes) • Het onthouden van ontwikkelingsmogelijkheden (taalcursussen, onderwijs) • Psychologisch geweld, het uiten van bedreigingen: roddels, pesterijen, doodsbedreigingen • Het wegsturen naar het land van herkomst: bij het vermoeden van een voorhuwelijkse relatie (vooral bij meisjes), naar aanleiding van ongehoorzaamheid (vooral bij jongens). • Verstoting door familie(-leden) of door de (leden van de) gemeenschap • Gedwongen huwelijken, nl. de verplichting om met een bepaalde persoon te huwen. • Fysiek geweld in alle mogelijke vormen, met moord als meest extreme vorm van fysiek geweld

12. 4. Bevindingen: aanpak • Geen duidelijkheid omtrent te volgen aanpak – grote vraag naar informatie en vorming professionelen • 5 B’s = bewustmaking, bescherming, bestraffing, begeleiding en beleid • Integraal en geïntegreerd beleid: samenwerking verschillende sectoren + minderheidsgroepen • Centralisering en uitbouw expertise • Aandacht voor kwestbare groepen • Toegankelijker maken/interculturaliseren bestaand aanbod

13. 4.1. Bewustmaking • sensibilisering eerste lijn – hulpverleners: • fenomeen kaderen – onderscheid benoemen • rode vlaggen/checklist + professionele vorming + expertise uitbouw • bespreekbaarheid gemeenschappen: • taboe doorbreken – andere ingang (thema’s als seksualiteit en relatievorming) • domeinen: onderwijs, culturele sector, inburgering • verschil ts ‘eer’ en ‘geweld’: stereotiepen niet versterken – ‘eer’ duiden als positieve bron

14. 4.2. Bescherming • Risicoscreening – taxatie: vragenlijst gevaar escalatie/veiligheid - deskundigheidsvorming • Centralisering expertise – referentiepersonen • Ketensamenwerking – uitwisseling • Capaciteitsuitbouw anonieme opvang volwasssenen • Specifieke voorzieningen voor jongeren • Nazorg! • Bemiddeling – belang van brugfiguren (binnen – buiten)

15. 4.3. Vervolging + begeleiding daders • Straffeloosheid tegengaan • Geen indicaties noodzaak uitbreiding van wetgeving • Erkenning van daders als mogelijke slachtoffers • Daderbegeleiding • Getuigen – deskundigen in rechtszaken

16. 4.4. beleid • Lokaal: samenwerking verschillende sectoren + gemeenschappen • ketenaanpak: meldcode, uitwisseling gegevens • bemiddeling: interculturele bemiddelaars - inzetten brugfiguren • Federaal/gemeenschapsniveau: • expertisecentrum - ondersteuning/advies hulpverleners – cf. actieplan • Registratiesysteem (definitie) • Internationale samenwerkng: netwerking betrokken diensten • Verdere toetsing instrumenten: effectiviteit & toepasbaarheid Belgische context • Implementatie: professionele omkadering

17. Tot slot • Verkennend onderzoek: • complexiteit inzichtelijk maken • pragmatische kijk • Zorgvuldig omgaan met concept: degelijke vorming en omkadering voorzien • Culturele stereotyperingen nefast: grote verscheidenheid, aandacht voor het particuliere verhaal/context • Instrumenten en praktijken buitenland: implementeerbaarheid verder onderzoeken • Aandacht voor specificiteit sectoren, Brusselse context