Stimuleren van zelf management bij gezinnen met NAH

1. Stimuleren van zelf management bij gezinnen met NAH Caroline van Heugten Universiteit Maastricht Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde, Utrecht

2. Wat is zelf-management? Waarom zelf-management bij NAH?

3. Chronische aandoeningen • Adaptieve taken nodig • Goede zelfzorg om de ziekte onder controle te houden • Vermijden van lichamelijke ontregelingen • Op weg naar een bevredigend dagelijks leven • Door zelf-management

4. Zelf-management • Zelf de juiste handelingen • Op de juiste tijd • Plannen • En ook uitvoeren • Methode: pro-actieve coping

5. Stappen zelf management • Welk doel wil ik bereiken • Wat is er nodig om dat te kunnen bereiken? • Wat staat het bereiken in de weg? • Wat moet ik veranderen om het doel te kunnen bereiken • Onderneem actie! • Wat is het resultaat?

6. Ingrediënten voor zelf-management • Probleem oplossende vaardigheden • Doelen stellen • Effectieve communicatie met anderen • Proactief opstellen • Gezonde leefstijl • Leuke activiteiten ondernemen

7. Zelf management bij diabetes (Thoolen, 2007) • Gericht op verlagen van cardiovasculaire risico’s • !2 weken, 2 x 1uur individueel, 4x2 uur groep • 6-8 deelnemers per groep • Verpleegkundige is groepsleider • Resultaten: * lager gewicht en * lagere bloeddruk 9 maanden later

8. Doelen zelf-management diabetes • Zelfzorg zelfstandig uitvoeren • Beter signalen leren herkennen • Minder snel ontregeld raken en minder snel klachten ervaren • Minder vaak niet-functionele medische hulp vragen • Vaker reeele en conrete doelen stellen • Minder beperkingen ondervinden • Betere therapietrouw • Hogere kwaliteit van leven

9. Zelf-management bij diabetes • Kennismakingsgesprek • Fit blijven • Gezonde voeding • Medicatie en zelfcontrole • Diabetes zelfzorg • Terugblik met het oog op de tokomst

10. Opbouw bijeenkomsten • Nabespreken van het huiswerk • Introductie nieuw thema • Interactieve verwerking van het thema • Uitwerking van het 5 stappenplan • Voorbespreken huiswerk

11. Vergelijkbare problemen bij chronische aandoeningen • Pijn en fysieke beperkingen • Verminderde conditie • Beperkingen bij dagelijkse activiteiten • Vermoeidheid • Angst en depressie • Beperkingen in sociale activiteiten en dagbesteding • Verlaagde kwaliteit van leven

12. Invloed van niet-medische factoren • Depressie door rolverlies • Vermijdingsgedrag door aanhoudende klachten • Slechte psychologische aanpassing door angst, depressie en verminderd zelfbeeld • Verminderd zelfvertrouwen • Slechte coping vaardigheden • Stress en vermoeidheid • Stemmingswisselingen • Hulpeloosheid

13. Zelf management bij chronische aandoeningen • Gericht op vergroten zelf-effectivteit • Aanleren probleemoplossende vaardigheden • Beslissingen leren nemen • Zelfvertrouwen vergroten • 6 weken, 1 x week, 2.5 uur • Workshopleiders niet noodzakelijk professionals, wel één met een chronische aandoening

14. Problemen in de chronische fase na NAH? • Beperkingen in het dagelijks leven • Cognitief functioneren • Emotioneel functioneren • Psychosociaal functioneren • Sociale interacties • Dagbesteding • Kwaliteit van leven • Mantelzorgers/naastbetrokkenen overbelast

15. Depressie na CVA CES-D (revalidatiepopulatie)(vd Port, 2006)

16. Depressie bij partnersGDS (revalidatiepopulatie) (Visser-Meily, 2004)

17. Angst na CVA(Wilkinson, 1997; Jones, 2000; Murray, 2003) • > 60% in de eerste paar weken • 20% na 5 jaar • 50% van de partners na een half jaar • 33% van de partners na 5 jaar

18. Overbelasting bij partners(Visser-Meily, van Heugten, 2004) • Kenmerken patient:- ernstige motorische gevolgen- ernstige cognitieve gevolgen • Kenmerken partner zelf:- sombere stemming- passieve coping stijl- gezondheidsproblemen- jonge leeftijd- ontevreden over sociale steun- aantal taken- geen vertrouwen in eigen kracht

19. Vermoeidheid na CVA FSS (revalidatiepopulatie) (Schepers, 2006)

20. Coping stijlen na hersenletsel (Wolters, 2008)

21. Coping strategieën en emoties na hersenletsel (Curran, 2000) • 88 patiënten met hersenletsel 1-5 jaar na revalidatie • 44 orthopedie patiënten • Veel angst en depressie in beide groepen • Angst en depressie > bezorgdheid, wishful thinking, schuldgevoelens • Angst en depressie < probleem oplossende strategieën, positieve houding

22. Emoties en coping stijlen direct na het letsel(Gustafsson, 2006) • 1-2 weken na traumatisch hersenletsel, 32% angst en depressie • Emotionele problemen:* hopen op verbetering* bezorgdheid* nerveus en angstig* spanning verminderen door fysieke inspanning* problemen wegdrukken • Geen emotionele problemen:* de situatie accepteren zoals die is* ervan uitgaan dat er niets is om ongerust over te zijn

23. Emoties en coping stijlen langer na het letsel (Anson, 2006) • 33 patiënten, 2 maanden tot 7 jaar na letsel • 50% rapporteert angst en depressie • Meer angst en depressie:* lagere zelfwaardering* meer psychosociale problemen* bezorgdheid* wishful thinking* schuldgevoelens* alcohol en drugs gebruik • Hogere zelfwaardering:* humor* actief aan problemen werken*leuke activiteiten ondernemen

24. Coping skills groep na hersenletsel(Anson, 2006) • Groepsinterventie, 2 x week 90 min, 5 weken • Gericht op adaptieve coping stijlen en omgaan met emotionele en aanpassingsproblemen • Aanpak: cognitieve gedragstherapie • Meer adaptieve copingstijlen en beter begrip van emotionele aanpassing • Geen verandering qua angst, depressie, zelfwaardering of psychosociaal functioneren • Inzicht in eigen functioneren geeft betere resultaten

25. Coping skills groep • Uitleg relatie tussen cognities, stemming en gedrag • Herkennen en veranderen van negatieve gedachten en stemming • Technieken om actief problemen op te lossen: informatie verzamelen over oplossingen, met anderen praten over problemen • Plannen van leuke activiteiten en ontspanning • Veel andacht voor angst, depressie en zelfwaardering

26. Groepseducatie NAH • Hulpvraag leren stellen • Doelen leren stellen • Oplossingen leren vinden • Aan oplossingen werken • Maak gebruik van de groep • Geef huiswerk

27. Hulpvraag leren stellen • We hebben het nu over… • Hoe is dat voor jou, heb je hiermee te maken • Is dit voor jou belangrijk • Hoe was dit voor het letsel • Is dit veranderd • Zie je zelf problemen, ben je ontevreden • Wat zou je willen veranderen

28. Doelen leren stellen • Je wilt dus …veranderen • Wat is voor jou een wenselijke situatie • Hoe kun je dat bereiken • Wat zijn je eigen mogelijkheden • Is de verandering haalbaar

29. Oplossingen leren vinden • Verzin zoveel mogelijk oplossingen om je doel te bereiken • Heb je al een oplossing in gedachten • Heb je al een oplossing geprobeerd • Welke oplossing kies je • Welke stappen ga je nu nemen • Bijvoorbeeld informatie verzamelen, hulp vragen aan xx

30. Aan oplossingen leren werken • Wat ga je nu doen • Wat is je plan • Wat ga je concreet aanpakken • Waar en met wie • Wanneer • Wanneer wil je erop terugkomen in de groep

31. Zelf-management bij gezinnen met NAH • NAH heeft chronisch karakter • Familieleden worden ook getroffen • Doelen samen stellen • Inzicht van de patiënt mogelijk verminderd • Stimuleren van actieve copingstijlen • Aanleren van probleem oplossende vaardigheden