TC.ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ

1. TC.ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ • 19 FİİLİMSİLER • SAKİNE YILDIZ • 1090310328

2. FİİLİMSİLER http://sunuindir.blogspot.com

3. Fiil anlamı taşıyan ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler üstlenen kelimelere fiilimsi denir.

4. Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. • Buna göre fiilimside fiile benzeyen demektir. • Fiiller iş, oluş, hareket bildirir. Mastar eklerini alır • Fiilimsiler iş, oluş, hareket bildirmez mastar eki almazlar

5. Fiilimsiler üç gruba ayrılır 1. isim fiiller 2. sıfat fiiller (ortaç) 3. zarf fiiller

6. İSİM FİİLLER (AD-EYLEMLER) • Filin adı demektir. • Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak –mek –ış –iş –uş –üş –ma –me ekleri getirilerek yapılır. • Örnek: • Bir gülüşün ömre bedel • Yaşamak ölmekten zor • İçimde maziden kalma duygular var

7. İSİM FİİLER (devamı) • İsim fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler isim fiil özelliğini yitirirler. • Kalıcı bir nesne veya isim olabilirler • Artık bunlar isim fiil olmazlar • Örnek: • Kaymak, çakmak, dondurma, bağış, geviş

8. İSİM FİİLER (devamı) • Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim fiil eki olan –iş’i karıştırmamak gerekir. • Anlamsal olarak fiilden fiil yapım eki bir işi karşılıklı yada birlikte anlamı verir. • Fakat fiilimsi eki bu anlamı vermez. • Örnek • Gülüşün çok güzel (isim fiil eki) • Onu öyle görünce gülüştüler (fiilden fiil yapım eki)

9. İSİM FİİLLER (devamı) • Olumsuzluk eki olan –ma –me ile isim fiil eki olan –ma –me karıştırılmamalıdır. • örnek: • Artık sevmeyeceğim (olumsuzluk eki) • İnsanın mesleğini sevmesi gerekir.

10. -iş ekini alan bazı kelimeler isim fiil, isim ve fiil görevinde kullanılabilir. Örnek: Yurda giriş işlemleri başladı (isim fiil) Binanın girişi çok berbattı. (isim) Hiç çekinmeden rakiplerine girişti. (fiil) İSİM FİİLER (devamı)

11. SIFAT FİİL EKLERİ (ORTAÇLAR) • Fiilin sıfat dönüştürülmüş şeklidir. • Fiil kök veya gövdelerine; • -an –en –ası –esi –mez –maz –ar –er –dık –dik –duk • -dük –ecek –acak –mış –miş ekleri getirilerek yapılır. • Sıfat fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması yapar.

12. SIFAT FİİLLER (devamı) • Örnek: • Her seven sevilenin boy aynasıdır. • O öpülesi eller beni büyüttü. • Dönülmez akşamın ufkundayız. • Senin bu yaptığın olur iş değil. • Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza. • Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim. • Mayın tarlasına düşmüş bir deliyim.

13. SIFATFİİLLER (devamı) • Zaman ekleriyle sıfat fiil ekleri karıştırılmamalıdır. • Örnek: • Hiç oturacak zamanım yok. (sıfat tamlaması olmuş bu yüzden sıfat fiil) • Oğlum okuyacak ve büyük adam olacak.(fiili yüklem yapmış.zaman bildirir)

14. SIFAT FİİLER (devamı) • Sıfat fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılırlar • Örnek: • Bayrama katılan öğrencilere izin verildi.(sıfat fiil) • Bayrama katılanlara izin verildi.(isim) • Sıfat fiiller çekim eki alarak isimleşirler.

15. SIFAT FİİLLER (devamı) • Sıfat fiil ekleriyle çekim ekleri karıştırılmamalıdır. • Örnek: • Görünmez kaza (sıfat fiil) • Buradan bizim ev görünmez (fiil)

16. ZARF FİİLLER (BAĞ FİİL-ULAÇ) • Fillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir. • Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca –dıkca –dığında –ken –r –mez –alı –erek –madan –meksizin -ıp ekleri getirilerek yapılır. zarf fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olur.

17. ZARF FİİLER (devamı) • Ben gidince hüzünler bırakırım • Gözlerim gözlerine değince felaketim olur ağlardım. • Öldüğünde çok gençti. • Ah vah etmenin zamanı geçeli çok oldu. • Gülerek yanıma geldi. • Sizin durmaksızın çalışmanız lazım. • Gidipte gelmemek gelipte görmemek var.

18. ZARF FİİLLER (devamı) • Zarf fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle kullanılır. • Örnek: • Koşa koşa geldi. • Zarf fiiller çekim eki almaz.

19. NOT1: Bir fiilde ne kadar zarf fiil varsa o kadar yan cümle olur. • NOT2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik birleşik cümledir. • NOT3: bir cümlede ki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.

20. SORULAR

21. ÖRNEK SORU: • Fiil kök ya da gövdelerinden türeyen, tamlayıcı cümlecik kuran, çekimi olmayan kelime çeşitlerinin ortak adı nedir? (1985 FL) • a) İsim-fiil b) Sıfat-fiil c) Bağ-fiil • d)Fiilimsi

22. ÖRNEK SORU: “Okul eğitimi dışında kalan gençlerin de eğitilmeleri gerekir.” Cümlesinde “kalan” kelimesinin çeşidi nedir? (1986-FL) • a) İsim-fiil b) Bağ-fiil c) Sıfat-fiil d) Yardımcı fiil

23. ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? (1996 FL/AÖL) • a)        Günlerce düşünüp çalışarak bir program yaptık. • b)        Yapılacak işleri öncelik sırasına göre dizdik. • c)        Bulunduğumuz çevreyi ayrıntılarıyla tanıdık. • d)        Bu arada bizi üzen olaylar oldu.

24. ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır? (1996 FL/AÖL) A)      Yolda pek çok tanıdık kimseyle karşılaştık. B)       Biraz konuştuk, sonra ayrıldık. C)       Onu uzaktan gördük, ama yetişemedik. D) Okuldan çıktık, hemen eve geldik.