AUTISME EN GELOOF

1. AUTISME EN GELOOF 2 oktober 2012 Linschoten

2. Intro • Even voorstellen… • Wat verwachten jullie van deze avond?

3. Even opfrissen!! Wat is autisme? • AUTISMESPECTRUMSTOORNIS ‘Bekendste’ vormen: PDD-NOS syndroom van Asperger klassiek autisme

4. Waarneembaar gedrag Opvallendheden in: • Socialeinteractie • Communicatie • Verbeeldingsvermogen • Vastepatronen van gedrag en interesses • Informatieverwerking

5. Wat maakt geloofsopvoeding moeilijker? • Sociale interactie: afstemmingsprobleem, niet altijd begrijpen wat de ander bedoelt • Communicatie: dure woorden, favoriete onderwerpen, begrijpen en uiten van taal is soms verstoord, taal letterlijk nemen • Verbeeldingsvermogen: kijken/denken vanuit zichzelf, moeite zich te verplaatsen in gedachten van een ander • Moeite met overzicht houden: moeite het geheel te zien en verbanden te leggen, hoofd- en bijzaken niet kunnen onderscheiden

6. Wat is nu geloven? Schrijf voor uzelf op wat u onder geloven verstaat? Wat zou voor een kind of jongeren met ASS lastig zijn? (op geloofsgebied, in de kerk etc.) Deel dit met uw buurman of buurvrouw.

7. Houvast in het geloof • Leven in een onvoorspelbare, onbegrijpelijke wereld • God is betrouwbaar; Hij doet wat Hij belooft • De regels die God geeft, zijn duidelijk • Toch blijkt uit onderzoek dat mensen met ASS bovengemiddeld bang zijn voor God

8. Onderzoek autisme en geloof • Hanneke Schaap-Jonker en Jannine van Schothorst • Onderzoek bij Eleos in 2008/2009 naar godsbeeld; • 2 vragenlijsten: vragenlijst godsbeeld en vragenlijst over autistische kenmerken (AQ-NL). Ook 5 ‘open’ vragen.

9. Vragenlijst Godsbeeld • Gevoelens ten opzichte van God: positieve gevoelens, angst, boosheid • Gedachten over het handelen van God (ondersteunend, heersend, passiviteit)

10. Godsbeelden • De nabije God, Die steunt en hoort • De besturende God, Die het leven leidt • De rechtvaardige God, Die gehoorzaamheid vraagt/kan straffen • De afwezige God, Die niet ziet • De God, Die moeilijk te begrijpen is en over Wie moeilijk gesproken kan worden

11. Uitkomst onderzoek Mensen met ASS ervaren: • Minder positieve gevoelens ten opzichte van God, meer angst en meer boosheid • Gods handelen minder als ondersteunend ervaren en meer als heersend en straffend Let op: wat voor de groep geldt als geheel, geldt niet voor ieder persoonlijk!!

12. Godsbeeld en autisme • Samenhang autistische trekken en angst in relatie tot God (onzekerheid) • Samenhang problemen in sociale relaties en angst in relatie tot God. God zien als Heerser en Straffer • Nogmaals: positieve trekken in godsbeeld zijn wel bij mensen met ASS aanwezig

13. Godsbeeld en kerk(gang) • Meer angst t.o.v. God bij bevindelijk-gereformeerden: angst in de vorm van schuld • In kerkgang behoefte aan vaste structuur, concrete taal • Lastig is verschil tussen kerken

14. Belangrijke vraag • Welke specifieke begeleidingshoeften hebben kinderen / jongeren met ASS in de kerkdienst, tijdens de catechisatie, op de club of thuis???

15. De praktijk.. • Wat gebeurt er allemaal? In de kerk, tijdens catechisatie, club etc.? Zingen Lezen Luisteren Bidden Geuren Geritsel Hoe lang duurt het? Geluiden Veel prikkels

16. Geloofs- en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen met ASS • Bij kinderen met ASS verloopt de ontwikkeling in een ander tempo • Er zijn ook autismespecifieke factoren die van invloed zijn op de geloofsopvoeding

17. Geloofsontwikkeling van kinderen • Baby’s – 2 jaar: geborgenheid • Peuters 2-4 jaar: ontdekkingsdrang, eigen verhaal • Kleuters 4-6 jaar: waaromvragen, regels • Kinderen 6-9 jaar: meer realiteitszin • Kinderen 9-12 jaar: onbekende Bijbelverhalen, geloof en praktijk • Pubers: onzekerheid, mening vormen

18. Autismespecifieke factoren • Emoties en het omgaan met de dood • Moeite met verbeelding en inlevingsvermogen • Moeite met uitzonderingen op algemene regels • Een sterk rechtvaardigheidsgevoel en houden van eerlijke regels • Star vasthouden aan gewoonten • Letterlijk taalgebruik • Prikkelgevoeligheid

19. Andere manier van geloven • Van iemand met een stoornis in het autistisch spectrum mag je niet verwachten dat hij of zij het geloof op dezelfde manier beleeft als wij! • Dit leidt bijna automatisch tot een andere manier van geloven… Niet een slechtere!!!!

20. Geloofsopvoeding met ASS in de kerk en thuis • Kerkdienst Zichtbare plek voorganger Vaste volgorde, zien hoe lang een lied duurt Beamer Eigen overzicht geven van de dienst • Catechese/club Duidelijke afspraken, heldere tijdsindeling, liefst zichtbaar Koppelen aan 1 persoon Groep klein houden Eigen plek Veranderingen benoemen

21. Verdere tips • Neem liturgie van tevoren door • Een vaste plek naast een vertrouwd persoon • Laat het kind tijdens de dienst tekenen/opschrijven van zaken die het niet begrijpt • Bij bijv. Avondmaal: uitleggen

22. Mogelijkheden om kinderen steun te bieden • Verplaats je in het denken van het kind • Let op figuurlijke taal en beeldspraak • Benoem dat geloven niet logisch is, maar bij de liefde van God hoort (liefde is ook niet logisch) • Probeer het kind taken te geven • Probeer de geloofswaarden – en normen concreet te maken • Probeer niet in discussie te gaan over de dingen die niet kloppen, maar zoek naar mogelijkheden waardoor jongeren mee kunnen doen

23. Bidden • Ogen dicht doen • Kinderen/jongeren structuur geven door bijv. Heere God, U bent… Ik wil U graag danken voor… Ik wil U graag vertellen… Ik wil U vragen of U Dank U wel dat ik dit tegen U mocht zeggen • Concreet bidden