Marglyttur við Íslandsstrendur - magn og útbreiðsla árin 2007-2008

1. Marglyttur við Íslandsstrendur - magn og útbreiðsla árin 2007-2008 Guðjón Már Sigurðsson Leiðbeinendur: Jörundur Svavarsson Ástþór Gíslason Prófdómari: Jón S. Ólafasson

2. Yfirlit • Inngangur – marglyttur við Ísland o.fl. • Markmið • Aðferðir • Niðurstöður • Magn • Stærðardreifing • Hlaupkennt dýrasvif • Tilraunir með afskorna anga • Umræður og ályktanir

3. Marglyttur við Ísland 6-7 tegundir við landið • Bláglytta – Aurelia aurita • Brennihvelja – Cyanea capillata • Blálogi – Cyanea lamarckii • Periphylla periphylla • Haliclystus octoradiatus • Halimocyathus lagena • Atolla sp. ?

4. Bláglytta (Aurelia aurita) Mjög algeng við strendur landsins

5. Brennihvelja (Cyanea capillata)

6. Blálogi (Cyanea lamarckii) Fremur sjaldséð

7. Periphylla periphylla Djúpsjávartegund

8. Atolla sp. • Djúplægar úthafstegundir

9. Almennt um marglyttur Íslenskar tegundir eru: Bláglytta, brennihvelja og blálogi í Semaeostomeae Periphylla periphylla og Atolla í Coronatae Haliclystus octoradiatus og Halimocyathus lagena í Stauromedusae • Um 200 tegundir í heiminum • Skiptast í 5 ættbálka • Cubomedusae • Coronatae • Stauromedusae • Semaeostomeae • Rhizostomeae

10. Lífsferill marglyttna Dæmigerður lífsferill • a – fullvaxin hvelja • b – planula lirfa • c – sepi • d – kynlaus æxlun á sepastigi • e – strobila sepi • f – strobilering • g – ephyra lirfa • h – ung hvelja Mynd frá Gröndahl 1988

11. Fyrri rannsóknir við Ísland Kramp 1939 Jespersen 1940 Rannsóknir á svifi í kringum landið, m.a. marglyttum, nokkrum sviflægum hveldýrum og kambhveljum • Zoology of Iceland • Tók saman fyrri rannsóknir á marglyttum, sviflægum hveldýrum og kambhveljum við landið

12. Forsaga • Lítil þekking á marglyttum við landið, sérstaklega á síðari árum • Skaði í laxeldi vegna brennihvelju • Mjóifjörður 2001, 2002 og 2006 • Aðrir firðir á Austurlandi • Þekkt dæmi frá nágrannalöndunum, Noregi, Skotlandi, Írlandi og víðar

13. Markmið • Meginmarkmið: • Að afla upplýsinga um dreifingu og magn marglyttna við Íslandsstrendur árin 2007 og 2008 • Undirmarkmið • Að kanna mun á milli ára, bæði í dreifingu og magni • Að kanna samsetningu hlaupkennds dýrasvifs í firði á Vestfjörðum, en hlaupkennt dýrasvif eru auk marglyttna, sviflæg hveldýr (hydrozoa) og kambhveljur • Að kanna hversu lengi angar brennihveljunar halda virkni sinni eftir að þeir eru losaðir frá hveljunni líkt og gerist þegar hveljurnar lenda á fiskeldiskvíum

14. Aðferðir • Sýni voru tekin á 4 svæðum 2007 og 5 svæðum 2008 • Sýni tekin með Bongóháf á 10 m dýpi • Flæði í gegnum háfinn mælt með flæðismæli • Hitastig í fjörðunum var fengið úr sjálfvirkum hitamælum í fjörðunum eða nærliggjandi fjörðum • Allar marglyttur greindar til tegunda og mældar • Að auki var allt hlaupkennt dýrasvif úr Patreksfirði og Tálknafirði greint til tegunda og tegundafjölbreyttni metin (Shannon’s H’ og fjöldi tegunda)

16. Sýnatökusvæði

17. Eyjafjörður Álftafjörður Hvalfjörður Mjóifjörður Patreksfjörðurog Tálknafjörður

18. Niðurstöður – magn marglyttnaBláglytta (A. aurita)

22. Niðurstöður – magn marglyttnaBrennihvelja (C. capillata)

23. Tengsl magns og hitastigsBláglytta (A. aurita) Patreksfjörður/ Tálknafjörður Álftafjörður Eyjafjörður Hvalfjörður

24. Tengsl magns og hitastigsBrennihvelja (C. capillata) Patreksfjörður/ Tálknafjörður Álftafjörður Eyjafjörður

25. Stærðardreifing – Bláglytta Patreksfjörður/Tálknafjörður

26. Stærðardreifing - Bláglytta Álftafjörður

27. Stærðardreifing - Bláglytta Eyjafjörður

28. Stærðardreifing - Bláglytta Hvalfjörður

29. Stærðardreifing - Bláglytta Mjóifjörður

30. Stærðardreifing – BláglyttaSamantekt

31. Stærðardreifing - Brennihvelja Patreksfjörður/Tálknafjörður

32. Stærðardreifing - Brennihvelja Álftafjörður

33. Stærðardreifing - Brennihvelja Eyjafjörður

34. Stærðardreifing - Brennihvelja Mjóifjörður

35. Hlaupkennt dýrasvif

37. Tilraun með afskorna anga • Virkni anga var könnuð með því að setja anga í petrískál ásamt artemíu, ef anginn var virkur þá gat hann veitt dýrið • Virkni könnuð daglega á þremur öngum í hvert sinn • Héldu virkni sinni í 24 daga!

38. Umræður og ályktanir • Dreifing marglyttna við landið breyst frá fyrri rannsóknum • Útbreiðslusvæði brennihvelju hefur breyst, finnst ekki lengur við Vesturland, útbreiðslan færst norður á Vestfirði • Marglyttur taka að birtast fyrr á vorin heldur en í fyrri rannsóknum, sérstaklega fyrir norðan land • Hugsanlegt að Vestfirðir séu uppvaxtarsvæði brennihvelju fyrir Íslandsmið og dreifist þaðan með strandstraumnum og hlýsjónum norðan við landið

39. Útbreiðsla brennihvelju milli 1930-40 Kort úr: Jespersen (1940)

40. Útbreiðsla bláglyttu milli 1930-40 Kort úr: Jespersen (1940)

41. Umræður og ályktanir • Sviflægt stig bæði bláglyttu og brennihvelju bundið við vor og sumar, ólíkt því sem gerist í nágrannalöndunum þar sem þær taka að birtast í vatnsbolnum fyrr (Janúar – Febrúar) • Marglyttublómi á vorin virðist tengdur plöntusvifsblóma í mars/apríl, en efýrur taka að birtast í vatnsbolnum u.þ.b. mánuði eftir plöntusvifsblómann.

42. Umræður og ályktanir • Hugsanlegt að hveljutorfur líkt og mynduðust fyrir austan séu að verða algengari samhliða hlýnun og breytingum í vistkerfi hafsins, en slíkt hefur verið að gerast víða um heim síðustu tvo áratugi • Áhugavert er að bera saman gögn um fjölda milli ára og stærð í þessari rannsókn, en árið 2007 voru marglyttur almennt stærri og færri, en 2008 voru þær miklu fleiri og þar með minni

43. Þakkir • Jörundur og Ástþór fyrir leiðsögn • Fannar Þeyr fyrir hjálp við sýnatökur • Skipstjórar þeirra báta sem notaðir voru • Sigurður Guðjónsson fyrir yfirlestur • Samstarfsfólk á Aragötu 9 og í Öskju • Fjölskylda og vinir