DENEY HAYVANLARININ PARAZİT HASTALIKLARI

1. DENEY HAYVANLARININ PARAZİT HASTALIKLARI

2. Deneysel çalışmalarda kullanılacak deney hayvanlarının sağlıklı olması temel kuraldır. • Yapılan araştırmaların sonuçlarından doğru veriler alınmasının parametrelerinden biri de kullanılan deney hayvanının sağlıklı olmasıdır.

3. Sağlıklı ve hasta hayvanların genel görünüm farklılıklarının bilinmesi gerekmektedir. • Enfeksiyonlar, çevresel veya genetik hastalıklar hayvanların yaşam kalitesini düşürebilen etkenlerdir. • Bu bağlamda enfeksiyonlar (virus, bakteri, mantar ve parazitler) en ciddi olarak karşımıza çıkan yaşamsal kalitede rol oynayan etkenlerdir.

4. Deney hayvanları merkezlerinde, çeşitli kaynaklardan temin edilen farklı hayvan türü ve suşları ile enfeksiyon etkenlerinin (virus, bakteri, parazit, mantar) girmesi yetiştirme ünitelerinden daha kolay olmaktadır. • Ayrıca biyolojik örnekler, ekipman ve personel ile de enfeksiyon etkenlerinin girmesi olasıdır. • Farklı kaynaklardan temin edilen hayvanların girişinde FELASA izleme tavsiyelerine (www.felasa.org) uyulmalı

5. Hücre, serum, sperm gibi biyolojik maddelerin kullanımı gerekiyorsa bunların da kontamine olmadığı belirlendikten sonra uygulama yapılmalı • Enfekte hayvanla temas eden personel eli, saçı veya kıyafeti ile de mikroorganizmaları taşıyabilmekte

6. Deneysel çalışmalarda kullanılacak laboratuvar hayvanları parazit taşımamalı • Parazitler genelde belirgin klinik belirtiler oluşturmaz • Subklinik etkileri nedeniyle araştırmaları çeşitli şekilde etkiler • Parazit hastalıkları düşük hijyenik koşullarda semptomatikdir. • Bu durumda hayvanların diğer enfeksiyonları da taşıdığından şüphelenilir

8. Zoonoz nedir? Doğal olarak omurgalı hayvanlardan insanlara, insanlardan hayvanlara geçen ve her yerde görülebilen hastalıklar yada enfeksiyonlar

9. Deney hayvanlarında görülen parazitler • İç Parazitler (Endoparazitler) Protozoon’lar Helment’ler • Dış Parazitler (Ektoparazitler) Artropodlar

10. Fare, sıçan, kobay, hamster ve tavşanda görülen protozoonlar 1

11. Fare, sıçan, kobay, hamster ve tavşanda görülen protozoonlar 2 a E.irresidua, E.magna, E.media, E.perforans, E.exigua, E.intestinalis, E.matsubayishii, E.nagpurensis, E.neoloporis, E.piriformis

12. Fare,sıçan, kobay, hamster ve tavşanda görülen helmentler

13. Fare, sıçan, kobay, hamster ve tavşanda görülen ektoparazitler

14. PROTOZOONLAR

15. Laboratuarkemiricilerindesıklıklarastlanır Çekumda yerleşir Apatojen Tritrichomonasmuris

16. Çeşitli türleri başta insan olmak üzere kemiriciler, köpek ve papağanlarda ince bağırsaklara yerleşir Kemiricilerde bulunan tür G.muris’dir. Enfeksiyon etkenin kist şeklinin gıda ve sularla ağız yoluyla alınması ile gerçekleşir. Giardia Sp.

17. Çoğu zaman asemptomatiktir. Ancak alınan parazit sayısına bağlı olarak hayvanlarda kronik ishal ve özellikle yağlı ishal görülür. Kunduzlarda bulunan türün zoonoz karakterde olduğu zaman zaman insanlarda tipik klinik belirtilerle seyrettiği bildirilmektedir Giardia Sp.

18. Tavşanlarda spontan Bulaşmada dışkı ya da idrarın oral yolla alınması Enfeksiyon genelde latenttir, fakat ara sıra tavşanlarda nörolojik semptomlar gözlenir. Lezyonlar genelde enfekte tavşanın böbreklerinde Encephalitozoon cuniculi

19. Çeşitli türler tavşanda bağırsaklarda bulunur Yaygın Yoğun enfeksiyonlarda ishal ve dehidrasyon E.stiedai tavşanda karaciğer coccidiosisi Eimeria spp.

20. Bir çok memelide akciğerlerde pnömoni oluşturur Normalde asemptomatik, İmmun sistemi baskılanmış fare ve diğer hayvanlarda ölümcüldür Hava yoluyla bulaşır Pneumocystis carinii

21. Farelerde mide, sıçanlarda bağırsak epitel hücreleri içinde yerleşir Yaygın değil Zoonoz Bulaşım kontamine su ve gıdalar yolu ile Cryptosporidium muris

22. Etken T.gondii. Özellikle kadınlarda düşük, ölü doğum ve anomalili doğumlara neden olmakta Bulaşım etkenin ookistlerini taşıyan kedi dışkıları ile olmakta Kedilerle çalışan ve doğurganlık yaşındaki kadınların dikkatli olmaları konusunda uyarılması Kedilerin parazit açısından kontroledilmeleri Toxoplasmosis

23. HELMENTLER

24. Kedilerde yerleşenTaenia aeniaeformis’in larva şekli olup, fare ve sıçanların karaciğerlerinde bezelye büyüklüğünde nodüller içerisinde yer alır Fare ve sıçanların üreme yeteneğinde azalma Dişilerde üreme siklusunda düzensizlik, doğan yavru sayısında düşüşler Strobilocercus fasciolaris

26. Kemiricilerde ve oldukça sık rastlanır Çekum, kolon ve rektum lumeninde yerleşirler Apatojen En yaygın türler Syphacia ve Aspiculuris , tavşanda Passalurus ambiguus Yoğun enfeksiyonlarda rektal prolapsus, mukoid enteritis intestinal sıkışma bağırsağın iç içe geçmesi gibi semptomlar görülebilir Oxyuridae spp.

27. Enfeksiyon genelde genç farelerde 4-9. haftadan sonra enfeksiyona direnç gelişmekte Erişkinler dirençli Farelerde görülen yaşa bağlı direncin sebebi bağırsakta mukus üretiminin artması ve doğal yaşlanmanın fizyolojik sonucu Enfeksiyon erkek hayvanlarda daha sık Dişilerde enfeksiyona karşı şekillenen immun yanıt erkeklere göre yüksek Oxyuridae spp. 2

28. Cüce şerit Zoonoz Arakonaklı, arakonaksız bulaşma ve otoenfeksiyon Genelde klinik belirti yok Yoğun enfeksiyonda kataral enteritis ve diare H. diminuta da zoonoz Genelde semptomsuz Hymenolepis nana

29. Ektoparazitler

30. Sıçan ve farelerde yaygın Bulaşım direkt temas Kürek kemiği ve sırt bölgesinde deri yüzeyinde Az sayıda = semptom yok Sayıları arttığında hafif kaşıntı, cerahatli deri lezyonları,kıl dökülmesi Akarlar

32. Farede kıl folliküllerine yerleşir (folliküler akariosis) Direkt temas Baş ve boyun başta olmak üzere vücudun tüm kısımlarında Kıl folliküllerindeki parazit multiple küçük beyaz nodüller Psorergates simplex

33. A-Polyplax türleri Kemiricilerde Direkt temas Yoğun enfeksiyonda kaşıntı Erişkin konağın sırt bölgesinde bulunur Yumurtalarını kılların dibine yapıştırır İnsana bulaşmaz Anemi Vektör Bit enfeksiyonları (pediculosis)

34. B-Gliricola porcelli ve Gyropus ovalis Kobayda Hafif enfeksiyon = klinik belirti yok Yoğun enfeksiyonda kıl dökülmesi, özellikle kulakların diplerinde Yoğun kaşıntı Temasla bulaşır Tür spesifik

35. Pire enfeksiyonları • Laboratuvar kemiricilerinde ender görülür ve yabani kemiricilerle kontaminasyonun göstergesi • Zoonoz hastalıkların potansiyel vektörü

36. Notoedres muris Sıçanda kulak uyuzu Direkt temas Lezyonlar özellikle vücudun kılsız bölgelerinde, kulak kepçesi, tırnak, burun Kulakta papillom benzeri lezyon, kabuklanma Yabani kemiricilerde yaygın Kobayı da enfekte eder İnsana bulaşmaz Uyuz

37. Psoroptes cuniculi Tavşanda kulak uyuzu Dış kulak kanalında sarı-kahve renkli kabuklar Kafa sallama ve kulakta kaşınma Orta kulak iltihabı ile birlikte Lezyonlar bazen baş ve ayaklarda Uyuz 2

40. Dünyada her bölgede Halk arasında kene, sakırga, yavsı, kerni Türlere göre değişmekle beraber kenelerin, küçük kemiricilerden, yaban hayvanlarından evcil memeli hayvanlara ve kuşlara (özellikle devekuşları) kadar geniş bir konakçı spektrumları Sivrisineklerden sonra ikinci vektör Keneler

42. DENEY HAYVANLARINDAN İNSANAGEÇEBİLEN HASTALIKLAR • Zoonoz hastalıkların yaygınlık derecesini belirlemek zordur, genelde teşhis ve tedavi edilmeden geçmektedir. • Bu hastalıkların çoğunun belirtisi baş ağrısı, halsizlik ve gastrointestinal rahatsızlıklar gibi zayıf işaretler olduğundan fark edilmez. • Zoonoz hastalıklarla karşılaşma riskini büyük ölçüde azaltacak tedbirler alınmalıdır

43. Entomoeba histolytica, insanlarda amipli dizanteri etkeni. İnsan primer konakçıdır. Pek çok infeksiyon asemptomatik olmasına rağmen kanlı ve mukuslu ishal görülür. Bulaşma dışkı-ağız yolu ile olur. • Balanditium coli, karşılaşılabilecek diğer bir protozoodur. İshal, karın ağrısı, tenesmus, bulantı ve kusma ile karakterizedir.

44. Deney hayvanlarında bulunan parazitlerin oluşturdukları hastalık tablosunda ortak belirtiler gözlenebilir • Deney hayvanlarında çalışırken çalışmanın güvenliği açısından parazit enfeksiyonu taşıdığından şüphelenilen hayvanlar içininceleme, laboratuvar hayvanları konusunda uzman bir personel tarafından yapılmalı • Hastalık nedeni tam olarak belirlendikten sonra hasta hayvanlar ancakdeneyi etkilemeyecek durumdaysa tedavisinin yapılması gerekir

45. Aksi takdirde bu tip hayvanlar çalışma grubundan çıkarılmalı • Yerine konulamayan veya çok değerli hayvanlarda yapılan uzun süreli denemenin sonuna doğru ortaya çıkan bir problem sonucunda tedavinin yapılması daha uygun bir seçenek • Tedavi şekliuzman bir veteriner hekim tarafından belirlenmeli • Kontrol amacıyla kolonilere enfeste hayvan girişine engel olunmalı ve izleme programı uygulanmalı

46. Deney hayvanları belirli aralıklarla: • Ektoparazit varlığı yönünden incelenmeli • Bağırsak parazitleri yönünden dışkıları incelenmeli • Hayvanlarda yaşın artması ile birlikte parazit hastalıklarına duyarlılık azalacağı unutulmamalı (www.felasa.org)

47. Sunudaki bilgi ve resimlerin bazıları • Doç.Dr.Kader Yıldız , Kırıkkale Üniv.Veteriner Fak. Parazitoloji AD. • Dr.Senem Hacıömeroğlu, Bornova Veteriner Kont.ve Araş. Enst. İzmir Ders notları ve sunumlarından ve - David G. Baker Flynn’s Parasites of Laboratory Animals Second Edition 2007 adlı kitaptan - http://www.veterinerhekimiz.comsitesinden alınmıştır.

48. TEŞEKKÜR EDERİM