Minor Financieel advies en ondersteuning Verzekeringen, week 1 en 2

1. Minor Financieel advies en ondersteuningVerzekeringen, week 1 en 2 W.H. Korthouwer w.h.korthouwer@hva.nl

2. kennismaking • Wilfred Korthouwer • Ondernemer/werk/studie • Partner • Hobby’s w.h.korthouwer@hva.nl

3. Verwachtingen / afspraken • Aanwezigheid (niet alleen fysiek) • Mobiele telefoon in de tas of jas • Laptop en tablet alleen voor syllabus en les gerelateerde zaken • Eten en drinkenalleen tijdens de pauze • Voorbereiding college

4. Historie verzekeringen • 1e verzekering ontstaan rond 2100 v. Christus, soort transportverzekering • Uitvaartverzekeringen geïntroduceerd door de Romeinen • Vanaf 1347 1e echte verzekeringsovereenkomst voor particulieren, basis voor underwriters gelegd • In 1688 1e verzekeraar Lloyds of London • Vanaf 1756 1e levensverzekeringen, ontstaan van sterftetabel op basis van sterftecijfers afhankelijk van leeftijd en samengestelde interest

5. Historie verzekeringen • Vanaf 1871 ontstaan van herverzekeraars na grote brand in Chicago • Vanaf 1897 ontstaan van collectieve verzekeringen tegen ongelukken in de industrie • Begin 19e eeuw ontstaan van (collectieve) verzekeringen voor inkomen, zorg en pensioen. Meer regeringsbemoeienis m.b.t. zorgstelsel • Vanaf 1950 ontstaan van sociale verzekeringsstelsel gebaseerd op concept van de drie pijlers • In 1965 ontstaan van 1e direct writer FBTO • Vanaf 2006 privatisering zorgstelsel • Vanaf 2006 intrede WFT • Vanaf 2013 verbod op provisie complexe (verzekerings)producten

6. Waarom verzekeren? • Nederlanders betalen per inwoner vrijwel de meeste premie wereldwijd • Preventie; rol van maatschappijen en verzekerden • Welke risico’s en in welke mate verzeker je wel of niet? Oorspronkelijke karakter verzekeren, risicospreiding, steeds meer vervaagd • Verzekeren soms irrationeel. • Overbodige verzekeringen; garantieverzekering, reisverzekering, uitvaartverzekering, bruiloftverzekering, huisdierenverzekering

7. Distributiekanalen Direct naar klant: • Vanuit verzekeraar, bijv. FBTO, Ohra, Centraal Beheer • Vanuit bedrijven, bijv. Hema, via autodealers • Vanuit intermediair, bijv. tussenpersonen, assurantiemakelaars, assuradeuren Indirect naar klant:

10. 80% Nederlanders niet in staat om financieel risico en rendement reëel in te schatten • Winst en verlies op andere wijze beoordeeld; de pijn en afkeer van verlies zijn groter dan winst. Emoties spelen een belangrijke rol. • Relatief kleine risico’s, bijv. voor de fiets of camera, vaak beter zelf dragen. Mensen maken vooraf slechts weinig de afweging om besparing op premies op een spaarrekening weg te zetten. • Enkele verzekeringsparadoxen: Waarom een laag eigen risico bij een goed schadeverleden? Waarom mensen met een hoger besteedbaar inkomen zich bij aankoop vaak sneller verzekeren?

11. Betekenis verzekeringen • Betekenis verzekering; verzekerde schadeloos stellen na optreden van een onzeker voorval • Art. 7:925 BW omschrijft een verzekering als volgt: Verzekering is een overeenkomst waarbij de ene partij, de verzekeraar, zich tegen genot van premie jegens haar wederpartij, de verzekeringnemer, verbindt tot het doen van een of meer uitkeringen, en bij het sluiten der overeenkomst voor partijen geen zekerheid bestaat, dat, wanneer of tot welk bedrag enige uitkering moet worden gedaan, of ook hoe lang de overeengekomen premiebetaling zal duren. Zij is hetzij een schadeverzekering, hetzij een sommenverzekering. • Kansovereenkomst; onzeker element, verzekeraar calculeert het risico en ontvangt daarvoor een premie • Juridisch kader verzekeringsrecht in BW 7 • Wet van de grote aantallen

12. WETTEN/ JURISPUNDENTIE Eigen gebrek uitgesloten Regelend recht Eigen gebrek kan geheel of Gedeeltelijk terzijde worden gesteld Veel variaties mogelijk Polis- voorwaarden Verzekeringsrecht geregeld in BW, tot 2007 in Wetboek van Koophandel

13. Onderverdeling risico’s

14. soorten verzekeringen • Schadeverzekeringen: • materiële schade; schade aan bezittingen bijv. woonhuisverzekering, autoverzekering • Letselschade; aansprakelijkheidsverzekering, bijv. WA-dekking • Vermogensschade; rechtsbijstandverz., beroepsaansprakelijkheidverz. • Sommenverzekering; bijv. ongevallenverzekering • Persoonsverzekering; ziekte, arbeidsongeschiktheid en ongevallen 2. Levensverzekeringen

15. Polisredactie Rangorde bepalingen en dekkingen op een polis: • Evt. wettelijk verplichte dekkingen op grond van bijv. WAM, ZvW • Evt. verdragen bijv. Internationale leveringsvoorwaarden bijv., Incoterms 2012 • Polisblad • Polisvoorwaarden (indien niet in strijd met bovenstaande), zie ook www.polisvoorwaardenonline.nl • Clausules

16. premieopbouw Elementen in de verzekeringspremie: • Risicopremie • Onvoorziene reserve • Bedrijfskosten verzekeraar • Provisie/Beloning intermediair/tussenpersoon • Polis-en incassokosten • Belasting • Winstopslag

17. Betrokken partijen • Verzekeringnemer, ook wel eigenaar van de polis • Verzekerde(n) • Begunstigde of uitkeringsgerechtigde Vaak is verzekeringnemer tevens de verzekerde en begunstigde. Bij een overlijdensrisicoverzekering op twee levens kan de polis kruislinks zijn gesloten ter voorkoming van successierecht (“sterfbelasting”) bij overlijden. Er mag dan geen premie aan de erflater zijn onttrokken waardoor. De man betaald de premie voor zijn vrouw en de vrouw voor haar man. Voor de tenaamstelling idem bij verz.nemer.

18. Acceptatie en sancties bij schade • Voorlopige dekking • Mededelingsplicht; controle schadeverleden via Fish (centrale database) vanuit verzekeraar, Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Strafrechtelijk verleden • Verzekerde heeft informatie achtergehouden? Verschillende sancties voor- of na de schade. • Vooraf; opzegging, aanpassing premie en/of voorwaarden • Achteraf; bij opzettelijke misleiding contract met terugwerkende kracht ontbinden of schade (deels) uitkeren met evt bijbetaling van extra premie. Van belang is of er een causaal verband is

19. Regels rondom afsluiten, opzeggen verzekeringen • Opzeggen, verschillen bij: • particulier, zakelijk, of zakelijk contract met particulier risico • lopende of nieuwe contracten • Gedragscode: nieuwe regels per 1/1/2010 voor particuliere schadeverzekeringen, per 1/7/2010 voor part.inkomensverzekeringen, per 1/7/2011 voor zakelijke contracten • Particulier;geldt niet voor zorgverz. en natura uitvaartverz, nieuwe contracten max. 1 jaar, indien langer toestemming van klant, opzegtermijn 1 maand, geïnformeerde verlenging • Lopende contracten per contractsvervaldatum

20. Zakelijke contracten; vanaf 1/7/2011 max. 3 jaar, verlenging stilzwijgend 1 jaar, indien langer geïnformeerd, opzegtermijn 1 maand

21. Relevante wetgeving BW7 Titel 17, art. 925-943 Algemene bepalingen • Art. 925 definitie • Art. 926 uitkering is een prestatie anders dan in geld • Art. 928 mededelingsplicht verz.nemer bij aangaan. • Art. 929-930 rechten verzekeraar en verz.nemer bij niet voldoen mededelingsplicht • Art. 931 vernietigingsronden waarop verzekeraar zich kan beroepen • Art. 932 verzekering, afgifte polis. N.B. polisvoorwaarden moeten erbij zitten • Art. 933 wijze van afgifte polisbescheiden • Art. 934 gevolgen niet betalen vervolgpremie

22. Wetgeving vervolg • Art. 935 verzekeraar kan uitkering verrekenen met opeisbare premie • Art. 936 rechten en plichten tussenpersoon. Tevens civielrechtelijke zorgplicht o.b.v. 7:401 en bepalingen vanuit Wet Financieel Toezicht en Mifid (verzekeringen met beleggingen). • Art. 937 uitkering aan tussenpersoon • Art. 940 opzegtermijn twee maanden, bepalingen bij opzeggen • Art. 941 meldingsplicht verz.nemer bij gewijzigd risico • Art. 942 verjaring drie jaar bij opeisen schade bij verzekeraar • Art. 943 bepalingen dwingend recht

23. Mededelingsplicht • In oude wetgeving KvK verzwijgingsregeling, nu vervangen naar mededelingsplicht. Wat moet worden medegedeeld door aanvrager? • Feiten waar niet naar wordt gevraagd hoeft men ook niet op te geven • Geen beroep door verzekeraar mogelijk op vragen die niet zijn beantwoord • Op algemene vragen geen verplicht antwoord • Strafrechtelijk verleden tot 8 jaar terug ook wanneer geen veroordeling heeft plaatsgevonden

24. Mededelingsplicht en verzwijging Art. 7:928BW: • Kenbaarheidsvereiste; verzekeringnemer had deze moeten weten of kennen. • Kenbaarheidsvereiste; had belang voor verzekeraar in de beoordeling/acceptatie behoren te weten/begrijpen • Relevantie van verzwijging; bij juiste voorstelling van zaken dezelfde condities? • Eis van verschoonbaarheid; verzekeraar dient voldoende vragen te stellen Wetsbescherming natuurlijk persoon (particulier) middels dwingend recht.

25. Verzwijging en gevolgen bij schade Drie mogelijkheden m.b.t. uitkering: • Onverkorte uitkering • Verkorte uitkering • Geen uitkering • Al gedane uitkeringen kunnen worden teruggevorderd

26. Diverse begrippen • Averij-grosse; kosten of schade die opzettelijk in noodsituaties gemaakt moeten worden om met succes het verzekerde belang te kunnen redden. • Bereddingskosten; Idem als averij-grosse echter zonder eis dat er succesvol resultaat moet zijn • Co-assurantie; meerdere verzekeraars dragen gezamenlijk één risico. Meestal bij hele grote risico’s zoals bij schepen. • Samenloop; meerdere verzekeraars op één risico waarbij in beginsel de eerst aangesproken verzekeraar de schade vergoed. Kan ook worden toegepast voor een aanvulling op bestaande verzekering. • Franchise; vanaf een bepaald bedrag wordt de schade vergoed • Eigen risico; een bepaald bedrag komt voor rekening van de verzekerde zelf en wordt in mindering gebracht op de schade

27. Vervolg begrippen • Premier-risqueverzekering; verzekeraar vergoed de schade tot een bepaald bedrag. • Indemninteitsbeginsel; verzekerde mag er bij schade niet beter van worden, alleen van toepassing op schadeverzekeringen • Disculpatie; partij waarop een vermoeden van schuld rust mag aantonen dat hij geen schuld heeft (jezelf vrijpleiten van schuld) • Renunciatie; het terzijde stellen van wetsartikelen, kan alleen bij regelend recht

28. Eigen schuld Art. 7:952: • Regelend recht • Geldt alleen voor schadeverzekeringen • Meeste polissen regelen de schulduitsluiting zelf. Indien niets geregeld in voorwaarden, dan geldt de wet. • Niet elke vorm van eigen schuld; alleen bij opzet of roekeloosheid • Grijs gebied tussen wel of niet verwijtbare schuld • Rechtspraak gaat mild om met schuldbegrip

29. Opzet • Opzet heeft in verzekeringsrecht niet geheel dezelfde betekenis als in strafrecht • In verzekeringsrecht opzet als oogmerk en opzet als zekerheidsbewustzijn • In strafrecht speelt mede het waarschijnlijkheidsbewustzijn een rol. • Als gevolg van jurisprudentie hebben verzekeraars opzet duidelijker omschreven in opzetclausule 2000.

30. subrogatie • Verzekeraar die een schade betaalt treedt in rechte van verzekerde om de schade te kunnen verhalen op tegenpartij. Verzekeraar verkrijgt recht van regres. Beperkingen: • Geldt alleen bij schadeverzekeringen • Verhaalsrecht is nooit meer dan waar verzekerde oorspronkelijk recht op had • Verhaalsrecht kan niet ten nadele van verzekerde worden uitgeoefend • Verhaalsrecht geldt niet tegenover iedereen • Verzekeraar mag vaak geen beroep doen op verhaalsrecht bij risicoaansprakelijkheid

31. expertisekosten Art. 7:959BW: • Verzekeraar moet de ‘ redelijke kosten’ voor het vaststellen van de schade vergoeden • Dwingend recht voor particulier en regelend voor zakelijk • Verzekerde particulier heeft recht om ook zelf naar redelijkheid een expert aan te wijzen • Kijk eerst in de polisvoorwaarden wat er geregeld is • Verschillen tussen brand- en aansprakelijkheidsverzekeringen • Bij aansprakelijkheidsverzekeringen vallen kosten voor expert onder het schadebedrag.

32. opzicht • Opzicht is vaak uitgesloten en ziet toe op het ‘ onder zich hebben’ van zaken van derden, alsmede het gebruikersrisico van deze zaken en het bijzondere extra risico dat dit met zich meebrengt. • Speelt voor een rol bij aansprakelijkheidsverzekeringen voor particulieren en bedrijven; (AVP en AVB) • Beoordelingscriteria wanneer sprake van opzicht; relatie met verzekerde, duur van het contact en bedoeling van gebruik

33. Taxatie en onderverzekering • Bij open polis onderverzekering mogelijk; verzekerde waarde / werkelijke waarde x schade = onder- of oververzekerd • Bij vaste taxatie kan ‘ onderverzekering’ ook mogelijk zijn indien getaxeerde waarde te laag is: • Getaxeerde waarde / werkelijke waarde x restwaarde = gerectificeerde restwaarde • Waarde voor -/- waarde na = uitkering • Bij vaste taxatie geldt geen onderverzekeringsregel • Oplossing; garantie tegen onderverzekering laten aantekenen door verzekeraar

34. assurantiebelasting • Tot 1972 eenmalige afdracht van belasting via de zegelwet • Vanaf 1972 percentage assurantiebelasting over alle premies en kosten • Lange tijd 6% geweest. Daarna in korte tijd verhoogd van 7,5% naar 9,7% en nu naar 21% • Binnen Europa erg hoog • Gemiddelde lastenverzwaring € 100 bij particulier en € 1.500 bij bedrijven • Grotere MKB betaald al snel € 10.000 tot € 15.000 meer aan kosten door de verhoging van 9,7% naar 21%.

35. Aanbieders en distributiekanalen • Herverzekeraars; Verzekeraars herverzekeren deels haar risico’s bij een herverzekeraar zoals bij Swiss Re • Directe distributie verzekeraars richting consument, zoals FBTO of Ohra • Indirecte distributie verzekeraars richting intermediair/tussenpersonen Hypothekerrichting consument • Indirecte distributie verzekeraars richting volmachtpartijen zoals VKG, Nedasco, Voogd en Voogd richting intermediair/tussenpersonen richting consument

36. Hoe zoekt de consument financieel advies? • Ongeveer 60% via adviseur voor schadeverzekering en 90% voor levensverzekeringen. • Ongeveer de helft kiest voor de bank, de andere helft voor het intermediair • Voorkeur voor standaardproduct tegen lage prijs, kwaliteit belangrijk • Jongeren oriënteren meer via de bank, familie, vrienden, etc • Hoger opgeleiden oriënteren meer via internet • Consument wil vooral effect van product weten en niet de werking van het product (voorwaarden, etc)

37. Men is over het algemeen tevreden over de adviseur • Waardering onderverdeeld in twee dimensies; vertrouwen en verkoopaspect. Hogere score bij intermediair op vertrouwen • Meer voorkeur boven provisiesysteem dan directe beloning bij lager opgeleiden en lagere inkomens

38. Voorwaarden verkoop via internet • Elektronisch verzekeren en opzeggen gebonden aan voorwaarden. • Voorwaarden digitaal afsluiten: • Juiste informatie op de website, begrijpelijk en niet misleidend. Voldoende bedrijfsinformatie. • Voorwaarden vooraf beschikbaar voor klant • Instemming klant vooraf • Klant moet polis kunnen opslaan en reproduceren • Polis moet zijn voorzien van elektronische handtekening

39. Internet als distributiekanaal of oriëntatiekanaal? • Verzekeringsbranche loopt voorop qua internetmarketing • Toename online omzet van verzekeraars • Keuze sterk afhankelijk van complexiteit product of mate van impact, mede door wetgeving AFM • Verschuift rol van banken en intermediair meer richting advies? Distributiekanaalconflicten.