Minor Financieel advies en ondersteuning pensioen, week 4

1. Minor Financieel advies en ondersteuningpensioen, week 4 W.H. Korthouwer w.h.korthouwer@hva.nl

2. Financieel versus actuarieel

3. Intrest en sterfte • lx, ly overlevingstafel • Op basis bevolking • Op basis portefeuille • Historisch Wie gebruikt de tafel?

4. Sterftefactoren; kort of langlevenrisico • Roken – negatief • Alcohol – negatief (m.u.v. Frankrijk?) • Sporten – positief? • Weinig vet – positief • Voeding -……………… • Milieu - ……………….. • Opleiding - ………………

5. Gebruik pensioenverzekeraar • Inschatten tijdstip overlijden • Op basis van statistische gegevens • Opgesteld op basis van waarnemingen en inscahttingen • Tafels worden bewerkt en afgerond (normaliseringsparameter, lo = 10.000.000) Op basis tafel kans op overlijden (q) of kans op overleven (p) berekenen. x = leeftijd lx = aantal personen leeftijd x qx = sterftekans een groep x jarigen px = overlevingskans voor groep x jarigen dx = waargenomen overlevingsgevallen van groep x jarigen

6. Sterfte- en overlevingskans (1) O.b.v. GB 1995-2000 px = lx + 1 Overlevingskans = lx p40 = 9.712.954 / 9.727.241 = 0,998 = 99,8% qx = 1 – px Sterftekans q40 = 1 – 0,998 = 0,002

7. Sterfte- en overlevingskans • 25p40 = kans dat iemand van 40 nog 25 jaar in leven blijft • 25q40 = kans dat iemand van 40 binnen 25 jaar komt te overlijden Bijv. ahv tafel GB 2005-2010 AG, uitgaande van vrouwen (ly) • l65/l40 = 9.067.002 / 9.866.951 = 0,9189 = 92% • 0,9189 x (1 – l65/l40) = 0,9189 x (1 – 0,9189) = 0,0745 = 7,5%

8. Tafels • CBS tafel GBMV; gehele bevolking man en vrouw • AG Prognosetafel; rekening houden met toekomst o.a. medische ontwikkelingen, gedragswijziging zoals gezonder leven, etc. “Best estimate” model • Generatie tafel; inschatting op basis van onderzoek NL en wereldwijd, sterk afwijkend van CBS benadering

9. Enkele opgaven

10. Demografische ontwikkelingen • Exogene ontwikkelingen die elkaar versterken • We leven langer • Bevolking vergrijst en ontgroent • Rendementen op financiële markten lager • Rente laag • Meer volatiliteit (met name voor de obligatiemarkt) • Individualistischer Gevolgen voor pensioenregelingen. Is pensioen nog betaalbaar?

11. soorten financiering pensioenen • Omslagfinanciering ofwel doorsneepremie • Gelijkblijvend premiesysteem • Premiesysteem met affinanciering • Koopsom systeem • Dynamische financiering

12. Doorsneepremie: perverse solidariteit? • Verplicht gesteld vanuit EU wetgeving en de wet BPF2000 • Op den duur onhoudbaar financieringssysteem • Video Tros Radar; 12:54 e.v. – uitleg Hoogleraar Harrie Verbon

13. FED-EXIT en de staatschuld • Taperen; geleidelijk afbouwen van het opkoopprogramma van staatsleningen en hypotheekobligaties door de Federal Reserve • Tapering processnog nooit getest en kan tot akelige situaties leiden • FED gaat hiermee door tot werkloosheid op 5,5% zit (niveau van natuurlijke werkloosheid). • Gevaar van inflatie • Gevolgen voor Europa en Azië; sterke verwevenheid met economie VS • Lange rente mede afhankelijk van verwachting korte rente, door inflatieverwachtingen en door symbiose tussen China en VS

14. Duurzaamheid van de euro en pensioenzekerheid • Convergentiecriteria EU (toetredingseisen) destijds ‘met voeten getreden’. • Veel periferie landen voldeden niet maar werden wel toegelaten • Prof. Andre Saaz: “straks hebben we één munt, maar geen regering in Europa en hebben we regeringen die geen munt meer hebben”. • Naast verdrag van Maastricht ook stabiliteitspact ontwikkeld waarbij ook tussentijdse eisen mbt budget etc. • Lissabon agenda; wil de duurzaamheid van de euro worden versterkt, dan moeten er hervormingen plaatsvinden • Herstel na krediet- en eurocrisis langdurig proces; veel hangt af van politieke consensus.

15. VERGRIJZING