POLITYKA ZAGRANICZNA UNII EUROPEJSKIEJ

1. POLITYKA ZAGRANICZNA UNII EUROPEJSKIEJ

2. ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ • PLAN PLEVEN’A (1950 r.)- zakładał powstanie EWO (armia europejska pod wspólnym dowództwem) oraz EWP. Układy zostały odrzucone przez Zgromadzenie Narodowe Francji w 1954 r. • PLANY FOUCHET’A (‘61-’62 r.)- zacieśnienie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i obronnej. • EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA (1969-1970 r.)- jej istotą była permanentna współpraca ministrów spraw zagranicznych i resortów spraw zagranicznych; pozostawała poza WE; • RAPORT KOPENHASKI (1973 r.)- skonkretyzował działania EWP; wymóg konsultacji przed podjęciem decyzji w istotnych sprawach.

3. ROZWÓJ WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ • JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI (1986 r.)- był pierwszym traktatem, który normował postanowienia o europejskiej współpracy zagranicznej; nadał jej podstawę prawnomiędzynarodową; określił trzy grupy zadań EWP: wspólne formułowanie i realizowanie polityki zagranicznej, potwierdzenie włączenia do EWP polityki bezpieczeństwa oraz zacieśnienie współpracy w organizacjach i na konferencjach międzynarodowych. • TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ (1992 r.)- powstaje trójfilarowa UE; II filar tworzy Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa oparta na współpracy międzyrządowej; był reformowany TA oraz TN. • TRAKTAT LIZBOŃSKI...

4. ZASADNICZE ELEMENTY REFORMY TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO W WPZ • Powołanie Przewodniczącego Rady Europejskiej • Ustanowienie Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa • Utworzenie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych • Rozszerzony zakres tzw. misji petersberskich • Zmiana celów oraz instrumentów działania WPZ • Wprowadzenie klauzuli solidarności • Przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka • Wprowadzenie możliwości podejmowania wzmocnionej współpracy

5. Ogólne zasady WPZ • Działania Unii opierają się na zasadach leżących u jej podstaw: demokracji, państwa prawnego, nienaruszalności praw człowieka, poszanowania godności ludzkiej, zasad równości i solidarności oraz poszanowania zasad KNZ oraz prawa międzynarodowego. • WPZ podlega szczególnym zasadom i procedurom; wyklucza się przyjmowanie aktów prawotwórczych • Państwa członkowskie popierają, aktywnie i bez zastrzeżeń, politykę zewnętrzną i bezpieczeństwa Unii w duchu lojalności i wzajemnej solidarności i szanują działania Unii w tej dziedzinie oraz powstrzymują się od wszelkich działań które byłyby sprzeczne z interesami Unii. • Unia może zawierać umowy z państwami lub organizacjami w dziedzinach objętych w rozdz. 2 Tytułu V TUE, które wiążą Unię i państwa członkowskie

6. NOWE CELE WPZ Nowy art. 21 TUE wymienia dłuższą listę celów WPZ niż przed reformą: • ochrona wartości, interesów, bezpieczeństwa, niezależności i integralności; • umacnianie i wspieranie demokracji, państwa prawnego, praw człowieka i zasad prawa międzynarodowego; • utrzymanie pokoju, zapobieganie konfliktom i umacnianie bezpieczeństwa • wspieranie trwałego rozwoju gospodarczego i społecznego; • zachęcanie wszystkich krajów do integracji w ramach gospodarki światowej; • przyczynianie się do opracowywania międzynarodowych środków służących ochronie i poprawie stanu środowiska naturalnego; • niesienie pomocy narodom, krajom i regionom dotkniętym klęskami • wspieranie systemu międzynarodowego opartego na silniejszej współpracy wielostronnej

7. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE WPZRada Europejska, Przewodniczący Rady Europejskiej, Prezydencja • Rada nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety polityczne; określa strategiczne interesy i cele Unii dotyczące wspólnej polityki zewnętrznej; • Przewodniczący RE zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na zewnątrz; zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej w przypadku szczególnej sytuacji międzynarodowej • Pierwszym Przewodniczącym Rady Europejskiej (pot. Prezydentem Unii) został premier Belgii Herman Van Rompuy

8. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE WPZWysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Bezpieczeństwa / Komisja • Łączy dotychczasowe funkcje Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz komisarza ds. zewnętrznych • Prowadzi (wykonuje) wspólną politykę zagraniczną; przyczynia się poprzez swoje propozycje do opracowania tej polityki i realizuje ją z upoważnienia Rady • Przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych (składa propozycje i wykonuje decyzje) • Czuwa nad spójnością działań zewnętrznych; odpowiada w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych • Zapewnia jedność, spójność i skuteczność działań Unii • Reprezentuje Unię w zakresie spraw zagranicznych, prowadzi dialog polityczny, wyraża stanowisko Unii • Pierwszym w historii Wysokim Przedstawicielem została Catherine Ashton

9. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE WPZParlament Europejski • Wysoki Przedstawiciel regularnie konsultuje się z PE w zakresie gł. aspektów i podstawowych opcji wspólnej polityki zagranicznej • Jest informowany o rozwoju polityki • Poglądy PE powinny być „należycie uwzględniane” przez Wysokiego Przedstawiciela • Może kierować do Rady i Wysokiego Przedstawiciela pytania, formułować zalecenia względem nich • Przeprowadza debatę dwa razy w roku o postępach w realizacji wspólnej polityki zagranicznej • Otwiera, monitoruje oraz finalizuje negocjacje dot. przystąpienia państw europejskich do Unii (Komisja) • Wzmacnia stosunki polityczne z krajami trzecimi, w szczególności z krajami leżącymi w bezpośrednim sąsiedztwie Unii, poprzez szeroko zakrojone programy współpracy i pomocy lub poprzez porozumienia międzynarodowe, takie jak porozumienia stowarzyszeniowe i umowy o partnerstwie;

10. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE WPZRada • Rada ds. Zagranicznych opracowuje działania zewnętrzne Unii na podst. strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską • Określa i realizuje wspólną politykę zagraniczną • Zapewnia spójność, jednolitość i skuteczność działań Unii • Podejmuje decyzje określające podejście Unii do danego problemu o charakterze geograficznym lub przedmiotowym • Wspólnie z PE przyjmuje środki w celu realizacji polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju, akcji pomocy humanitarnych...

11. Głosowanie większością kwalifikowaną w Radzie • Od 1 listopada 2014 roku większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 55% członków Rady, jednak nie mniej niż 15 z nich, reprezentujących Państwa, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności Unii. Mniejszość blokująca = co najmniej 4 członków. • Od 1 listopada 2014 r. jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji lub Wysokiego Przedstawiciela większość kwalifikowana stanowi co najmniej 72% członków Rady, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności Unii • Między 1 listopada 2014 r. a 31 marca 2017 r. członek Rady może zażądać przyjęcia decyzji metodą głosów ważonych.

12. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE WPZ Europejska Służba Działań Zewnętrznych Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa • ESDZ została powołana na mocy art. 27 TUE w brzmieniu „polizbońskim” • Rodzaj służby dyplomatycznej Unii; wspomaga ona Wysokiego Przedstawiciela w wykonywaniu swojego mandatu; współpracuje ze służbami dyplomatycznymi Państw Członkowskich; • KPiB obserwuje sytuację międzynarodową w dziedzinach objętych wspólną polityką zagraniczną; przyczynie się do określania polityk;wydaje opinie dla Rady na jej żądanie, Wysokiego Przedstawiciela lub z własnej inicjatywy; czuwa nad wprowadzaniem w życie uzgodnionych polityk

13. Narzędzia II filaru wg Traktatu z Nicei W brzmieniu nicejskim art. 12 TUE przewidywał 5 instrumentów działania WPZiB: • Zasady i ogólne wytyczne- określane przeważnie przez Radę Europejską • Wspólne strategie- tworzyły podstawy dla unormowania wszelkich płaszczyzn stosunków z danym, ważnym strategicznie dla UE regionem lub państwem • Wspólne stanowiska- określały podejście Unii do danego problemu o charakterze geograficznym lub przedmiotowym. A. Dot. sankcji wobec państw trzecich B. Dot. polityki UE wobec państw trzecich C. Odnoszące się do pewnych inicjatyw specjalnych o charakterze tematycznym. 4. Wspólne działania- dot. sytuacji w których niezbędne było podjęcie działań operacyjnych; określały ich zasięg, cele, zakres i środki, jakie mają być oddane do dyspozycji Unii, warunku wprowadzania ich w życie oraz czas ich trwania.

14. Narzędzia prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej (Lizbona) • Unia prowadzi WPZ za pomocą określania ogólnych wytycznych, przyjmowania decyzji (dot. działań, stanowisk oraz zasad wykonywania decyzji) oraz umacniania systematycznej współpracy między państwami • Istotną możliwością jest zawieranie umów międzynarodowych na podst. Tytułu V Części Piątej TFUE • WPZ jest określana i realizowana przez Radę Europejską i Radę jednomyślnie • Wyjątkami od zasady jednomyślności jest większość kwalifikowana stosowana przez Radę przy: przyjęciu decyzji na podstawie decyzji Rady Europejskiej, przyjęciu decyzji zgodnie z propozycją Wysokiego Przedstawiciela opartą na wniosku Rady Europejskiej, podjęciu decyzji wykonującej inną decyzję oraz mianowaniu specjalnego przedstawiciela. Rada może jednomyślnie przyjąć decyzję o głosowaniu większością kwalifikowaną w innych przypadkach niż wymienione (art. 31 TUE)

15. Odstępstwa mechanizmu decyzyjnego W obszarze Wspólnej Polityki Zagranicznej Unii Europejskiej możliwe są dwa przypadki odstąpienia od obowiązku realizacji decyzji Rady przez Państwo Członkowskie: • Wstrzymanie się od głosu- każdy członek Rady może wstrzymać się od głosu składając jednocześnie formalne oświadczenie. Nie jest zobowiązany do realizacji decyzji, ale uznaje jej moc wiążącą dla Unii. Sprzeciw przy przyjęciu decyzji podejmowanej większością kwalifikowaną- państwo członkowskie może zgłosić taki sprzeciw z istotnych względów polityki krajowej; głosowanie nie dochodzi do skutku

16. Akcje niesienia pomocy, akcje ratunkowe i działania ochronne,mające na celu pomoc ludziom w państwachtrzecich, szczególnie najbardziej bezbronnymspośród nich. Pomoc przysługuje przedewszystkim osobom w krajach rozwijającychsię, ofiarom klęsk żywiołowych, katastrof wywołanychdziałalnością człowieka (takich jakwojny i konflikty). Pomoc humanitarna UE

17. Nieść pomoc … • Pomoc potrzebującym - niezależnie od ich rasy, wyznania czy przekonań politycznych • Globalny zasięg pomocy UE: Irak, Afganistan, Terytorium Palestyńskie, Afryka • 14% budżetu na pomoc humanitarną UE przeznacza dla ofiar tzw. zapomnianych kryzysów: Nepal, Czeczenia, Kaszmir • 122,7 mln euro dla Kosowa w ramach programu pomocy ekonomicznej • pomoc w sytuacjach kryzysowych • pomoc żywnościowa • pomoc dla uchodźców

18. Pomoc w sytuacjach kryzysowych • przyznawana jest w formie środków pieniężnych, dzięki którym można dokonać zakupu i dystrybucji najpotrzebniejszych artykułów, (leki, żywność i namioty) lub w formie finansowania przeznaczonego na odbudowę infrastruktury po zażegnaniu kryzysu. Pomoc żywnościowa • Dostarczanie żywności w przypadkach nagłego braku żywności wynikających z katastrof powstałych z winy człowieka lub niemożliwych do przewidzenia katastrof naturalnych. • Dostarczanie żywności do regionów dotkniętych głodem lub suszą

19. Pomoc dla uchodźców • UE oraz jej państwa członkowskie udzielają pomocy uciekinierom wypędzonym ze swoich krajów oraz przesiedleńcom w granicach ich własnego państwa lub regionu. • Pomoc unijna pozwala takim osobom przetrwać okresy kryzysowe do momentu, gdy będą w stanie powrócić do domów lub osiedlić się w nowym kraju. Strategie wyjścia • Przygotowanie strategii wyjścia • Przekazanie kontroli w ręce władz lokalnych • Działania po konfliktowe

21. Najwięksi biorcy pomocy humanitarnej UE w Afryce w 2007 r. i 2008 r. (w mln euro) Źródło: http://ec.europa.eu/echo/funding/budget_en.htm

22. Nadchodzi ECHO • Unia Europejska kieruje swą pomoc w sytuacjach kryzysowych poprzez Biuro Pomocy Humanitarnej (ECHO). • Od chwili powstania w 1992 r. ECHO podjęło działania w ponad 100 krajach na całym świecie (Sri Lanca, Afganistan, Tanzania, Kongo) • W ostatnich latach średni roczny budżet ECHO wynosił około 700 mln euro.

23. Zadania ECHO • Pomaga w ratowaniu życia • Chroni godność ofiar i dba o ich prawe traktowanie • Dostarcza sprzęt kryzysowy (leki, żywność, czysta woda, sprzęt medyczny, namioty) • Zapewnia warunki sanitarne • Finansuje zespoły medyczne • Wspiera transport i logistykę Humanitarian Aid Department

24. Sieci współpracy - Partnerzy humanitarni UE i ECHO nie są w stanie same zgromadzić zasobów w ilości niezbędnej do dostarczenia sprzętu kryzysowego, wysłania zespołów ratunkowych, założenia szpitali polowych. • Organizacje pozarządowe (NGO) - tereny dotknięte wojną domową • Specjalistyczne agencje ONZ – sytuacje kryzysowe obejmujące rozległe tereny, oraz przemieszczenia ludności na dużą skalę • Międzynarodowy Czerwony Krzyż- posiada agencje na całym świecie bardzo często jest właśnie tą organizacją, która może najszybciej przesłać pomoc do regionów dotkniętych niespodziewaną klęską żywiołową. Pomoc przy organizowaniu dostaw żywności i wyposażenia.

25. Pomoc ofiarom tsunami w Azji Południowo-Wschodniej • Rezolucja Parlamentu Europejskiego • Reakcja natychmiastowa w sytuacji kryzysowej • * Zaangażowanie ekspertów ECHO w akcję niesienia pomocy • Pomoc finansowa • * 500 mln dolarów dla ofiar tsunami • * Wezwania do ogłoszenia wobec krajów najbardziej dotkniętych tsunami • moratorium na spłatę długów, umorzenia długów i pomocy w ich spłacaniu • * Dobrowolne wpłaty posłów w wysokości jednej lub więcej diet dziennych • na rzecz ofiar katastrofy tsunami • Działania śródterminowe • * Opracowania i udostępnienia technologii obszernego i skutecznego • systemu wczesnego ostrzegania krajom Oceanu Indyjskiego • * Uproszczenie procedur występowania o pomoc • Potrzeby długoterminowe • * Opracowania skutecznego i skoordynowanego planu działań na wypadek • przyszłych katastrof których ściśle określonym celem ma być zmniejszenie nędzy • i odbudowa dotkniętych klęską społeczności

26. Stosunki zewnętrzne Pojęcie “stosunki zewnętrzne” w kontekście europejskim obejmuje wszelkie aspekty spraw zagranicznych UE z wyjątkiem handlu i rozwoju

27. UE uczestniczy regularnie w spotkaniach na szczycie z głównymi partnerami, takimi jak : • Stany Zjednoczone • Japonia • Kanada • Rosja • Indie • Chiny. • Z tymi oraz z innymi krajami Unia utrzymuje stosunki w następujących dziedzinach: edukacja, ochrona środowiska, walka z przestępczością oraz ochrona praw człowieka.

28. Stosunki z Rosją – polityka energetyczna • Rosja – największy sąsiad UE • Stosunki UE- Rosja zostały po raz pierwszy sformalizowane 24 czerwca 1994 • Porozumienia UE - Rosja • W 2004 r. Rosja odmawia udziału w Europejskiej Polityce Sąsiedztwa. Podczas pomarańczowej rewolucji opowiedziała się po stronie Wiktora Janukowycza, oskarżanego o sfałszowanie wyborów, co spowodowało konflikt z UE. • Zależność UE od rosyjskich dostaw energii • “Rosja jest energetycznym uzupełnieniem Unii Europejskiej (…), a energetyka- jest dziedziną, w której współpraca między Unią Europejską a Rosją jest najbardziej realna”. • Nowy układ o partnerstwie?

29. Samowystarczalność energetyczną UE? _______ Zapotrzebowanie Unii Europejskiej na energię  _______ Produkcja własna  _______ Różnica pokrywana importem  Dane Komisji Europejskiej.

30. Zależność poszczególnych grup państw europejskich od importu gazu z Rosji (stosunek importu z FR do całkowitej konsumpcji).

31. UE - Stany Zjednoczone • Stany Zjednoczone i Unia Europejska - największe światowe potęgi ekonomiczne • Stosunki bilateralne (Łączna wartość dwustronnej wymiany towarowej wyniosła w 2002 r. około 370 mld dolarów, co stanowi około 20% wartości całego handlu zagranicznego obu partnerów oraz 8% handlu światowego) • Pierwsze kontakty między Stanami Zjednoczonymi Wspólnotą zostały nawiązane na początku lat 50. XX • Deklaracja Transatlantycka - program współpracy między USA i WE • Nowy program transatlantycki • Zacieśnienie współpracy – wspólna walka z terroryzmem • Komisja Europejska proponuje Stanom Zjednoczonym negocjacje w sprawie zniesienia obowiązku wizowego dla obywateli wszystkich państw Unii Europejskiej.

32. Amerykańska interwencja w Iraku - sprzeciw Francji, Niemiec i Belgii • List ośmiu - Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Polska, Portugalia, Dania, Węgry , Czechy • Cztery płaszczyzny partnerstwa: wsparcia demokracji, pokoju i praw człowieka, rozwoju dobrobytu, wspólnego rozwiązywania globalnych problemów oraz współpracy w zakresie energetyki i walki ze zmianami klimatu. • 2007 Transatlantycka Rada Ekonomiczna • 05.04.2009 r. Praga - nieformalny szczyt UE- USA.

33. USA – EU partnerstwo czy rywalizacja?

34. 4 rodzaje misji • Misje policyjne – w rejonach po konfliktowych. Cel – wdrożenie pokoju • Macedonia, Bośnia i Hercegowinie, Kongo (Kinszasie) oraz Palestyna, Kosowo • Misje doradcze oraz misje cywilno-wojskowego wsparcia • Palestyna, Mołdawia – Ukraina, Sudan, Demokratyczna Republika Konga • Misje doradcze w sprawach prawnych / misje monitorujące • Gruzja , Irak • Misje wojskowe – najważniejsze z prowadzonych misji • Macedonia, Bośnia i Hercegowina

35. Bałkany a UE • Kraje Bałkańskie jako istotny partner dla UE • EUFOR (Europian Union ForceinBosnia and Harzegovina) - dowództwo nad misją stabilizacyjną w Bośni i Harcegowinie • Zapewnienie stabilizacji w Bośni i Hercegowinie, ze szczególnym uwzględnieniem ewentualnego członkostwa tego kraju w strukturach UE w przyszłości • Zapewnić bezpieczeństwo ludności BiH i ochrona granic kraju • Wspieranie Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Jugosławii w poszukiwaniu zbrodniarzy wojennych • Operacja możliwa dzięki współdziałaniu z NATO

36. Ukraina/Mołdawia • Misja kontroli granic • Główne zadania: • modernizacja i harmonizacja mołdawskich i ukraińskich standardów oraz procedur dostosowanie ich do przepisów istniejących w państwach unijnych • szkolenia z  zakresu przeciwdziałania handlu ludźmi i przemytu • Szkolenie z zakresu efektywnego wykorzystywania funduszy • walka ze zorganizowaną przestępczością

37. Tabela porównawcza misji wojskowych

38. Współpraca Organizacji Narodów Zjednoczonych z Unią Europejską. • Wszyscy z 27 członków Unii Europejskiej są również członkami ONZ • Koordynacja działań i współpraca z ONZ w następujących dziedzinach: rozwoju podtrzymywania pokoju, środowiska i zrównoważonego rozwoju, pomocy humanitarnej, praw człowieka, handlu i rozwoju, kultury i cywilizacji. • Wspólnoty Europejskie są głównym źródłem finansowania pomocy dla programów, agend wyspecjalizowanych i funduszy ONZ. W latach 1997-1999, wkład Wspólnot Europejskich do nich wyniósł ponad 350 milionów rocznie. • W 1974 r. Wspólnocie Europejskiej przyznano status stałego obserwatora w ONZ • Formuła Berlin Plus — umowa między Unią Europejską, a NATO uzgodniona w dniach 23-25 kwietnia 1999 roku na szczycie w Waszyngtonie. Dzięki niej Unia nabyła dostęp do zasobów, zdolności i danych planistycznych NATO przy przeprowadzaniu operacji pokojowych bez udziału USA

39. Rozszerzenie UE - zjednoczony kontynent • Chorwacja, Turcja, Jugosłowiańska Republika Macedonii – status państw kandydujących • Perspektywa wejścia Turcji do Unii Europejskiej • 1963 status członka stowarzyszonego • 2005 status państwa kandydującego – rozpoczęcie negocjacji • Zwolennicy wejścia Turcji do UE: Wielką Brytanię, Hiszpanię, Belgię, Czechy, Węgry, Litwę, Łotwę i Estonię • Oponenci: Francja, Austria, Luksemburg, Grecja • Procesem Stabilizacji i Rozwoju (SAP) na Bałkanach Zachodnich

40. Argumenty „za” i „przeciw” • Słabo rozwinięta gospodarka Turecka - dodatkowe koszty dla starych członków UE • Spodziewana fala migracji i utrata "europejskich" miejsc pracy na rzecz Turcji • Turcja dzieli ponad tysiąc kilometrów granicy z krajami Bliskiego Wschodu: Iran, Irak, Syria. Wolny przepływ ludzi mógłby ułatwić terrorystom islamskim przedostawanie się na tereny Europy Zachodniej • Polityka Turcji wobec Kurdów oraz kwestia Cypru Północnego • Nieuznawanie ludobójstwa popełnionego przez Turcję na początku XX wieku na ludności Ormiańskiej • Różnice w mentalności Tureckiej i Europejskiej • 100 mln mieszkańców - największa liczbę miejsc w Parlamencie Europejskim i wpływ w Radzie Europejskiej • Turcja jako „pomost” w relacjach UE - Bliski Wschód • Położenie geopolityczne - zapewnienie dostępu do Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej. • Wspieranie procesu demokratyzacji państw muzułmańskich • Młode społeczeństwo w wieku produkcyjnym - rozwiązanie problemu starzejącego się społeczeństwa • Wzmocnienie EPBiO poprzez potencjał militarny Turcji