TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE OKUL YÖNETİMİ Ders Notları Eser ÇEKER (M.Sc.)

1. TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE OKUL YÖNETİMİDers NotlarıEser ÇEKER (M.Sc.)

2. BÖLÜM-4 Yönetim Kuramları ve Eğitime Yansıması

3. Yönetim bir bilim midir? • Evet, genç bir bilim dalı. • Yönetim ve yöneticilik insanlık tarihinin çok eski yıllarından beri var ama araştırma, gözlem ve incelemelere dayanan sistematik yaklaşımlar ancak 20.YY başlarına dayanıyor....

4. Yönetim bilimi nelerle ilgilidir? • Toplumsal yaşamdaki farklı kesimlerin (fabrika, mağaza, ev, dernek, sendika,okul,klüp..vb), bilimsel ilkelere göre yönetilmesi yollarını araştıran ve öneriler geliştiren bir bilim dalı. • Yaşamdaki somut durumlardan  Soyutlamalar yapmaya çalışır. Benzerlikleri, genellenebilirlikleri, ortak yanları inceler.

5. Tüm Örgütlerde (formal veya informal) ortak dikkate alınacak özellikler nelerdir? • Hiyerarşi • Yetke • Birimler arası rekabet • Örgütsel değerler • İş bölümü • Uzmanlaşma

6. Yönetim nasıl tanımlanabilir? • Çalışanların tüm bireysel farklılıkları ve çatışmaları aşarak ortak örgütsel hedefler için davranışlarını bütünleştirmelerini sağlamak. • Bu anlamda kamu, işletme veya eğitim yönetimi gibi farklı pek çok yönetim alanında ortak noktalar bulunur. (Kaya 1993) • Ancak eğitim yönetiminin kendine özgü özellikleri de vardır.

7. Kuram nedir? • Deneylerle ortaya çıkan gerçeklerin modelleştirilmesi girişimidir. • Gerçeklere dayanır, doğrudan yada dolaylı olarak gözlenebilir, niceliği veya niteliği belirtilebilir olgular veya nesnelerdir.(Başaran 2000) • Kurama dayandırılamayan uygulamalar ekonomik değiller ve başka durumlara transfer imkanları zayıf.

8. Kuram ile uygulama nasıl ilişkili? • Kuram uygulamacı için bir başvuru çerçevesi • Kuramlaştırma süreci, uygulamada karşılaşılan olayları çözümlemek için genel bir yaklaşım ortaya çıkarır. • Kuram, karar vermede uygulayıcıya rehber

9. Kuramların işlevleri nelerdir? • Amaca uygun olan olguları ayırtetme • Olguları sınıflandırma • Yapıları formülleştirme • Olguları kestirme (somut erişim veya gözlem olanağı yoksa) • Araştırma ihtiyacını ortaya çıkarma

10. Kuramlar amaçlarına göre sınıflanabilirmi? • Evet! • Kural ve norm koyucu kuram (olması gerekeni belirler) • Betimleyici kuram (var olan durumu açıklar) Ör.1- ? Ör.2-“Gönüllü işbirliği ile çalışan ekiplerin hedef için motive edilmesi zorunlu ekiplere göre daha kolay olmuştur.”

11. Eğitim Yönetimi Kuramları Bu alandaki bilimsel yazılı materyale bakıldığında eğitim kuramlarının dayanılan felsefe, temel ilkeler vb. açısından şu kuramlara ayrılabildiğini gösterir: • Klasik Kuramlar • Neo-Klasik (Davranışsal) Kuramlar • Sistem Yaklaşımı (Çağcıl/Modern) Kuramlar

12. Klasik Kuramlar • Örgütün yapısına ve süreçlerine ağırlık verir. Ataerkil yönetim anlayışı hakimdir. Yönetenin baba gibi koruyuculuğu vardır. Sanayi devrimi ile geçerliliğini yitirmiştir. Bu kuramlar şunlardır: • Bilimsel Yönetim • Yönetim Süreci • Bürokrasi

13. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı nedir? • Her iş gözlem ve deneylerle çeşitli görevlere ayrılmalı • İşin yapılması için gerekli en kısa süre belirlenmeli • İşe alınacaklar standartlara göre bilimsel yöntemle seçilmeliler • Yönetim, işin saptanan şekilde yapılması için denetlemeli • İşi alanlar, daha iyi iş yapabilmek için eğitilmeliler • Üretenler, ürettiklerinin nicelik/niteliğine bağlı olarak ücret almalı (güdüleyici) • İşi planlama ve uygulama farklı kişilerce yapılmalı.

14. Yönetim Süreci Yaklaşımı Nedir? • Planlama • Örgütleme • Emir verme (yönetme/yürütme) • Koordine etme (eşgüdüleme) • Denetleme (kontrol etme)

15. Bürokrasi Kuramı Nedir? • Görevlerin basamaklandırılması • Alanının uzmanına göre görev verme • Kayıt altına alma ve dosyalama • Makamların hak ve yükümlülüklerinin önceden belirlenmesi (yönergeli yeterlik) • Örgütteki davranış kuralları önceden belirlenmeli

16. Klasik Kuramlar Eğitime nasıl yansıdı? • Ataerkil yönetim anlayışıyla salt üretime yönelik insan yetiştirme çabası; okulu fabrika, öğrenciyi de hammade gibi görme anlayışını getirdi.(örgüt için iyi olan, insan için de iyidir) • Fayol’un yönetim ilkeleri ve yönetim süreci düşüncesi eğitime katkı sağlarken, emretme, sıkı denetim ilkelerinin okula uygulanması ise çeşitli sorunlar yarattı.

17. Davranışsal (Neo-Klasik) Kuramlar • Neo-klasik Yönetim düşüncesinin temelini insan ilişkileri yaklaşımı (kuramı) oluşturur. Bu yaklaşımda: • Bireyler özellikleri ile birbirinden farklıdır • İnsan ayni zamanda psikolojik ve toplumsal bir varlıktır. • İnsan davranışlarının bir amacı ve nedeni var

18. Davranışsal (Neo-Klasik) Kuramlar (devam) - İnsan, örgütün en değerli varlığıdır. - Örgüt, toplumsal bir sistemdir - İnsan ve örgüt karşılıklı olarak birbirine bağlıdır. (İnsan için iyi olan, örgüt için de iyidir)

19. Davranışsal Kuramlar Eğitime Nasıl Yansıdı? • Okulun verimini değerlendirmek salt yöneticinin insiyatifinden çıktı. • Okul eğitim programları da bu gelişmeden etkilendi. Öğrenciyi yaşama hazırlamak, öğretmenin rolünü yeniden saptamak, eğitimin toplumsal sorumluluklarını duyurmak hedefler arasına girdi. • Denetmenlerin görevi de etkilendi: rehberlik, insani ilişkiler psikolojik destek vb sorumluluklar eklendi.

20. Çağcıl (Modern) Kuramlar • Sistem Kuramı • Durumsallık Yaklaşımı

21. Sistem Kuramı • Klasik Kuramla-Davranışsal Kuramın bir sentezi. Temel kavramları ise • Sistem ve alt sistemler • Açık ve kapalı sistemler • Çevre • Entropi ve Negatif entropi • Değişkenler ve parametreler • Dengeli durum, dinamik denge • Girdi, çıktı ve geri besleme • Değişik girdi-çıktı ilişkisi

22. Durumsallık Yaklaşımı • Bu yaklaşımda da örgüt bir sistem olarak ele alınır, ancak iç ve dış durumlar ve koşullar nedeniyle izlenecek yöntem ve oluşacak değişimlerle ilgilenir. • Her yer ve koşulda geçerli tek bir “en iyi örgüt yapısı” yoktur (Koçel, 1994)

23. Durumsallık Yaklaşımı (devam) • Bu kuramın bazı görüşleri şöyledir (Başaran, 2000): • Her örgüt, benzeri olmayan toplumsal bir sistemdir. • Her örgüt, elverişli bir ortamda var olur • Her örgüt, iç ve dış ortamına uygun olarak yapılandırılmalıdır. • Örgüt, her parçası ile bir bütündür • Örgütü tanımak için sistemin çözümlenmesi gerekir. • Her örgüt kendine özgü biçimde yönetilmelidir • Örgütte liderin doğması oradaki ortama bağlıdır • Yönetim birçak bilimin katkı alacağı bir alandır.

24. Çağcıl Kuramlar Eğitime nasıl yansıdı? • Yönetim düşüncesi ve uygulamasına yeni boyutlar getirdi • Örgütü çevresi ile etkileşen açık bir sistem olarak gören bütüncül bakış açısı sundu • Klasik kuramlar gibi kural koyucu değil, betimsel.

25. Çağcıl Kuramlar Eğitime nasıl yansıdı? (devam) • Eğitim sektöründe girdi-çıktı analizilerini yaptı. • Okulların alt sistemler (bölüm, sınıf, yönetim, öğretmen, rol, statü vb) ile birlikte onu çevreleyen üst sistemlerin (merkez örgüt, eğitim müdürlükleri, denetim örgütü vb) uyumlu yönetimleri ile başarılı olabileceği savunuldu.(Kaya 1993)

26. Yeni Kuramlar • Z Kuramı • Öğrenen Örgüt

27. Z Kuramı (William Ouchi, 1981) • Amerikan Yönetim tarzı (A türü örgüt(yönetim)), Japon Yönetim tarzı (J türü örgüt(yönetim)) den yola çıkarak Z türü örgüt(yönetim) kurallarını geliştirdi. • Uzun vadeli istihdam • Ortak karar verme • Ortak sorumluluk • Yavaş değerleme ve yükselme • Biçimsel olmayan ve kapalı denetim • Orta ölçüde uzmanlaşarak mesleksel yükselme • Çalışanı bağlı olduğu tüm sistemle ve ailesiyle ele alma

28. Öğrenen Örgüt • Gelişmiş toplumlar > “Bilgi Toplumuna” dönüşüyor. • Artık Örgütler > olay ve durumları daha hızlı, doğru yorumlayan ve değişimi daha hızlı öğrenen ve kendini buna uyarlayan yapılar oluyor. • Çelik, 2008 “Öğrenen örgüt” teriminin ilk kez 1990’da Peter Senge’nin kitabında ortaya atıldığını aktarıyor.

29. Öğrenen Örgüt (devam) • Öğrenen Eğitim Sisteminin özellikleri nelerdir? • Ortaklaşa öğrenmeye uygun örgüt yapısı • Şeffaf bir yönetim • Kaliteli ürün • Takım çalışması • Sistem yaklaşımı • Durumsal yönetim • Özelerk (özel kudret) (Başaran, 2006)