İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI

1. İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI ŞUBESİ

2. IYOT NEDİR?

3. İyot • Elzem bir eser elementtir. • Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir. • Tiroid hormonlarının en önemli görevi BÜYÜME VE GELİŞMEye olan etkisidir. “İYOT NORMAL BÜYÜME ve GELİŞME ile BEYİN ve VÜCUT İŞLEVLERİ İÇİN ELZEM BİR ESER ELEMENTTİR”.

4. İYOT YETERSİZLİĞİ • Dünya’da önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarında tek temel nedendir. • İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI • olarak tanımlanmaktadır. • ÖNEMLİ HALK SAĞLIĞI SORUNUDUR. • Sorunun önlenmesi ise; • hem kolaydır • hem de ucuzdur

5. İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Fetüs Düşük Ölü doğum Doğum anomalileri Perinatal ölümlerde artış Nörolojik kretinizm (mental gerilik, sağırlık-dilsizlik, şaşılık, spastik displeji) Miksödem kretinizm (cücelik, mental gerilik) Psikomotor bozukluklar

6. Kretinizm Beyin hasarı Hipotiroidiye bağlı enerji kaybı • İyot Yetersizliği Piramidi • Görünür etki (kretinizm) ancak %10 • En az %90 sonuç ise gizlidir.

7. Beyin gelişimi İyot yeterli beyin İyot yetersiz beyin

8. İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Yenidoğan Guatr Hipotiroidi Mental gerilik Çocuk ve Gençler Guatr Hipotiroidi Mental fonksiyonlarda bozukluk Okul başarısında düşme Büyüme geriliği

9. Guatr Yetişkin Guatr ve komplikasyonları Hipotiroidizm Mental fonksiyonlarda bozukluk İyot ile uyarılmış hipertiroidizm

10. İyot Yetersizliği • Zekayı • Eğitimi • Üretkenliği • etkiler.

11. İyot Yetersizliği ve Zeka IQ Ortalama düşüş 13.5 puan Bleichrodt and Born, 1994.

12. İyot yetersizliği önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarının en önemli nedenidir. Okul çocuklarında guatr sıklığı %10 olduğunda, tüm toplumda bilişsel yetenekler %10 daha düşük saptanmıştır. İyot yetersizliği olan toplumlarda çocuklarda okul başarısında % 10-15 azalma saptanmıştır.

13. İyot kaynakları Birçok besinde düşük düzeyde (3-75 mcg/ porsiyon) Toprak, sulama ve gübreleme ile etkilenmektedir. İyot Kaynakları: Deniz ürünleri, yosun, iyot yeterli toprakta yetişen bitkisel ve hayvansal kaynaklı besinler,

14. Diğer kaynaklar • Balık unu ile beslenen ve dezenfektan olarak sularına iodoform katılan hayvanlardan elde edilen etler ve yumurta • Yemlerine yosun katılan hayvanların süt ve ürünleri (694 mcg/L) veya araç gereçlerin iodohorla temizlenmesi • Ekmek ve ürünlerinde oksidan ve temizleme ajanı olarak iyodat kullanılması • İlaç renk maddeleri (Multivitamin ve mineral, antasit, içecek, kozmetikler)

15. İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Nedeni? Toprakta, suda iyot yetersizliği Çevresel etmenler Dağlık Erozyon

16. EROZYON(Buzlanma, kar, yağmur, sel) Toprakta iyot yetersizliği Bitkilerde iyot yetersizliği Hayvanlarda iyot yetersizliği İnsanlarda iyot yetersizliği

17. GÜNLÜK İYOT GEREKSİNMESİ 0-7 yaş 90 mcg 7-12 yaş 120 mcg >12 yaş 150 mcg Gebe, emzikli 200 mcg

18. İYH önlenmesi 1.Tuza iyodür (KI) veye iyodat (KI03) eklenmesi 2. Ekmeğe, şekere iyodür veya iyodat eklenmesi 3. İçme suyunun iyotlanması 4. İyotlu yağ (ağızdan veya enjeksiyon)

19. IYOTLU TUZ İyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesinde en etkin yoldur.

20. İyotlu tuz ile; • IYH önlenebilir, • fakat tedavi edilemez.

21. Tuzun iyotlanması en uygun yöntem • Kolay uygulanabilen ve etkisi hızlı bir yöntemdir. • İsviçre’de 1920’ lerde başarı ile uygulanmıştır. • Ülkemizde 1968 yılından itibaren iyotlu tuz isteğe bağlı üretilmeye başlanmıştır.

22. Neden tuz; • Tuzun yaygın kullanılan bir tüketim ürünü • olması, • Düşük maliyetli olması ve yıllık olarak kişi • başına tüketim fiyatının ucuz olması, • Tuzun iyotlanması ile tuzda; renk – koku tat • değişikliği olmaması, • Tuzun iyotlanmasının teknik olarak basit • olması, • İleri kimyasal reaksiyonlar, komplike araç- • gereç gerektirmemesi, • Tuzun iyotlanmasında ulusal düzeyde • stratejilergeliştirilmesi - uygulanması ve • izlemesinin kolayolması.

23. İyotlu tuzda iyot kaybının önlenmesi gerekir Bu amaçla iyotlu tuz; • koyu renkli kavanozlarda • serin yerde • ışık ve güneş ışığından uzakta saklanmalıdır • yemeğe pişirme sonrası eklenmelidir • asit ortamda kayba uğrar

24. Hayvanlarda iyot yetersizliği • Düşük • Ölü doğum • Guatr • Hipotiroidizm • Fetüste düşük vücut ağırlığı • Yün, süt, yumurta vb üretim düşer.

25. ÇOCUKLAR İÇİN DÜNYA ZİRVESİ –1990 -2001 DÜNYA GIDA ZİRVESİ- 1996 DÜNYA BESLENME KONFERANSI-1992 • ULAŞILACAK HEDEFLER • MİKRO-BESİN ÖGESİ YETERSİZLİKLERİNDEN ; • İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARININ ORTADAN KALDIRILMASI VE TUZUN %100 İYOTLANMASI • DEMİR EKSİKLİGİ 1/3 AZALTILMASI • A VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ ELİMİNE EDİLMESİ

26. İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Dünyada 1.6 milyar insan risk altında Her yıl 100 bin kreten doğuyor Kreten 11.2 milyon kişi Endemik guatr 750 milyon kişi Önlenebilir beyin özürü 43 milyon kişi

27. İyotEksikliği Guatr Zeka geriliği Motor bozuklukları Toplumda sosyal ve ekonomik gelişme geriliği İyotlu Tuz Kaynak: Sağlık Bakanlığı

28. SORUN NE ÜLKEMİZDE BESİNLERİN YETİŞTİĞİ TOPRAK VE SUDAKİ İYOT YETERSİZDİR ÇÖZÜM KİŞİLERİN GÜNLÜK İYOT ALIMINI ARTTIRMAK. TUZUN İYOTLANMASI

29. İYOT YETERSİZLİĞİHASTALIKLARININ ÖNLENMESİ ve TUZUN İYOTLANMASI Programı 1994 YILINDA başlatılmıştır.

30. PROGRAMININ TEMEL AMACI ÜLKEMİZDE İYOT YETERSİZLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK SORUNLARINI ORTADAN KALDIRMAKTIR

31. PROGRAMIN HEDEFLERİ • 2007 yılında iyot yetersizliği hastalıklarının çocuklarda yok edilmesi • Yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması • Ülkemizde üretilen sofra tuzunun %100’ünün iyotlanarak, nüfusun iyot ihtiyacının tamamen karşılanması • Toplumun, ilgili kurum ve kuruluşların ayrıca tüm tuz üreticilerinin tuzun iyotlanması konusunda bilgilendirilmesi ve eğitimi • Programın etkin izleme, değerlendirme ve denetim sisteminin oluşturulması

32. 1994-2004 YILLARI ARASI PROGRAM KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR A ) 1. EĞİTİM ÇALIŞMALARI 2. YASAL DÜZENLEMELER 3. TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 4. MATERYAL GELİŞTİRİLMESİ İZLEME DEĞERLENDİRME VE DENETİM ÇALIŞMALARI B )

33. PROGRAM KAPSAMINDA 1994 YILINDAN BUGÜNE NELER YAPILDI ? • Sağlık personeli ve denetim elemanları bilgilendirildi. • Halk eğitimleri yapıldı. Öğretmenler için kitap hazırlandı. • Tuz üreticileri ve İlgili sektörler bilgilendirildi. • Kalite kontrol laboratuarları güçlendirildi. • Yasa çıkarıldı. • İyotlama makineleri ve KIO3 verilerek küçük tuz üreticilerine • destek olundu. • Araştırmalar yapıldı. • Test kitleri dağıtıldı. • Tuzlarda kalitatif ve kantitatif analizler yapıldı.

34. PROGRAMLARIN BAŞARISI İÇİN: AMACI İYİ AÇIKLAMAK!

35. AMACA UYGUN YÖNTEM KULLANMAK!

36. PROGRAMLARIN SÜREKLİLİĞİ!

37. YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DOĞRU DEĞERLENDİRMEK!

38. YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DİKKATE ALMAK!

39. Değerlendirme Çözümleme Uygulama

40. 20 İLDE 9-11 YAŞ 5829 OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARINDA 1997-99 YILLARI ARASINDA GUATR PREVALANSI ARAŞTIRMA SONUÇLARI 20 İL İÇİN OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDAGUATR PREVALANSI % 31.8BULUNMUŞTUR. SAĞLIK BAKANLIĞI A.Ü TIP FAKÜLTESİ ENDOKRİNOLOJİ ANA BİLİM DALI

41. İYOTLU TUZ KULLANIMI HANE HALKI ARAŞTIRMASI (SAĞLIK BAKANLIĞI-ODTÜ-UNICEF) Nisan-2002

42. KENT/KÖY İyotlu Tuz Kullanımı ( % ) (Test Kitleri İle)

43. İYOTLU TUZ KULLANIM NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI

44. İYOTLU TUZ KULLANMAMA NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI

45. %80-96 20 İL %60-78 18 İL %50-59 13 İL %35-49 13 İL %0-31 14 İL İLLERİN İYOTLU TUZ KULLANIM DURUMU (%)

46. İYOTLU TUZ KULLANIM ORANLARI ( Test Kitleri ile % ) 2003 TNSA

47. TEST KİTLERİ İLE BÖLGELERE GÖRE HANELERİN İYOTLU TUZ KULLANMA YÜZDELERİ 2003 TNSA

48. KIR / KENT İYOTLU TUZ KULLANIMI ( % ) 2003 TNSA

49. YASAL DÜZENLEMELER

50. TÜRK GIDA KODEKSİ Yemeklik Tuz Tebliği Tarih : 9 Temmuz 1998 Sayı : 23397 Amaç : Gıda olarak tüketime uygun olan yemeklik tuzların tekniğine uygun ve hijyenik şekilde, üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasınısağlamak üzere özelliklerini belirlemektedir.