MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

1. MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKANA REPUBLIKA MAKEDONIJA NACIONALNA PROGRAMA ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO VO REPUBLIKA MAKEDONIJA 2005 - 2015

2. obrazovanie Za na{e podobro utre

3. KVALITET • ODGOVORNOST • TRANSPARENTNOST • SORABOTKA

4. STRATE[KI OBLASTI: • Obrazovanie za site /obezbeduvawe na obrazovna ramnopravnost • Unapreduvawe na intelektualeniot rast i u~eweto • Zgolemuvaweto na mo`nostite za socijalna inkluzija, participacija i kohezija • Zgolemuvawe na obrazovnata, kulturnata i ekonomskata kompetitivnost na dr`avata • Zasiluvawe i unapreduvawe na me|unarodnata sorabotka • Zajaknuvawe na kapacitetite na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka

5. OBRAZOVANIE ZA SITE • Republika Makedonija }e prezeme merki za garantirawe na ednakvi mo`nosti vo obrazovanieto za sekoj gra|anin bez ogled na vozrasta, polot, sposobnostite, etni~kata pripadnost i religioznata opredelba. • Vladata i Ministerstvoto za obrazovanie i nauka se odgovorni za obezbeduvawe na ednakvi uslovi za pristap do site oblici na obrazovanie za sekoj gra|anin.

6. Razvoj na obrazovni mo`nosti za site Cel 1 • Podobruvawe na uslovite za u~ewe i infrastrukturata osobeno vo ruralnite sredini, • Zgolemuvaweto na opfatot na decata od pomalku razvienite podra~ja na site nivoi na obrazovanie, • Gradewe na beneficii pri procesot na vrabotuvawe za nastavniot kadar koj bi rabotel vo ovie sredini, • Podr{ka na marginalnite grupi i nivna obrazovna mobilizacija, • Nadminuvawe na problemite so fizi~kata dostapnost na obrazovnite ustanovi. • Sistemski re{enija za ostvaruvawe na ednakvi mo`nosti i dostapnost na obrazovanieto za decata so posebni potrebi

7. Decentralizacija vo obrazovanieto Cel 2 • Reorganizirawe na obrazovnata administracija i menaxment preku novi zakoni za lokalna samouprava i finasirawe na lokalnata samouprava; • Podobruvawe na menaxmentot i upravuvaweto so obrazovanieto, vklu~uvaj}i strate{ki i koncepciski kapaciteti na centralno nivo; • Razvivawe na poefikasen sistem na finansisko planirawe, alokacii i finansiski menaxment (podobrena per-kapita formula); • Podobruvawe na menaxmentot na lokalno i u~ili{no nivo, kako i na profesionalizmot i efektivnosta na vrabotenite vo u~ili{tata i lokalnata samouprava; • Precizno definirawe i restrukturirawe na ulogata i odgovornostite na administrativnite institucii na site tri nivoa; • Gradewe na sistem na u~ili{na samo-uprava i obezbeduvawe na obuka vo u~ili{en menaxment za direktorite na u~ili{tata; • Evaluirawe - iskoristuvawe na kapacitetite na administrativnite institucii za monitorirawe i procenka na u~ili{tata.

8. ]e se izgradat indikatori, mehanizmi i instrumenti za kontrola na kvalitetot, kako osnoven kriterium koj }e go determinira statusot na obrazovnata ustanova i nejzinite beneficii i odgovornosti, normirani na dr`avno nivo.

9. osnivawe na osnovni i sredni u~ili{ta. • definirawe na godi{nite finansiski planovi na u~ili{tata • usvojuvawe na godi{nite zavr{ni smetki, • vlijanie vrz izborot na u~ili{nite direktori, • nazna~uvawe na direktori, • odr`uvaweto na obrazovnite ustanovi, • delumno finansirawe na obrazovanieto od lokalnite buxeti, • permanenten monitoring i interna kontrola na kvalitetot na obrazovniot proces, zaedno so obrazovnata ustanova, roditelskite soveti, • sozdavawe na uslovi i mo`nosti za vlez na privatniot kapital vo obrazovanieto, • u~estvo vo kreiraweto na lokalniot kurikulum, od strana na site zainteresirani u~ili{ni i lokalni subjekti, • pogolema sloboda na obrazovnata ustanova pri vrabotuvaweto na nastavniot, administrativniot, pomo{niot i rakovodniot kadar. • po~ituvawe na pravilata na otvoreniot pazar pri izrabotkata, pe~ateweto i distribucijata na u~ebnicite i u~ebnite pomagala, • obukata na nastavniot i rakovodniot kadar, vo uslovi na {irok pazar na obrazovni uslugi koj funkcionira vrz baza na akreditirani programi za obuka na nastavnici, direktori i stru~ni sorabotnici. Prenesuvawe na odgovornosta za:

10. Legislativata. • Eksternata kontrola na kvalitetot. • Izrabotka na standardite vo obrazovanieto t.e. indikatorite za efektivna obrazovna ustanova. • Akreditacija na programite za obuka na nastavniot, rakovodniot i stru~niot kadar. • Licencirawe na kompetenciite, dejnosta i zvawata na nastavnicite i direktorite. • Utvrduvawe na dr`avniot interes t.e. utvrduvawe na dr`avniot kurikulum koj sekoja obrazovna ustanova mora da go po~ituva. • Javnoto finansirawe. Zadr`uvawe na odgovornosta za:

11. Finansirawe Cel 3 • Racionalizacija: - Koordinacija vo implementacijata, - Namaluvawe na nepotrebnite rashodi, • Alternativni izvori • Sorabotka so me|unarodnite fondacii i institucii • Usoglasuvawe na zaedni~kite akcii, • Sorabotka so nevladiniot sektor, • Oslonuvawe na doma{ni ekspertski kapaciteti, • Korektna raspredelba na sredstvata.

12. Napu{tawe na linearniot model • Predimstvo na dr`avnite prioriteti • Finansirawe vo forma na blok dotacii. - brojot na u~enici, - infrastrukturata - kvalitet • Stimulirawe na kvalitetot • Sankcionirawe nanekvalitetnata rabota

13. Podigawe na obrazovnoto nivo na naselenieto Cel 4 • Zgolemuvawe na opfatot • Pogolema efektivnost • Mehanizmi za detekcija na decata - nadvor od instituciite na sistemot i nivno vklu~uvawe ili povtorno mobilizirawe. • Podigawe na obrazovnoto nivo i kompetenciite na mladite i vozrasnite - nadvor od obrazovniot sistem • Eliminirawe na mo`nosta od sozdavawe na novi generacii na obrazovno hendikepirani lica

14. Podigaawe na svesta kaj mladoto i vozrasno naselenie za zna~eweto na obrazovanieto, • Aktivno vklu~uvawe na nevladiniot sektor • Alternativni formi i programi za obrazovanie i obuka na nevrabotenoto naselenie. • Alternativni formi za obrazovna podr{ka za marginalni grupi

15. Zgolemuvawe na zadol`itelno obrazovanie Cel 5 • Zgolemuvawe na opfatot vo godinata pred poa|awe na u~ili{te. • Zajaknato bazi~no obrazovanie. • Zgolemena mo`nost za profesionalna orientacija. • Olesnuvawe na preminot vo sredno obrz. • Programska sukcesivnost. • Iskoristenost na obrazovnite kapaciteti vo ruralnite srednini.

16. UNAPREDUVAWE NA INTELEKTUALNIOT RAST I U^EWETO

17. Zajaknuvawe na intelektualniot rast Cel 1 • Organizacija i poddr{ka na inicijativite za obrazovni, inovativni, kulturni, sportski i umetni~ki aktivnosti za mladite i vozrasnite.

18. Promocija na efektivna vospitno-obrazovna ustanova Cel 2 Zada~a: • Izrabotka na merlivi idikatori na efektivnost • Instrumenti za merewe indikatorite O~ekuvawa – U~ili{te koe neguva: • Visoki postigawa i uspeh, • Kultura na `iveewe / `ivotni ve{tini • Bezbedna i za{titni~ka okolina, • Zdravje i dobrosostojba na decata, • Visoka motivacija kaj nastavnicite, • Socijalna inkluzija i kohezija.

19. Unapreduvawe na nastavata i u~eweto Cel 3 • Celno orientirana nastava i u~ewe. • Diferencijacija na op{tite i specifi~nite znaewa. • Kolaborativnost i sukcesivnost na nastavnite programi. • Sistem za kontrola na kvalitet. • Obrazoven proces zasnovan na principite na interaktivnata nastava, kreativnoto u~ewe, kriti~koto razmisluvawe, re{avaweto na problemite i primenata na sovremena obrazovna tehnologija. • Razvoj na rabotnite i socijalnite kompetencii. • IKT vo nastavata i u~eweto.

20. Zajaknuvawe na inicijalnata obuka i profesionalno usovr{uvawe na nastavniot i rakovodniot kadar Cel 4 • Indikatori na uspe{nost za nastavnicite i direktorite. • Implementacija na sovremenite modeli vo inicijalnata obuka. • Podigawe na kompetenciite (stru~ni i profesionalni) na vrabotenite nastavnici. • Kontinuirana obrazovna mobilnost. • Obrazovanie i obuka na nevrabotenite nastavnici. • Nivelacijata i sertifikacija.

21. Ocenuvawe na nastavnicite i direktorite spored jasni indikatori na efektivnost; • Sistem za napreduvawe vo kariera. • [irok krug na akreditirani davateli na obrazovni uslugi za profesionalno usovr{uvawe • Ulogata na nevladiniot sektor, privatnite i me|unarodni inicijativi

22. Obezbeduvawe i kontrola na kvalitetot Cel 5 • Dr`avno i lokalno nivo na kontrola na kvalitetot vo obrazovanieto. Subjekti Lokalno nivo: • U~ili{ta, roditelski soveti, lokalni avtoriteti Dr`avno nivo: • Dr`avniot prosveten inspektorat (DPI), • Pedago{kiot zavod na RM (PZ) • Dr`avniot ispiten centar (DIC).

23. Povrzuvawe na formalnoto, neformalnoto i informalnoto obrazovanie Cel 6 • Zasiluvawe na sorabotkata me|u instituciite za formalno obrazovanie i instituciite i formite na neformalno obrazovanie. • Sorabotka so nevladiniot sektor i negovo promovirawe vo klu~en partner. • Podelba na odgovornostite, vo sklad so prioritetite na dr`avata.

24. Promocija na do`ivotnoto u~ewe Cel 7 • Zgolemuvawe na mo`nostite za obrazovna mobilnost na mladite i vozrasnite • Ostvaruvawe na dinami~na sorabotka me|u obrazovanieto i pazarot na trudot. • Silna poddr{ka na aktivnostite na nevladinite i volonterskite aktivnosti na poleto na do`ivotnoto u~ewe.

25. Obrazovanie na vozrasni Cel 8 • Permanentna afirmacija. • Namaluvawe na nepismenosta. • Ekspanzija na bazi~noto obrazovanie; • Mo`nosti za steknuvawe na znaewe i ve{tini koi se potrebni za podobruvawe na kvalitetot na `ivotot; • Obrazovanie vo funkcija na op{testvenata kohezija, • Mo`nosti za obrazovanie i obuka koi soodvetno odgovaraat na o~ekuvawata, aspiraciite i potrebite na razli~nite grupi od postojnata i potencijalnata rabotna sila, • Razvivawe na mre`a na davateli na obrazovni uslugi (formalni i neformalni) • Zakonska i normativna pokrienost

26. ZGOLEMUVAWE NA MO@NOSTITE ZA PARTICIPACIJA Ministerstvoto za obrazovanie i nauka, vo idniot period, preku intervencii vo obrazovniot sistem i poddr{ka na neformalnite oblici na obrazovanie, }e sozdade mo`nosti za nepre~ena socijalna inkluzija, participacija i kohezija na mladite i vozrasnite.

27. Aktivno gra|anstvo Cel 1 • Znaewa i sposobnosti za aktivno gra|anstvo. • Eliminirawe na pojavite gra|anskite vrednosti da se interioriziraat od strana na decata i mladite preku suvoparni i od neposrednoto okru`uvawe distancirani sodr`ini i aktivnosti

28. Merki Revizija na: • u~ebnici, • literatura, • nast. sredstva Organizacija na: • aktivnosti niz koi se afirmiraat gra|anskite vrednosti. • voveduvawe na nova metodologija koja garantira uspe{na internalizacija na vrednostite;

29. Sozdavawe na uslovi za dobrovolni aktivnosti Cel 2 • MON }e gi poddr`i inicijativite vo formalniot i neformalniot sektor koi imaat za cel steknuvawe i primena na gra|anskite ve{tini, osobeno na planot na sportskite i kulturnite aktivnosti. • Organizacijata i realizacijata na gra|anskite aktivnosti }e bide za{titena so zakonska regulativa.

30. Spre~uvawe na ekskluzijata Cel 3 • Afirmacija na socijalniot anga`man kako vrednost niz sodr`inite na nastavniot proces; • Afirmacija i zapoznavawe so civilniot sektor niz procesot na obrazovanie; • Stimulirawe na socijalnoto organizirawe; • Depolitizirawe na postoe~kite formi na mladinsko organizirawe; • Stimulirawe na volonterskiot trud; • Poddr{ka na proektite koi neguvaat socijalna inkluzija i kohezija; • Znaewa i informacii za prevenirawe na ekskluzijata.

31. Decata so posebni potrebi, }e bidat za{titeni od obrazovna i socijalna ekskluzija. • Obuka na celiot nastaven kadar za rabota so deca so posebni potrebi.

32. ZGOLEMUVAWE NA KOMPETITIVNOSTA NA MAKEDONSKOTO OP[TESTVO • zgolemuvawe na mo}ta na obrazovanieto, • razvoj na naukata, • neguvawe i diseminacija na kulturata i kulturnite vrednosti • stimulirawe na istra`uvaweto i inovaciite.

33. Zajaknuvawe na istra`uvaweto i inovacioniot sistem Cel 1 • Balansiran i fleksibilen sistem na sorabotka me|u klu~nite partneri vo istra`uvaweto i razvojot. • Zgolemuvawe na participacijata vo internacionalnite istra`uva~ki i inovacioni mre`i. • Zajaknuvawe na istra`uva~kata infrastruktura • Povrzuvawe na istra`uvaweto i inovaciite so razvojnite planovi na dr`avata.

34. Povrzuvawe na obrazovanieto i istra`uvaweto so pazarot na trudot Cel 2 • Mehanizmi za zgolemena sorabotka so biznisot i industrijata • U~estvo na biznisot i industrijata vo kreiraweto na kompetenciite na profilite • Povrzuvawe na istra`uvaweto i inovaciite so biznis sektorot i industrijata.

35. Razvoj na informacisko op{testvo Cel 3 • Zajaknuvawe na IKT vo obrazovniot sistem • Funkcionalno osposobuvawe t.e. kompjutersko opismenuvawe na decata i mladite, • Zasilena upotreba na IKT vo nastavata i u~eweto • Zasiluvawe na pristapot do sovremenite nacionalni i me|unarodni informaciski sistemi i bazi na podatoci • Sozdavawe na seopfatna i transparentna baza na podatoci za obrazovanieto vo Republika Makedonija, • Razvoj na obrazovni servisi • Transferirawe na kulturnoto nasledstvo preku novite mediumi.

36. UNAPREDUVAWE NA ME\UNARODNATA SORABOTKA • Zaedni~ka vrednosna baza za upravuvawe so razvojnite problemi vklu~eni vo globalizacijata. • Otvorenost, dostapnost, fleksibilnost i spremnost za sorabotka • Jaknewe na sorabotkata na dr`avno, institucionalno i proektno nivo • Doslednost vo ispolnuvawe na obvrskite • Doslednost vo primenata na standardite za kvalitet

37. Etablirawe na demokratsko i odr`livo obrazovanie Cel 1 • Vtemeluvawe na demokratskite principi i vrednosti vo obrazovniot sistem • Kvalitetno obrazovanie koe komunicira so lokalnite, regionalnite i dr`avnite potrebi

38. Jaknewe na visokoto obrazovanie Cel 2 • Zgolemuvawe na brojot na studenti. • Gradewe na indikari za kvalitet. • Obezbeduvawe na kvalitetot. • Zajaknuvawe na sistemot za interna i eksterna kontrola na kvalitetot. • Kvalitet, transparentnost i prepoznatlivost • Bolowski proces. • Gradewe na baza na podatoci. • Usoglasuvawe na zakonskata regulativa i normativite. • Efikasen sistem za stipendirawe. • Obrazovna mobilnost. • Promocija na me|unarodnata sorabotka.

39. Strogo po~ituvawe na standardite za osnivawe i akreditacija na dr`avni i privatni visokoobrazovni ustanovi. • Razvivawe na efikasen sistem za finansirawe vo visokoto obrazovanie. • Zajaknuvawe na studentskata participacija. • Zajaknuvawe na obrazovnite, kulturnite i sportskite manifestacii. • Razvivawe na mre`a na studentski informativni servisi.

40. Promocija na kulturniot identitet Cel 3 • Neguvawe i razvoj na individualnite karakteristiki na li~nosta preku procesite na zapoznavawe, razbirawe i po~ituvawe na tu|ite kulturi, na nacionalno i internacionalno ramni{te. • Implementacija na demokratskite vrednosti i principi na po~ituvawe na ~ove~kite prava, tolerancijata, transparentnosta na kulturnite vrednosti i kvalitetot na socijalnata kohezija.

41. Integracija vo Evropskata unija Cel 4 • Doslednost, Efikasnost, Kvalitet. • Celite postaveni od strana na MON mora da bidat osigureni a efektite odr`livi. • Intenzivirawe na sorabotkata na nacionalen i internacionalen plan. • Po~ituvawe na evropskite standardi za kvalitet.

42. Zajaknuvawe na regionalnata i Evropskata sorabotka Cel 5 • Intenzivirawe na evropskata i regionalnata sorabotka. • Zajaknuvawe na sosedskata sorabotka • Implementacija na site relevantni dokumenti i dogovori od me|unaroden karakter za koi MON prezelo obvrski deka }e gi realizira.

43. ZAJAKNUVAWE NA KAPACITETITE NA MON

44. Zajaknuvawe na kapacitetite i upravuvawe so promenite Cel 1 • Povrzuvawe na regulativata so NPRO. • Povrzuvawe na finansiraweto, strate{kite prioriteti i upravuvaweto so planiranite promeni • Profesionalni tela bazirani na celni ishodi. • Zajaknuvawe na kompetenciite na kadarot. • Zajaknuvawe na sektorskite kapaciteti, preku postojani sektorski ekspertizi, sektorsko istra`uvawe, sledewe i evaluacija na nivnata rabota.

45. Rekomponirawe na centralnite obrazovni institucii Cel 2 • Dr`aven prosveten inspektorat (DPI) • Dr`aven ispiten centar (DIC) • Pedago{ki zavod (PZ) • Centar za sredno stru~no obrazovanie (CSSO)

46. [TO PONATAMU? Implementacijata na NPRO permanetno }e se monitorira. NPRO e ramka spored koja }e se realiziraat aktivnostite na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka. Programi za razvoj so akcionen plan za predu~ili{no, osnovno, sredno, post-sredno, visoko i obrazovanie na vozrasni, kako i za legislativa, nau~no istra`uvawe, IKT tehnologija. NPRO }e se osovremenuva postojano, bez ogled na politi~kata promena na vlasta. Programata za razvoj na obrazovanieto }e bide obvrska za sekoj gra|anin vo Republika Makedonija.