Tranzicija na univerzitetite vo Republika Makedonija

1. FINANSIRAWE NA VISOKOTO OBRAZOVANIE VO RM - PRIMEROT NA UNIVERZITETOT “SV. KIRIL I METODIJ” VO SKOPJE–d-r Pece Nedanovski Prorektor za finansii - UKIM

2. Tranzicija na univerzitetite vo Republika Makedonija • Univerzitetite vo RM - vo faza na tranzicija – osnovna cel: polesno vklopuvawe na visokoto obrazovanie vo evropskiot obrazoven prostor. • Za uspe{no vklopuvawe, pokraj ostanatite, mnogu zna~ajno e pra{aweto za izgradba na sistem za efikasno upravuvawe so finansiskite resursi. • Vo pogled na finansiraweto na dr`avnite univerziteti vo evropskite zemji – ne postoi op{t model na finansirawe, prisutni se brojni razliki. • Sepak, voo~liva e tendencijata na usoglasuvawe na osovnite temelni principi, koi treba da se zemat predvid i vo sistemot na finansirawe na visokoto obrazovanie na RM.

3. Finansirawe na dr`avnite univerziteti vo RM - postojna sostojba - • Vo pogled na finansiraweto, univerzitetite vo RM vo osnova se upateni na Buxetot na RM, i toa preku resornoto Ministerstvo za obrazovanie i nauka. • Finansiraweto se realizira soglasno dva akti: • Privremeni merila i kriteriumi i • Samoupravna spogodba za zaedni~kite osnovi i merila za utvrduvawe cena na obrazovnite uslugi i steknuvawe na del od dohodot na organizaciite od naso~enoto obrazovanie vo ramki i preku samoupravnite interesni zaednici na naso~enoto obrazovanie (1988 god.)

4. So vakviot na~in na finansirawe se ovozmo`uva finansiska podr{ka na del od potrebite na visokoto obrazovanie (30%), dodeka ostatokot od potrebnite sredstva (okolu 70%) se pokrivaat od sopstveni izvori. • Preku Buxetot na Republika Makedonija se obezbeduvaat sredstva za: • plati na vrabotenite na Univerzitetite, • nadomest na materijalni tro{oci • nadomest za potro{ena struja, voda, telefonski uslugi i za potro{enata toplinska energija.

5. Poradi vakviot na~in na finansirawe na visokoto obrazovanie, vo izminatite godini, Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij” t.e. negovite sostavni edinici fakultetite i institutite, se soo~uvaa so niza problemi vrzani so izvr{uvawe na osnovnata dejnost. • Problemite bea osobeno izrazeni vo pogled na finansirawe na nekoi od osnovnite funkcii na UKIM: • odr`uvaweto nastava na nemati~nite fakulteti, • nadomest za terenskata nastava na studentite, • anga`irawe asistenti odnosno sorabotnici kaj najgolem del od fakultetite t.e. institutite, • nedostig na sredstva za sproveduvawe na neophodnite reformi, • nedostig na sredstva za nepre~eno funkcionirawe na Me|unarodniot seminar za makedonski jazik, literatura i kultura, • nadomestuvawe na ~lenarinite na Univerzitetot vo me|unarodnite asocijacii, • odr`uvawe na Univerzitetskata kompjuterska mre`a, itn. • Posledici od prethodnata sostojba - ote`nato izvr{uvawe na nastavno–obrazovniot proces.

6. Tabela br. 1 - Finansiski sredstva dodeleni za visokoto obrazovanie i naukata od Buxetot na RM vo periodot 2003 – 2008(6) godina

7. Struktura na prihodite Strukturata na prihodite na UKIM, e sledna: • Prihodi od Buxetot na RM • Prihodi od drugi izvori: • kofinansirawe na studiite; • obrazovni aktivnosti na dodiplomski, poslediplomski i doktorski studii; • vr{ewe obrazovna, nau~noistra`uva~ka i aplikativna dejnost za doma{ni i za stranski pravni i fizi~ki lica; • razli~ni formi na nadograduvawe, prodlabo~uvawe ili pro{iruvawe na znaewata i kontinuirano obrazovanie; • razmena na nau~ni i stru~ni uslugi i proizvodi so doma{ni i stranski fizi~ki i pravni lica; • vr{ewe nau~na i stru~na dejnost i prodavawe proizvodi na doma{ni i na stranski pravni i fizi~ki lica;

8. Prihodi od drugi izvori – prodol`uvawe: • dejnosti po osnova na javni ovlastuvawa; • umetni~ki tvorbi; • kamati i dividendi; • avtorski i drugi intelektualni prava; • izdava~ka dejnost; • drugi aplikativni i primenuva~ki aktivnosti; • drugi izvori. • Posebni prihodi: • proekti; • nau~noistra`uva~ki proekti {to se realiziraat vrz osnova na spogodbi {to gi potpi{ala RM; • zakupnini i drugi prihodi od imot; • fondovi i fondacii, ustanovi i trgovski dru{tva osnovani od Univerzitetot; • legati, podaroci, zave{tanija, prilozi; • drugiostvaruvawa.

9. Tabela br. 2 - Obezbedeni sredstva za visoko obrazovanie vo Buxetot na RM spored struktura na prihodite(vo denari)

10. Procentualno u~estvo na sredstvata za visoko obrazovanie vo Buxetot na RM: • 2006 godina – 1,36% • 2007 godina – 1,034% • 2008 godina – 1,639%. Od 2008 godina sredstvata za Visokoto obrazovanie se planirani po fakulteti i so toa Univerzitetot “Sv.Kiril i Metodij”vo Skopje vo razdelot Visoko obrazovanie e izdvoen kako posebna programa - Programa 41. Vo 2008 godina za UKIM vo razdelot Visoko obrazovanie se planirani sredstva od okolu 51% od vkupno planiranite za visoko obrazovanie vo RM ili 0,843% od vkupniot buxet na RM.

11. Finansirawe na Univerzitetot soglasno noviot Zakon za visoko obrazovanie • Zakonot za visoko obrazovanie od 2008 godina predviduva nov na~in na finansirawe na visokoto obrazovanie odnosno formirawe Fond za visokoto obrazovanie i Sovet za finansirawe i razvoj na visokoto obrazovanie. • Noviot na~in na finansirawe, seu{te ne funkcionira. Pri~inata le`i vo delumnata nekonzistentnost na odredeni re{enija vo Zakonot i nivna neusoglasenost so fiskalniot i buxetskiot sistem na RM. • Ovoj sistem na finansirawe treba da se temeli na finansirawe proekt- edukacija za dadena dejnost i da ja ima predvid realnata cena na ~inewe, kako i nastavnite, materijalnite, tehni~kite, laboratoriskite i drugite potrebi za negova realizacija.

12. Seto ova podrazbira donesuvawe novi kriteriumi i merila za finansirawe na nastavno-obrazovnata i istra`uva~kata dejnost na Univerzitetot(ite) i nadminuvawe na dosega{noto finansirawe po broj na studenti i spored fiksni nasoki. • Ustavnata opredelba na Univerzitetot kako avtonomna institucija podrazbira proces na afirmacija na idejata za nezavisen Buxet na UKIM, odobruvan od Sobranieto na RM, vo funkcija na ostvaruvawe na planovite i programite na Univerzitetot.

13. Aktivnostite na UKIM vo tekot na ovaa godina se naso~eni kon uspe{na implementacija na Zakonot za visoko obrazovanie i izrabotka na model za kontinuirano finansisko rabotewe na Univerzitetot i negovite edinici, kako i vospostavuvawe mehanizmi za negova operacionalizacija i funkcionirawe. • So Modelot treba da se utvrdi funkcionirawe na Univerzitetot i negovite edinici po pat na: • postoewe smetka na Univerzitetot za buxetskite sredstva i posebni potsmetki na edinicite, • postoewe smetka na Univerzitetot za sopstvenite sredstva i posebni potsmetki na edinicite, • donesuvawe zbiren plan za prihodite i rashodite na Univerzitetot i na edinicite od strana na Univerzitetot i odobruvawe na planovite od strana na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka, • donesuvawe i izrabotka na konsolidirani zavr{ni smetki, i drugo.

14. Pri izrabotka na modelot }e bidat zemeni predvid: • objektivnata potreba za eventualno nadograduvawe na Zakonot za visoko obrazovanie, • dosega{nite stavovi izgradeni niz rasprava na organite na Univerzitetot i utvrdeni vo dokumentite na UKIM (Strategija za razvoj 2004-2010, Izve{tajot od eksternata evaluacija vo 2004 godina, i od samoevaluacijata vo 2008 godina), kako i • iskustvata od drugite univerziteti, vo zemjata i stranstvo, koi postignale zna~itelen napredok vo procesot na sopstveno integrirawe.