Pijn in de Palliatieve Fase

2. Pijn in de Palliatieve Fase Juni 2012

3. Programma Stellingen Inleiding Casus Soorten Pijn Pijnbehandelingen In kaart brengen van pijn Vragen Evaluatie

4. Stellingen • In onze maatschappij en op ons niveau van gezondheidszorg hoeft een patiënt géén pijn te lijden. • De meeste patiënten die pijnstillende medicijnen gebruiken zullen na verloop van tijd verslaafd raken.

5. Vóórkomen van pijn Pijn in de palliatieve fase onderbehandeld ?!

6. Oorzaken Zorgverleners Systeem Patiënten

7. Systeem • Onduidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is • Onvoldoende coördinatie en structuur • Onvoldoende afstemming 1e en 2e lijn en interdisciplinair

8. Patiënten

9. Zorgverleners • Geen consequente metingen 57-76% < 50 % verpleging spreekt over pijn Artsen 27% “pijn “ in de status • Misvattingen over bijwerkingen 23-61% • Onvoldoende kennis23-54%

10. Casus • De heer Jansen, 75 jaar, weduwnaar, geen kinderen • Woont in verzorgingshuis, is erg op zichzelf • Heeft longkanker met uitzaaiingen in de botten • Sinds enkele dagen pijn in de rechter schouder • Heeft tot nu toe geen medicijnen gebruikt tegen de pijn

11. Pijn • Wat is pijn? • Welke soorten pijn zijn er? • Welke soort pijn zou de heer Jansen kunnen hebben?

12. Pijndefinitie “Pijn is wat degene die pijn heeft zegt dat het is en het bestaat telkens als hij/zij zegt dat het bestaat.” Mc Caffery

13. Total pain Lichamelijk Psychisch Pijn Spiritueel Sociaal Cultureel/ Maatschappelijk

14. Normale (Nociceptieve) Pijn Pijn door weefselbeschadiging of –ontsteking (bijvoorbeeld tumor, trauma, infectie) • Pijn uitgaand van de ingewanden van de borst of de buik.Krampend, borend of drukkend. • Pijn uitgaand van huid, bindweefsel, spierweefsel of bot.Scherp, dof, stekend, kloppend.

15. Zenuwpijn Pijn ten gevolge van beschadiging van het perifere of centrale zenuwstelsel • Brandend of stekend • Prikkels die normaal géén pijn geven, doen dit wel • Versterkte pijngewaarwording • Tintelingen • Verminderde gevoeligheid voor pijn

16. Doorbraakpijn Plotseling optredende pijn c.q. toename van pijn bij bestaande chronische pijnklachten, bijvoorbeeld: • Bij bepaalde houding/beweging • Wanneer medicatie bijna is uitgewerkt • Spontaan

17. Geestelijke Pijn • Geen lichamelijke oorzaak. • Wordt bepaald door psychosociale/ levenbeschouwelijke factoren.

18. Doel pijnbehandeling • Pijn vóórkomen of tot een acceptabel niveau terugbrengen. • Aanvaardbare bijwerkingen. • Pijn zodanig beheersbaar maken, dat er ruimte is voor aanvaarding en afscheid. Bij optimale behandeling kan dit doel bij 90% van de patiënten bereikt worden. (In tegenstelling tot “u hoeft geen pijn te lijden”)

19. Pijnbehandeling • Behandeling oorzaak Pijn • Niet medicamenteus • Medicamenteus

20. Mogelijke behandelingen oorzaak pijn onder andere: • Hormonale/chemotherapie • Radiotherapie • Chirurgie • Lichamelijke klachten die pijn uitlokken/verergeren

21. MogelijkeNiet-medicamenteuze behandelingen • Voorlichting • Massage • Conditieverbetering, sporten, oefentherapie • Warmte/koude • Ontspanningstechnieken • Afleiding

22. Pijnbehandeling volgens richtlijn VIKC Normale (nociceptieve) Pijn: Stap 1: Paracetamol /NSAID Stap 2: Opioïden(morfine) langwerkend Stap 3: Opioïdrotatie Opioïdentoevoegenaan de al bestaande medicatie. Altijd een kortwerkend opioïd voor doorbraakpijn.

23. Medicamenteuze pijnbehandeling • Medicatie op geleide van de pijn • Vast schema: Onderhoudsbehandeling: langwerkend. Medicatie voor doorbraakpijn:kortwerkend • Voorkeur voor toediening via mond of huid • Stapsgewijze benadering, niet alles tegelijk

24. Neuropathische Pijn Stap 1: Morfinepreparaten Stap 2: Antidepressiva of anti-epileptica Stap 3: Esketamine (in overleg met pijnteam)

25. Bijwerkingen opioïden • Obstipatie (standaard laxans toevoegen) 40-60% • Misselijkheid en braken 40% • Sufheid 20% • Delier • Jeuk • Droge mond • Spiertrekkingen • Urineretentie • Ademdepressie

26. Feit of fabel? Morfine werkt verslavend Van morfine heb je steeds meer nodig Morfine werkt levensverkortend Morfine veroorzaakt ademhalingsmoeilijkheden Morfine heeft veel bijwerkingen Van morfine word je suf Morfine heeft een bovengrens

27. Aanvullende medicatie voor pijnbehandeling Niet specifiek pijnmedicatie, kunnen wel bijdragen aan pijn verlichting, bijvoorbeeld: • Slaapmedicatie • Medicijnen tegen angst • Antidepressiva

28. Wat kun je als verzorgende doen om zicht te krijgen op de pijn van de heer Jansen?

29. Pijnscore afnemen (intensiteit) • Pijnanamnese afnemen • Bij uitingsbeperkingen gebruik observatieschaal (onder andere Repos/Pacslac) • Nagaan welke factoren van invloed zijn • Observatie en rapportage • Overleggen met arts • Voorlichting geven

30. Toelichting score NRS

31. Pijnscore (NRS) • Pijnscore 0-4: acceptabele pijn • Pijnscore > 4: matige tot ernstige pijn: pijnanamnese afnemen Registreren in dossier op pijnscorelijst, dossier, pijndagboek, pijnstatus.

32. Pijnanamnese en registratieWaarom? • Geeft inzicht in pijnklachten • samen met patiënt pijn concretiseren en factoren die een rol spelen bij de pijnbeleving verduidelijken • brengt ook aanverwante problemen in kaart • Optimaliseert communicatie over pijn • Vaststellen pijnbehandeling • Pijn (behandeling) met patiënt bespreekbaar maken

33. Observatieschaal • Repos/Pacslac • Bij patiënten met uitingsbeperkingen • Observatie van gedrag • Aan de hand van observatiecriteria • Stappenplan

35. Vervolg Terugkoppeling naar de behandelend arts Arts: • Lichamelijk onderzoek • Aanvullend onderzoek • Pijndiagnose • Behandelvoorstel

36. Voorlichting • Voorlichting over pijn, pijnbehandeling, bijwerkingen • Uitleg over misverstanden en vooroordelen • Welke acties bij ondraaglijke pijn • Uitleg niet-medicamenteuze behandeling van pijn • Bevorderen zelfmanagement • Ondersteunen bij communicatie andere zorgverleners • Werken in een multidisciplinair team

37. Vervolg voorlichting Aandachtspunten: • Geef duidelijke informatie • Aangepast aan niveau van patiënt • Gebruik eventueel foldermateriaal • Herhaal informatie en vraag of zaken duidelijk zijn

38. Vragen?

39. WIJ WENSEN U VEEL SUCCES