Veranderende markten en platteland

1. Veranderende markten en platteland Dag van LTO Noord provincie Fryslân 26 november 2008 • Dirk Strijker • Mansholt leerstoel RuG – Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen

2. Die akelige omgeving • Marktbeleid • Bescherming neemt af; prijzen worden instabieler. Health check werkt verder in die richting • Consument • Is niet consequent, veel verschillende typen • Milieuwetgeving • Is niet praktisch, wordt nog scherper • Dierwelzijn • Zorgen zijn breder dan enkel van Grachtengordelfiguren • Verbreding/niches • Marktomvang ontwikkelt zich traag

3. Post-productivisme • Vanwege onze hoge inkomens achten we andere dingen dan voedselproductie belangrijk • Schoon milieu • Mooi uitzicht • Liefde voor dieren etc.

4. Die akelige omgeving • Boeren hebben de neiging hun omgeving aan het bedrijf te willen aanpassen • Andere ondernemers neigen er meer toe zich aan te passen aan de omgeving, en dat is wel zo slim

5. Die akelige omgeving • De technische mogelijkheden en de economische redenen voor verdere productiviteitsverhoging zijn er nog steeds • Ze botsen echter meer en meer met de wensen en ideeën van burgers

6. Twee richtingen • Verdere opschaling en productiviteitsverhoging • Verbreding en vermaatschappelijking • En beide komen nog steeds voor en beide bieden perspectief, afhankelijk van persoon, omstandigheden en plaats

7. Wat feiten over de Friese landbouw

8. Landbouw in Fryslân • Aantal landbouwbedrijven is tussen 1992 en 2007 met eenderde gedaald

10. Aantal bedrijven naar oppervlakte (ha)

11. Bedrijven naar aantal melkkoeien

12. Grote bedrijven naar aantal melkkoeien

13. Opschaling • Wat we zien is snelle opschaling • Met afschaffen quotering gaat dat nog wel een poosje door • De categorie >100 melkkoeien wordt leidend • Bij opschaling neemt het aantal koeien per werkende nauwelijks toe als loonwerk en andere uitbesteding wordt meegerekend • Winst zit in specialisatie

14. Akkerbouw gaat minder hard

15. Opschalen … • Past het gebouw in het landschap? • Meestal wel, ook al vindt de overheid van niet • Is grootschaligheid mogelijk in kleinschalig landschap? • Het leidt tot extra kosten, te compenseren via natuur- en landschapsbeheer • Hoe zit het met dierwelzijn? • Valt doorgaans wel mee, maar gooi rotte appels snel uit de mand

16. … of verbreden? • Wat we ook zien is dat bedrijven meerdere inkomensbronnen proberen te krijgen (verbreding, buitenshuis werken etc.). • Heeft met vermindering van zekerheden èn met het opkomen van nieuwe markten te maken • Biedt mogelijkheden afhankelijk van plaats, persoon en omstandigheden

17. Verbreding • Ongeveer 20% doet aan agrarisch natuurbeheer • Bij de meeste bedrijven gaat het om < € 5000 • Agrarisch natuurbeheer zit vooral op de grote bedrijven 4% doet aan verblijfsrecreatie 4% doet aan huisverkoop • Er zit daarnaast meer ‘verbreding’ bij burgers dan bij boeren (80/20, excl. natuurbeheer)

18. Platteland • Landbouw levert landschappelijk een grote bijdrage aan het aangezicht van het platteland • Economisch (inkomen en arbeid) echter veel minder • Fryslân totaal arbeidsvolume (2006): • Landbouw 6% • Agribusiness 3% • Kleinste dorpen : <15% • Verreweg het meeste inkomen komt uit pendel naar vooral grotere plaatsen • Daarnaast ook uitkeringen, pensioenen etc.

19. En wat nu? • Binnen de maatschappelijke mogelijkheden is zowel opschaling als verbreding een mogelijkheid • Binnen de verwachting van grotere prijsfluctuaties is verwerven van meerdere inkomensbronnen een logische ontwikkeling • Staat op gespannen voet met vergaande specialisatie • En toch gaat de opschaling nog wel een poos door

20. Dank voor uw aandacht