Językowy savoir-vivre

1. Językowy savoir-vivre „Polacy nie gęsi, iż swój język mają…” i dobrze nim władają! Projekt polonistyczny 2011/2012

2. Wyrażenie Savoir-vivre pochodzi z języka francuskiego i jest złożeniem dwóch czasowników w formie bezokolicznika. Savoir znaczy wiedzieć, za to vivre znaczy po prostu żyć. Stąd savoir-vivreprzetłumaczyć można jako sztuka życia. Wzięte razem, tworzą popularny splot słów, który można rozumieć jako:

3. Zasady savoir-vivre'u dotyczą przede wszystkim kilku głównych dziedzin życia: • nakrywania, podawania do stołu i jedzenia, • wyglądu, prezencji (np. postawy, higieny) i właściwego ubioru, • form towarzyskich (np. w miejscu pracy, w rodzinie, na przyjęciach), • komunikacji (także telefonicznej i internetowej), • zachowania się w szczególnych sytuacjach. • Warto nadmienić, że savoir-vivre jest uwarunkowany kulturowo, a więc znacząco różni się od siebie w zależności od regionu świata.

4. Poprawne i sprawne posługiwanie się językiem ojczystym stało się koniecznością w naszym coraz bardziej skomplikowanym życiu. Rzeczywistość wypełniają wszelkiego rodzaju publikacje, instrukcje, dokumenty, druki, formularze, ogłoszenia i reklamy. Ciągle coś wyjaśniamy, opowiadamy, polecamy, tłumaczymy, proponujemy i uzasadniamy.

5. Wziąść vs wziąć • W słowniku języka polskiego nie występuje czasownik wziąść. • Wyszukiwarka google odnotowuje ponad 2,5 miliona stron, na których użyto błędnego zapisu czasownika wziąć. • Dość częste użycie słowa wziąść jest prawdopodobnie wynikiem analogii do takich czasowników, jak np. posiąść, usiąść lub trząść, podczas gdy ten czasownik zbudowany jest podobnie jak zająć, wyjąć, zdjąć. • W razie wątpliwości warto zamienić to słowo na rzeczownik – wzięcie a nie wzięście.

6. Masło maślane • Masło maślane to potoczne określenie tzw. pleonazmów, a więc wyrażeń niepoprawnych, w których jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części. Najczęściej pojawiające się pleonazmy to:

7. tylko i wyłącznie – używane jest często nieświadomie, w oficjalnej polszczyźnie należy użyć albo pierwszego zwrotu, albo drugiego. Oba oznaczają bowiem to samo. A więc używajmy wyłącznie słowa tylko lub tylko słowa wyłącznie;

8. okres czasu – pamiętajmy, że okres to miara czasu, a zatem powiązanie okresu z czasem jest masłem maślanym. Zdecydowanie bardziej bezpieczne w kontekście poprawności językowej jest użycie wyrażenia w tym czasie lub w tym okresie;

9. w dniu dzisiejszym – uważa się, że wyrażenie to upowszechniło się dzięki politykom, którzy chcieli, aby ich wypowiedź brzmiała bardziej oficjalnie i dostojnie. • Znacznie lepiej powiedzieć jednak: dziś podejmiemy decyzję w sprawie... • Ta sama zasada dotyczy pleonazmu w miesiącu styczniu, marcu itd. Zamiast tego powiemy: w styczniu, marcu itd.

10. w każdym bądź razie – niniejsze wyrażenie jest uznawane za niepoprawne i należy się go wystrzegać. Jest to skrzyżowanie wyrażeń w każdym razie z bądź co bądź. W języku oficjalnym najlepiej jest używać w każdym razie.

11. inne, równie często spotykane, błędy pleonastyczne to: fakt autentyczny, potencjalne możliwości, kontynuować dalej oraz cofać (się) do tyłu.

12. – Ile kosztuje ten laptop? – Dziś jest wyjątkowa promocja i kosztuje on tylko półtorej tysiąca złotych. Oczywiście, powinno być półtora tysiąca, podobnie jak półtora kilograma (rodzaj męski) itd. W przypadku rzeczowników rodzaju żeńskiego takich jak: godzina, mila itd. powiemy półtorej godziny czy też półtorej mili.

13. Włączać czy włanczać światło? Poprawny czasownik to włączać. • Mimo tego, że niepoprawny czasownik włanczać jest dość rozpowszechniony to nie zostanie w najbliższym czasie zaakceptowany przez Radę Języka Polskiego, m.in. dlatego, iż jest to fonetyczny i błędny wariant czasownika włączać (mówimy włonczać a nie włanczać).

14. Współczesna komunikacja • W literackiej polszczyźnie wyślemy komuś wiadomość SMS - mniej oficjalnie SMS-a • Wysyłamy bądź dzwonimy pod numer a nie na numer. • Ponadto jedynie akceptowalną przez purystów językowych formą listu elektronicznego jest e-mail (nie: email, mejl, imejl). I tu możemy wysłać e-maila pod lub na czyjś adres poczty elektronicznej. Potocznie jednak możemy pisać mejle, co zaakceptowała już Rada Języka Polskiego.

15. Cząstki: pseudo-, super-, ultra-, mega-, eks- mają łączną pisownię. Poprawne są zatem słowa: pseudokibic, pseudoliberalizm, supertalent, supermodelka (ale już top modelka), ultraszybki, megabitowy... Nie są zatem poprawne takie formy jak np. pseudo-klasa czy eks-mąż.

16. Zapis liczb, szczególnie dużych liczb bywa niejednokrotnie dużym wyzwaniem. • Czy należy pisać je razem, jak potraktować to, co jest po przecinku? • Dla przykładu, jaki będzie zapis słowny kwoty 1764,35 zł? • Słownie kwota ta będzie miała postać: jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt cztery złote i trzydzieści pięć groszy; • na przelewach stosuje się także taki zapis: tysiąc siedemset sześćdziesiąt cztery złote 35/100.

17. Porozumiewamy się w różnych sprawach, które wymagają dokładnych  i jednoznacznych wypowiedzi. Nieporadne, błędne i nielogiczne sformułowania niewątpliwie utrudniają życie, często są przyczyną nieporozumień i komicznych sytuacji. Kultura poprawności językowej stała się "produktem pierwszej potrzeby". Spróbujmy zatem wspólnie doskonalić umiejętność posługiwania się dobrą polszczyzną!

18. Polszczyzna w sieci Jeśli interesują Cię zagadnienia związane z poprawnym używaniem języka polskiego w codziennym życiu, zapraszamy do odwiedzenia stron poświęconych zagadnieniom poprawnej polszczyzny: • www.poradniajezykowa.us.edu.pl • www.poradnia.polonistyka.uj.edu.pl • www.poradnia.pwn.pl • www.rjp.pl • www.frazeologia.pl

19. Większość przykładów pobrana ze strony: http://ciekawnik.pl • Dziękuję za uwagę!