مقدمات تكنولوژ ی آموزش ی

1. مقدمات تكنولوژی آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

2. طرح درس • این كتاب شامل سه بخش است : 1. بخش اول : تاریخ و مفهوم تكنولوژی آموزشی در جهان . 2. بخش دوم : آشنایی با طراحی منظم آموزشی . 3 . بخش سوم : معرفی رسانه ها . پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

3. اهداف کلی کتاب آشنایی با مفهوم تكنولوژی آموزشی ، طراحی منظم آموزشی و انواع رسانه ها . پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

4. بخش اول:تاریخچه و مفهوم تكنولوژی آموزشی هدف های کلی : آشنایی با تكنولوژی آموزشی ،تاریخچه و مفاهیم وابسته پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

5. هدفهای رفتاری بخش اول • مفهوم تكنولوژی آموزشی • تعریف تكنولوژی آموزشی • تعریف سیستم • سیستم برتر • نگرش سیستمتیك • تعریف ارتباط • انواع مدل ارتباطی و قیاس آنها پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

6. مفهوم تكنولوژی آموزشی • گروهی تكنولوژی آموزشی را كار با ابزارهایی مانند انواع پروژكتورها و فیلم می‌دانند. • دسته‌ای دیگر تصورشان از این رشته كاربرد مواد در آموزش است و می‌گویند كاربرد هر ماده‌ای در آموزش اعم از گچ یا ابزار بسیار ساده معلم ساخته تا پیچیده همه استفاده‌ از تكنولوژی در آموزش است. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

7. مفهوم تكنولوژی آموزشی • بعضی دیگر كاربرد روشها و فنون مختلف تدریس و طراحی درس را تكنولوژی آموزشی می‌دانند. • گروهی نیز تكنولوژی آموزشی بسان معجزه ای می پندارند كه قادر است پاسخگوی مشكلات آموزشی ناشی از فضای كم، تعداد زیاد دانش آموزان، عدم كارآیی معلمان و تعداد كم آنها باشد. • تعداد كمی از نیز تكنولوژی آموزشی به عنوان جزئی از فلسفه حاكم بر برنامه ریزی یك كشور یاد می‌كنند. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

8. دلیل این گوناگونی تصورات ذهنی از یك رشته علمی نحوه وارد شدن این رشته به سیستم آموزشی كشورها و به طور كلی تكامل مفهوم تكنولوژی آموزشی است. مفهوم تكنولوژی آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

9. مفهوم تكنولوژی آموزشی تكنولوژی آموزشی در طی تكامل خود از چهار مرحله گذر كرده و اكنون وارد مرحله پنجم شده است : • مرحله اول- ابزار و وسایل • مرحله دوم- مواد آموزشی • مرحله سوم- نظامهای درسی • مرحله چهارم- نظامهای آموزشی • مرحله پنجم- نظامهای اجتماعی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

10. مرحله اول- ابزار و وسایل • در سالهای 1900 شروع ساخت انواع پروژكتورها • هدف از ساختن این ابزار : تجاری • هدف استفاده از مواد به وسیله این ابزار : سرگرمی • افراد متخصص : مهندسین الكترونیك و تكنسینها پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

11. مرحله اول- ابزار و وسایل • عدم تحقیق در رابطه با كارایی ابزار • معایب دستگاهها : نداشتن سرویس به موقع، قطعات یا فردی كهبتواندباآنها كار كند • نتیجه : صرفا مجهز بودن به ابزارهایی چون انواع پروژكتورها، یا ضبط صوتو گرامافون نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای آنها و مشكل گشای معضلات آموزشی باشد. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

12. مرحله دوم- مواد‌ آموزشی • صاحبان صنایع به دلیل یافتن بازار تازه‌ای برای فروش تولیدات سخت افزار (ابزار) شروع به تولید نرم افزارهای (مواد) مورد نیاز مدارس كردند. • كلاسها پر جنب و جوش شدند فیلمبردارها و فیلمسازها و عكاسها وارد میدان گردیدن و شروع به تولید مواد گردند. • تولید فیلمهای مخصوص برای آموزش در مدارس و انتشاركتابها و نقشه‌های ویژه، كودكان پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

13. مرحله دوم- مواد‌ آموزشی • پژوهشهای انجام یافته : درباره تاثیر رنگ برآموزش، اندازه تصویر و همچنین تاثیر مشخصات تصویر برای جلب توجه بیشتر بود. • عدم تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین آموزش سنتی وآموزشی از طریق ارائه مواد گرانقیمت • دخالت عناصردیگری مثل معلم وشاگرد نیز درآموزش و یادگیری پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

14. مرحله سوم- نظامهای درسی • توجه به نظامهای درسی • عدم كفایت صرف داشتن ابزار و مواد برای افزایش كارآیی مدارس • پذیرفتن ابزار و مواد را به عنوان جزیی از برنامه كار و ایجاد هماهنگی بین كلیه عناصری كه به نحوی در آموزش دخالت دارند • استفاده از نظریه عمومی سیستمها • توجه به نیازهای دقیق یادگیرندگان و تعیین دقیق اهداف پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

15. مرحله سوم- نظامهای درسی • قرار گرفتن وسایل و مواد همه در خدمت نظام درسی • نگاه متخصصین به كل یادگیری و آموزش مدرسه‌ای به عنوان یك نظام • افراد متخصص: طراحان سیستمهای‌ آموزشی(و بیشتر انفرادی) • توجه به طراحی منظم تدریس (آموزشی) یا تكنولوژی آموزشی (تدریس) • بازآموزی معلمین، تولید مواد جدید، افزودن فضاهای آموزشی، بالا بردن امكانات كتابخانه‌ها و آزمایشگاهها پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

16. انواع خودآموزها و آموزشهای برنامه‌ای پژوهشهای انجام شده : در رابطه با ویژگیهای روانی یاد گیرنده و مشخصات محركهای آموزشی. نگرش یاد گیرنده نسبت به موضوعهای درسی مقایسه یادگیری از طریق آموزش برنامه‌ای و یا سایر انواع آموزش تاثیر متغیرهای دیگری بر یادگیری دانش آموزان : خانواده ، تعداد كتابهای موجود در یك خانه مرحله سوم- نظامهای درسی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

17. مرحله چهارم- نظامهای‌آموزشی • آموزش افراد با توجه به نیازهای آنها در رابطه با جامعه خاص خود آنها • توجه هم به فردیت شخص و نیازهای او و هم به نیازهای جامعه. • افراد متخصص : علاوه بر كلیه افرادی كه در مراحل اول، دوم و سوم تكنولوژی آموزشی كار می‌كردند برنامه ریزان اقتصادی، جامعه شناسان، روانشناسان، تحلیل كنندگان نظام (سیستم آنالیست‌ها) پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

18. قرار گرفتن امكانات در محل در اختیار یاد گیرنده ولی او خود مسئول یادگیری خود است . آموزش منظم :به صورت آموزش رسمی مدرسه‌ای نیست بلكه در سطح جامعه انجام می‌گیرد. پژوهشها : از تكامل مفهوم تكنولوژی آموزشی خواستار پاسخگویی به سئوالهایی است از قبیل چه كسی به چه گونه‌ای از آموزش نیاز دارد و این تصمیم باید از طرف چه كسی گرفته شود . به عنوان نمونه استفاده از ماهواره‌های مخابراتی برای تلویزیون آموزشی در كشور هند مرحله چهارم- نظامهای‌آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

19. مرحله پنجم- نظامهای اجتماعی • مفهوم تكنولوژی آموزشی بیشتر به عنوان فلسفه‌ای است حاكم بر كل آموزشی كه در یك كشور برای رسیدن به هدفهای رشد و توسعه انجام می‌گیرد . • تكنولوژی آموزشی مخصوص افراد یا سازمان خاصی نیست بلكه حیطه عمل هر فرد یا سازمانی را كه برای رشد و توسعه كشورش كار می‌كند در برمی‌گیرد . • هماهنگ كردن فعالیتهای همه سازمانهای اجرائی و آموزش بخش دولتی و خصوصی برای انجام فعالیتهای آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

20. توجه به تكنولوژی آموزشی به عنوان یكی از عوامل در برنامه ریزی هر كشور توجه كلیه نهادها و سازمانها به آن برای اجرای برنامه‌های آموزشی خود بیشتر كشورها با این مراحل رو به رو بوده‌اند مرحله پنجم- نظامهای اجتماعی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

21. تكنولوژی آموزشی درایران مرحله اول : • از سال 1306 (هـ . ش) به بعد اقدام به ایجاد آزمایشگاههای فیزیك، شیمی و علوم زیستی • نداشتن كادر متخصص، كمبود ابزار و مواد مورد نیاز و عدم اعتقاد به كاربرد این ابزار و روش سبب عدم موفقیت این مراكزو راكد ماندنفعالیتها پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

22. تكنولوژی آموزشی درایران • تأسیس اداره كل هنرهای زیبا در سال 1308 وزارت فرهنگ (سابق)، كه علاوه بر نظارت بر كلیه فعالیتهای هنری، عهده دار مسئولیت استفاده از وسایل سمعی و بصری مدارس ، ایجاد آزمایشگاههای سمعی و بصری دانشسرای مقدماتی و دانشسرای عالی نیز بود . پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

23. در ایران ، ابتداخریداری و نگهداری ابزار و وسایل سمعی و بصری بدون توجه به نیازها.خریداری فیلمها و مواد مورد نیاز نیز بدون توجه به فرهنگ و زبان مردم و عدم امكان ترجمه همه آنها از خارج ودر اختیار گذاردن آنها به مدارس و دانشگاهها راكد ماندن ابزار و هم مواد برای تدریس بدلیل عدم آشنایی معلمین با مواد و ابزار و فقدان وقت و علاقه از سوی معلمین تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

24. مرحله دوم: تشكیل دفتر آموزش سمعی و بصری در وزارت فرهنگ اقدام به تشكیل جشنواره‌های بین المللی فیلمهای آموزشی خرید و نگهداری فیلمهای كاندید جایزه در این جشنواره در مراكز استانها تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

25. تكنولوژی آموزشی درایران • تاسیس تلویزیون آموزشی در سال 1343 زیر نظر وزارت آموزش و پرورش • پخش برنامه‌های درسی در زمینه فیزیك، شیمی، جبر، علوم طبیعی، زبان و دستور زبان فارسی • توقف پخش این برنامه ها به علت عدم تطابق وقت آن با برنامه دبیران و مدارس • پخش مجدد در سال 1353 پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

26. شكست به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح و عدم انتشار اطلاعات درست مربوط به زمان پخش تأسیس شركت صنایع آموزشی با سرمایه مشترك وزارت آموزش و پرورش و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به منظور تهیه و تولید مواد آموزشی مورد نیاز كشور با در نظر گرفتن نظام آموزشی، محتوای برنامه‌های درسی و سطوح و رشته‌های مختلف تحصیلی و با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی كشور تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

27. مرحله سوم : تأسیس دوره فوق لیسانس تكنولوژی آموزشی در سال 1353 هدف : تهیه كادر متخصص برای سرپرستی مراكز یادگیری در بیست منطقه از استانهای كشور به منظور تولید مواد مورد نیاز مدارس طراحی سیستمتیك آموزشی، تهیه خودآموزها، روانشناسی تربیتی و یادگیری، آمار و سنجش جزو دروس این دوره تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

28. شروع آموزش برنامه ریزی شده یا آموزش برنامه‌ای و تولید مواد براساس آن در همین سال توسط تلویزیون آموزشی با سیستم 80 . تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

29. تكنولوژی آموزشی درایران • سیستم 80 كامپیوتر بسیار ساده ای است كه مجهز به صفحه، صدا، اسلایدهای رنگی، پنج كلید و گوشی به صورت ویوور (صفحه نمایش تصویر آن شبیه صفحه دستگاه تلویزیون) است و برای آموزش خواندن به كودكان دوره آمادگی به كار گرفته شد. • به كمك این دستگاه نوآموز از طریق گوشی پیامهای آموزشی را دریافت و سپس با فشار دادن یك دكمه به آن پاسخ می‌دهد. اگر پاسخش صحیح بود اطلاعات بعدی به او ارائه می‌شود. در صورت غلط بودن پاسخ پیام مجددا تكرار می‌گردد. تكرار پیام تا زمانی كه نوآموز پاسخ صحیح بدهد ادامه می‌یابد پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

30. مرحله چهارم : ایجاد دانشگاه آزاد ایران با استفاده از روش چندرسانه‌ای وهدفش آموزش براساس نیازهای فردی و تربیت افراد متخصص مورد نیاز جامعه بدون دور شدن دانشجویان از محل زندگی خود در آموزش و یادگیری شركت می‌كردند تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

31. تكنولوژی آموزشی درایران • استفاده از امكانات رادیو و تلویزیون آموزشی در رساندن پیام به یادگیرندگان. البته از سایر رسانه‌های نوشتاری، دیداری، شنیداری و شنیداری نیز بهره می‌گرفت. • قبل از آن دانشكده مكاتبه‌ای دانشگاه سپاهیان انقلاب (بعدا ابوریحان بیرونی) نیز برای رسیدن به همین هدف برای آموزش كاركنان دولت (با تكیه بر آموزگاران) می‌كوشید. نحوه آموزش در دانشكده مكاتبه ای از طریق ارسال كتب و نوار شنیداری و گاه كلاسهای حضوری رفع اشكال بود. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

32. مرحله پنجم : مفهوم مرحله پنجم تكنولوژی آموزشی در ایران فقط به صورت مقالاتی پراكنده مورد بررسی قرار گرفته است . در اكثر كشورهای جهان سوم برنامه‌ها بیشتر به صورت مقطعی اجرا می‌گردد و اجرای برنامه‌های طولانی مدت با اهداف دقیق و منسجم، به ندرت جامه عمل به خود می‌پوشند. تكنولوژی آموزشی درایران پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

33. تكنولوژی آموزشی درایران • تكنولوژی آموزشی همیشه هدفهای اصلی خود را كه همگانی كردن آموزش و بالا بردن كیفیت آن و سطح یادگیری است ،دنبال می‌كند. (دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور) پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

34. تعریف تكنولوژی آموزشی • واژه تكنولوژیtechnology از ریشه یونانیtechnologia به معنی برخورد سیستمتیك می‌آید. • تكنولوژی آموزشی را از نظر لغوی : كاربرد دانش یا یافته‌های علمی برای مقاصد آموزشی، یا برخورد سیستمتیك با آموزش پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

35. تعریف تكنولوژی آموزشی • تعریفی از تكنولوژی آموزشی كه اكنون تقریبا مورد پذیرش همه است تعریف جیمزبراون از تكنولوژی آموزشی است. براون تكنولوژی آموزشی را طراحی، اجرا، و ارزشیابی سیستمتیك تمامی فرایند یادگیری و آموزش براساس هدفهای مشخص و نتایج تحقیقات در زمینه‌های یادگیری انسانی و ارتباط و همچنین بكار گرفتن مجموعه‌ای از منابع انسانی و غیر انسانی به منظور ایجاد آموزش موثرتر می‌داند پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

36. مطابق تعریف فوق تكنولوژی آموزشی : از تمام یافته‌هایی كه در زمینه یادگیری انسانی بدست آمده است بهره می‌گیرد. علمی كه یادگیری را مورد مطالعه قرار می‌دهد علم روانشناسی یادگیری است و علمی كه اختصاصاً یادگیری انسان را بررسی می‌كند شاخه‌ای از روانشناسی به نام روانشناسی پرورشی یا روانشناسی تربیتی است. پس تكنولوژی آموزشی از یافته‌های علم روانشناسی تربیتی بهره می‌گیرد. تعریف تكنولوژی آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

37. تكنولوژی آموزشی از نتایج پژوهشها در زمینه ارتباط نیز سود می‌جوید، تكنولوژی آموزشی هر موقعیت آموزشی را یك موقعیت ارتباطی می‌داند، سعی می‌كند كه اجزاء موجود در این موقعیت ارتباطی را شناسایی كند و موانع ارتباطی را تشخیص دهد. تكنولوژیست آموزشی می‌كوشد تا تمام موانع موجود بر سر راه انتقال پیام در موقعیت آموزشی را از بین ببرد و بدین طریق آموزشی موثرتر را انجام دهد . تعریف تكنولوژی آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

38. در تعریف جیمزبراون از تكنولوژی آموزشی : طرح ریزی سیستمتیك، كاربرد ماهرانه تولیدات تكنولوژی و نتایج تحقیقات روانشناسی تربیتی و ارتباط اموری اساسی می‌باشند. علاوه بر اینها تكنولوژی آموزشی با استفاده از منابع انسانی و غیر انسانی می‌كوشد تا با بهره گیری از همه امكانات به اهداف آموزشی برسد. در این تعریف از واژه‌های سیستم، فرایند آموزش و یادگیری، و ارتباط استفاده شده است . تعریف تكنولوژی آموزشی پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

39. تعریف سیستم باناتی معنی واژه نامه‌ای معادل سیستم را چنین بیان می‌كند: • ”مجموعه‌ای از اشیاء كه به وسیله نوعی تعامل یا وابستگی متقابل و منظم وحدت یافته‌اند، یك گل ارگانیك یا سازمان یافته چون منظومه شمسی یا یك سیستم تلگراف جدید“. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

40. از تعریف باناتی چنین برمی‌آید : سیستم یا به صورت طبیعی موجود است مانند منظومه شمسی یا انسان آنها را ساخته است مانند سیستم تلگراف. در بعضی از سیستمها هم از سیستم طبیعی استفاده شده است و هم از سیستم انسان ساخته. سیستمهای انسان ساخته معمولا برای رسیدن به هدف معینی به وجود می‌آیند، پس می‌توان آنها را مجموعه سازمان یافته‌ای از اجزاء متعامل و مرتبط كه عمدا بوجود آمده تا به شكل وحدت یافته‌ای هدفهای معینی را متحقق سازد دانست. تعریف سیستم پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

41. مطابق این تعریف در هر سیستم اجزائی وجود دارند : كه به هم مربوطند و به طور دائم با یكدیگر در حال كنش متقابل یا تعامل هستند. این اجزاء محتوای سیستم هستند. اجزاء كارهایی را انجام می‌دهند كه به هر كدام از آن كارها یا فعالیتها فرایند گفته می‌شود. انجام این كارها یا فرایندها برای رسیدن به یك هدف معین است . این هدف به وسیله انسان و از قبل تعیین شده است . شكل ( 1 ـ 1 ) تعریف سیستم پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

42. تعریف سیستم پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

43. تعریف سیستم برتر • در هر سیستم هدف ، فرایندهای لازم یا كارهایی را كه باید انجام شوند تعیین می‌كند و فرایندها نوع اجزاء یا محتوایی را كه باید برای رسیدن به هدف به كار گرفته شوند معین می‌سازند. سیستمها در سطح وسیعتری از محیط خود عمل می‌كنند كه این سطح وسیعتر را سیستم برتر گویند. به عبارت دیگر هر سیستم جزئی از سیستم بزرگتری است. سیستم جزء را خرده سیستم و سیستم بزرگتر را سیستم برتر آن سیستم گویند. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

44. تعریف سیستم برتر • مثلا دبستان خرده سیستمی از نظام آموزش ابتدایی است. پس نظام آموزش ابتدایی سیستم برتر دبستان است. نظام آموزش ابتدایی در حالی كه سیستم برتر دبستان است، خود خرده سیستمی از نظام آموزش و پرورش است. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

45. سیستم كلاس درس • خرده سیستم : كلاس درس • اجزاء : دانش آموزان معلم، تخته سیاه، كتابها، نقشه‌ها و سایر مواد دیداری- شنیداری • هدف : یادگیری • فرایندها : خواندن، بحث كردن، فیلم دیدن، حل مسئله، پژوهش پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

46. كفایت یك سیستم • برای اینكه یك سیستم با حداكثر كفایت خود كار كند باید كلیه اجزاء مورد نیاز خود یا اجزاء جایگزین را در اختیار داشته باشد و به جنبه‌ها یا ابعاد مختلف این اجزاء توجه كند. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

47. تشخیص یك سیستم • در ضمن هر سیستم را می‌توان به وسیله : • الف) منبع انرژی یا درون داد ، • ب) بخشهایی كه انرژی را تغییر می‌دهند ، • ج) برون داد تشخیص داد. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

48. تشخیص یك سیستم • در سیستم كلاس : • الف) درون داد : دانش آموز، • ب) بخشهایی كه انرژی را تغییر می‌دهند: تمام اجزاء و فرایندهایی هستند كه برای ایجاد تغییرات مطلوب در او به كار گرفته می‌شوند ، • ج) برون داد تشخیص داد : دانش آموزی است كه در او تغییرات ایجاد شده است . پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

49. آموزش • كلیه فعالیتهای هدفمندی است كه برای ایجاد یادگیری صورت می‌گیرد. این فعالیتها می‌توانند از راه دور انجام گیرند و كنش متقابل از طریق ارتباط با مركز به وسیله تلفن یا پست یا كانال تلویزیونی یا هر طریق دیگر صورت گیرد. • مهم این است كه فعالیتها دارای هدف مشخص هستند و برای ایجاد تغییر در رفتار یادگیرنده انجام می‌گیرند. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393

50. آموزش • كسی كه این فعالیتها را انجام می‌دهد و می‌تواند برنامه ریزی باشد كه كلیه جریان آموزش را به طور سیستمتیك طراحی می‌كند و طرح برنامه را برای اجرای یك آموزش كلاسی از طریق معلم یا آموزش از طریق تلویزیون برای گروه كثیری از افراد یا آموزش از طریق معلم یا آموزش از طریق تلویزیون برای گروه كثیری از افراد یا آموزش از طریق كامپیوتر می‌ریزد. • گاه نیز خود معلم طرح برنامه آموزشی است. پردیس شهید صدوقی-مهر 1393