Migracioni procesi i crnogorsko stanovništvo

1. Migracioni procesi i crnogorsko stanovništvo Spoljne migracija crnogorskog stanovništva i njihovi motivi, strani državljani u CG, migraciona politika CG

2. O migracijama ● Migracija: - Svaka trajna promjena mjesta boravka pojedinca ili grupe ljudi (IOM); - Oblik prostorne pokretljivosti između jednog geografskog područja i drugog, koji podrazumijeva trajnu promjenu mjesta stanovanja (Mimica, Bogdanović). ● Razlika između stranih i “naših” definicija pojma migracije – strani autori migracijom smatraju samo selidbe koje su trajne, dok naši autori prepoznaju i privremene migracije. ● Pojmovi: migrant, migrantske grupe; matična država, dijaspora

3. ● Migracije mogu biti: - unutrašnje i spoljne zavisno od toga da li je destinacija migranta u istoj državi u kojoj je i polazište; - stalne i privremene u zavisnosti od toga da li je promjena mjesta boravka migranta stalna ili privremena (ovu podjelu koriste autori sa naših prostora); - dobrovoljne i prisilne u zavisnosti od uzroka migracija - političke, ekonomske i migracije motivisane faktorima okoline – prema motivima migracija ●Emigracija – iseljavanje; zemlja emigracije – zemlja iz koje se migrira ● Imigracija – useljavanje; zemlja imigracije zemlja u koju se migrira ● Odliv mozgova (brain drain) – intenzivno iseljavanje visokokvalifi- kovanih pojedinaca (najčešće iz zemalja u tranziciji ka razvijenijim zemljama)

4. Migracije crnogorskog stanovništva ● Problemi određivanja crnogorskog stanovništva i motiva migracija ovog stanovništva: - teritorijalne promjene Crne Gore u prošlosti - heterogenost stanovništva ●Crna Gora kao metanastazička oblast. ● Politički motivi iseljavanja crnogorskog stanovništva: - Česti sukobi sa imperijama u okruženju, odnosno sa Osmanlijama i Mlečanima. Tokom XV i XVI vijeka nadiranje ovih imperija je uslovilo povlačenje stanovništva ondašnje Zete iz ravničarskih u planinske krajeve. Kasnije, pod pritiskom Osmanlija, dio crnogorskog stanovništva iseljava u Boku, Hercegovinu, Dalmaciju, Istru.

5. Unutrašnje prilike: krva osveta, učvršćivanje knjaževske vlasti. O prvom momentu svjedoči činjenica da neka bratstva koja žive u Vraki (okolina Skadra), Petnjici (kod Berana) i u podnožju Velike (kod Andrijevice) vode porijeklo iz Stare Crne Gore, a u krajeve gdje danas žive su doselili zbog straha od krvne osvete. Učvršćivanje knjaževske vlasti je bilo praćeno političkim konfliktima, usljed kojih je veliki broj Crnogoraca iselio u Boku. • Teritorijalna proširenja i iseljavanje muslimanskog stanovništva: nakon teritorijalnog proširenja Crne Gore 1878. i naročito 1912/1913. godine, u sastav crnogorske države ulazi i značajan broj muslimana, od kojih su mnogi zbog političkih prilika iselili u Tursku. ● Migracije motivisane ekonomskim momentima: - U ranijim periodima (od XV vijeka), stanovništvo tadašnje Crne Gore je, motivisano mogućnošću zarade, iseljavalo u Boku, Dalmaciju i Istru. Među ovim iseljenicima se u literaturi najčešće spominju Njeguši, Ljubotinjani i Crmničani. - Počev od XVIII vijeka česta su iseljavanja u Srbiju, koja je tada bila rijetko naseljena

6. Iseljavanja u Ameriku su bila rijetka do kraja XIX vijeka, a onda dolazi do naglog porasta migracija u ovom pravcu. Nakon Drugog svjetskog rata, a naročito nakon 60-tih godina prošlog vijeka, crnogorski iseljenici najčešće se kreću ka zemljama zapadne Evrope i ka Americi. Lutovac (istraživanje iz 1980.godine) je pokazao da su crnogorski migranti iz ovog perioda poticali iz mnogobrojnih porodica; da je među njima bilo najviše poljoprivrednika; da su većim dijelom poticali iz seoskih oblasti; da je prosječna starost migranata iznosila 28 godina; da je tek svaki deseti radnik imao preko 40 godina; da su gotovo svi iseljenici poticali iz Ulcinja, Titograda, Bara, Ivangrada, Nikšića, Bijelog Polja, Plava, Pljevalja.

7. Iseljenici iz Crne Gore po opštini porijekla (popis 2003. godine) - Razlike u metodologiji između popisa koji je obavljen 2003. godine i ranijih popisa: za razliku od prethodnih popisa, na kojima su u stalno stanovništvo ubrajani i svi crnogorski građani koji su bili na radu u inostranstvu, na popisu iz 2003. godine su, u skladu sa međunarodnim preporukama, kao stalno stanovništvo popisani samo oni crnogorski građani u inostranstvu koji tamo borave kraće od godinu dana. U skladu sa ovom preporukom, prilikom popisa 2011. godine, građani CG koji su na privremenom radu u inostranstvu nisu popisani. U tabeli koja slijedi, prikazani su podaci sa popisa iz 2003. godine koji se odnose na broj iseljenika prema opštini porijekla.

9. Strani državljani u CG prema zemlji porijekla (popis 2011.god.)

10. Strani državljani u CG prema zemlji porijekla – grafički prikaz

11. Strani državljani u CG prema opštini u kojoj su nastanjeni – grafički prikaz

12. Motivi iseljavanja visokokvalifikovanih pojedinaca iz Crne Gore ● Ispitanici u istraživanju: studenti drugog semestra završne godine fakulteta na Univerzitetu Crne Gore. Ukupan broj ispitanika: 411, iz svih crnogorskih opština. Fakulteti: Arhitektonski, Građevinski, Ekonomski, ETF, FLU, Filozofski, PMF, Pravni, Učiteljski (na albanskom jeziku), Muzička akademija. ● Mjerni instrument: anketni listić, konstruisan za ovu priliku. Anketira- nje je vršeno tokom 2009. godine. ●Ciljevi istraživanja: • Utvrditi motivisanost studenata da, nakon završetka studija, napuste Crnu Goru; • Utvrditi koji su, kod studenata, motivacioni obrasci ključni u donošenju odluke o napuštanju Crne Gore. • Identifikovati socio-demografske varijable od kojih zavisi odluka studenata da napuste Crnu Goru.

13. ● Hipoteze: 1) H1: Motivacija za trajnim napuštanjem Crne Gore je kod visokokvalifikovanih pojedinaca veoma visoka; 2) H2: Ekonomski motivi za napuštanjem Crne Gore su značajniji kod visokokvalifikovanih pojedinaca iz sjeverne regije nego kod pojedinaca iz ostalih regija; 3) H3: Ekonomski motivi za napuštanjem Crne Gore su značajniji kod pripadnika visokokvalifikovanog kadra koji su porijeklom vezani za seosko područje, nego kod onih visokokvalifikovanih pojedinaca koji potiču iz drugačijih sredina; 4) H4: Politički motivi za napuštanjem Crne Gore su značajniji kod pripadnika brojčano manjinskih etničkih zajednica nego kod etničkih Crnogoraca

14. ● Postupkom faktorske analize su identifikovana četiri faktora, zapravo četiri motivaciona obrasca koji stimulišu ispitanike da napuste Crnu Goru. Te faktore smo nazvali: • Socio – politički: a) smatram da u CG mogu da napreduju samo oni koji imaju uticajne rođake i prijatelje; b) smatram da su korupcija i mito u CG više izraženi nego u drugim zemljama; c) smatram da će ekonomska situacija u CG biti sve gora; d) smatram da je diskriminacija u CG prisutnija nego u drugim zemljama • Socio – ekonomski: a) zbog većih plata u inostranstvu; b) zbog boljeg sistema socijalne zaštite u inostrasntvu; c) zbog boljih materijalnih uslova u inostranstvu; • Emancipacija: želim da se osamostalim; smatram da je crno -gorsko društvo tradicionalnije i patrijarhalnije od drugih; smatram da je bezbjedonosna situacija u CG loša; d) smatram da je CG politički nestabilno društvo. • Lično usavršavanje: a) želim da naučim druge jezike i kulture; b) želim da steknem nova iskustva; c) u inostranstvu imam bolje mogućnosti da se profesionalno usavršim.

15. Da li razmišlja o tome da trajno napusti CG nakon studija

16. ● Neki od rezultata (t-test): • Studenti koji dolaze sa sjevera se ne razlikuju značajno u želji da napuste CG od ostalih studenata (p>0,05); • Studenti koji dolaze iz seoskih oblasti se ne razlikuju značajno u želji da napuste CG od ostalih studenata (p>0,05); • Studenti koji dolaze iz gradskih oblasti su značajno više od ostalih motivisani da napuste CG nakon završetka studija (p<0,05) • Studenti likovnih umjetnosti su značajno više nego studenti ostalih fakulteta motivisani da napuste CG nakon završetka studija (p<0,05) • Studenti arhitekture su i statistički značajno više motivisani da nakon završetka studija napuste CG nego studenti ostalih fakulteta (p<0,05) • Studenti Muzičke akademije su i statistički značajno više motivisani da nakon završetka studija napuste CG nego studenti ostalih fakulteta (p<0,05) • Razike u odnosu na etničke pripadnosti nisu pronađene

17. ● Dalji rezultati (regresija): • Socio – politički motivi igraju značajnu ulogu u donošenju da se napusti CG kod: a) studenata koji potiču iz porodica koje su goreg materijalnog položaja; b) studenata koji su se etnički samoidenti- fikovali kao Srbi; c) studenata koji su se etnički samoidentifikovali kao Hrvati; d) studenata umjetnosti. • Socio – ekonomski motivi nisu ti zbog kojh CG napuštaju: a) studenti koji su etnički samoidentifikovali kao Bošnjaci; b) stu- denti društveno – humanističkih nauka • Motivi emancipacije su značajni pri donošenju odluke da se napusti CG kod: a) studenata umjetnosti; • Motivi ličnog usavršavanja su značajni pri donošenju odluke o napuštanju CG kod: a) studenata koji su se etnički samoidenti- fikovali kao Crnogorci; b) studenata koji žive sami; Ovi motivi nisu ti zbog kojih CG napuštaju: 1) studenti koji su se etnički samoide- ntifikovali kao Hrvati.

18. ● Odgovori na postavljene hipoteze: • Hipoteza H1 je potvrđena; • Hipoteza H2 nije potvrđena; • Hipoteza H3 nije potvrđena; • Hipoteza H4 nije potvrđena ● STRATEGIJA ZA INTEGRISANO UPRAVLJANJE MIGRACIJAMA U CG ZA PERIOD 2011.-1016. GOD. (na sajtu) ●STRATEGIJA SARADNJE SA DIJASPOROM ZA PERIOD 2011-2014. GOD. (na sajtu)