1 / 15

Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW

Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW. Rozwój społeczny, nowoczesność („późna nowoczesność”) i globalizacja (WDS 2013/2014 nr 14). Nowoczesność i ponowoczesność.

Download Presentation

Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Rozwój społeczny, nowoczesność („późna nowoczesność”) i globalizacja (WDS 2013/2014 nr 14)

  2. Nowoczesność i ponowoczesność • nowoczesność jako przyspieszenie, skupienie się na teraźniejszości (jako czegoś odmiennego od przeszłości), znaczenie wiedzy (nauki) i Europy; • postmodernizm (ponowoczesność): • zerwanie jednoliniowości oraz „finalności” rozwojowej - docenienie innych punktów widzenia na rozwój niż „zachodni”; • brak wielkich „meta-narracji” kulturowych i ideologicznych (typu: marksizm, liberalizm); • podkreślenie roli wielu źródeł wiedzy oraz szczególnie wpływu władzy /”władza rozproszona”: • rozstrzyga ona, że ten kto produkuje wiedzę, ustala też „prawdę”. • dominacja przekonania o warunkowości wszystkiego, decydującej roli sytuacji i lokalności, wzrost wymiaru psychologicznego, np. emocji.

  3. Cechy „kulturowe” społeczeństwa ponowoczesnego • pluralizm wartości i norm („społeczeństwo pluralistyczne”) - z jednej strony osłabienie tradycyjnych więzi i przymusów społecznych, a z drugiej strony wzrost przestrzeni osobistej (indywidualizacja): • przesunięcie na skali wartości • od autorytatywności (obowiązek, odpowiedzialność, ofiarność, uległość) do wartości zindywidualizowanych (osobiste spełnienie, intensywność doznań, sukces, wolność, samorealizacja); • kult różnorodności i kreowanie inności (życie jako stany „teraz”); • dominacja przynależności z wyboru i „na określony czas”; • słabnięcie wartości uniwersalnych: • Peter Berger – dominuje „kultura miękka” – tworzymy własną tożsamość moralną „na własna rękę”, indywidualna tożsamość moralna jest tylko „naszą” tożsamością; • akcentowanie dobra i interesu jednostki, a nie dobra (interesu) ogółu („społeczeństwo indywidualistyczne”).

  4. Ponowoczesność („późna nowoczesność”, „druga nowoczesność”) – nurty dyskusji • społeczeństwo „postindustrialne” (Daniel Bell, Alain Touraine, John Naisbitt): • przejście od przemysłu do usług (trzeci sektor), społeczeństwo klasy usługowej (R. Dahrendorf); • wzrost „technologii intelektu” (high–tech; przetwarzanie bardziej informacji niż surowców i energii). • nacisk na ochronę środowiska naturalnego (ruch ekologiczny); • koncepcje mówiące o nowym porządku społecznym - „posthistoria” i „postcywilizacja”; • globalizacja (społeczeństwo globalne); • zaufanie i ryzyko („społeczeństwo ryzyka”), poczucie ciągłych zmian (Z. Bauman, „płynna nowoczesność”), nowe technologie informatyczne („społeczeństwo sieci’).

  5. Termin „globalizacja” (globalność, globalizm) • stopniowe rozszerzanie w skali globu podziału pracy, wymiany rynkowej i powiązań między wszystkimi społecznościami ludzkimi; • zwiększanie tempa przepływu techniki, dóbr, usług, kapitału, siły roboczej, środków komunikacji, informacji w skali światowej; • globalizacja rodzi „kurczenie się świata”, jak i jednocześnie narastanie „całościowej” jego wizji (globalizacja jako „przestrzeń globalna”). • główne konteksty ujmowania (definiowania) globalizacji (procesów):       • gospodarczy („umiędzynarodowienie” procesów gospodarczych); • polityczny („wspólne problemy” - „wspólna odpowiedź”, granice suwerenności państwa narodowego, „rządy światowe”); • społeczno-kulturowy (globalne różnice kulturowe i koncepcja „konfliktu cywilizacji”, dostępność świata - rewolucja komunikacyjna - TV satelitarna i Internet oraz transportowa; • „glokalizacja” – adaptacja globalnych idei i działań do lokalnych warunków (nacisk w kierunku autonomii lokalnej i regionalnej tożsamości kulturowej).

  6. Globalizacja a „społeczeństwo informacyjne” • „społeczeństwo informacyjne” jako trzecie stadium cywilizacyjne (po rolniczej i przemysłowej); • sektor informacji dotyczy: • produkcji informacji; • przetwarzania informacji (technologie hardware i software); • dystrybucji informacji (telekomunikacja, telewizja kablowa, Internet, itp.) i usługi w zakresie udostępniania informacji (biblioteki, księgarnie); • tworzenie „miast sieciowych” („pokolenie SMS-ów”). • Internet - korzyści (wiedza i szanse ekonomiczne oraz wzrost kapitału społecznego) i zagrożenia(uzależnienie od Internetu, bezrobocie technologiczne/potrzeba re-kwalifikacji, społeczne „nierówności cyfrowe”, e-wojny i „bomby logiczne”).

  7. Główne punkty sporne o rozumienie „globalizacji” • jak „stara” („tradycyjna”) jest globalizacja?: • globalizacja a historyczne tworzenie „systemu światowego” (daty – symbole 1492, 1648, 1815, 1884/85, 1892, 1918/19, 1945, 1989); • postawy wobec globalizacji (spór o globalizację „idealną” i „realną”); • czy globalizacja jest rzeczywiście tak „globalna” (powszechna)?: • globalizacja jako projekt i „stan rzeczy”; • nierówności a podziały globalne. • „nie/bezpieczeństwo” globalizacji ze względu na wzrost roli technologii informatycznych: • światowy terroryzm; • zbyt dużo zbieranych informacji oraz zbyt łatwy do nich dostęp dla instytucji państwowych i komercyjnychw celu politycznego i gospodarczego wykorzystania (słabnie ochrona prywatności).

  8. Anthony Giddens o nowoczesności i tożsamości • Anthony Giddens (ur. 18.10.1938) - brytyjski socjolog, należy do najczęściej cytowanych współczesnych przedstawicieli nauk społecznych; • teoria strukturacji, polityka („trzecia droga”); • obecna nowoczesność oznacza dramatyczne zmiany społeczne, z którymi dotychczasowe teorie socjologiczne nie potrafią się zmierzyć (dotyczy to także Marksa i jego tezy o „destrukcyjnym kapitalizmie, jak i Webera i jego tezy o „żelaznej klatce racjonalności”); • Giddens: „Życie w <świecie> wysoko rozwiniętej nowoczesności jest jak rozpędzony moloch. Nie chodzi już tylko o bezustannie zachodzące zmiany. Sedno sprawy polega na tym, że te zmiany wykraczają poza wszelkie oczekiwania człowieka i wymykają się jego kontroli” (Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, W-wa 2010, s. 46); • doświadczenie społeczne (i ludzkie) w świecie obecnej nowoczesności jest podzielone – między bezpieczeństwem a ryzykiem, intymnością bezosobowością , wiedzą ekspercką i relatywizmem kulturowym.

  9. Anthony Giddens - koncepcja „późnej nowoczesności” • „żyjemy w fazie radykalizacji nowoczesności”, a jej najważniejsze cechy społeczne to: zaufanie, ryzyko, „nieprzejrzystość” i globalizacja; • 1) zaufanie – do „abstrakcyjnych systemów” wiedzy, które nie są zrozumiałe dla wszystkich (skomplikowane), ale są konieczne do życia; • 2) ryzyko - pojawienie się w odczuciach potocznych poczucia „ryzyka”: • jest ono nowe jakościowo (niepewność co do skutków podejmowanych działań); • jego cechy to uniwersalizacja (może dotknąć każdego), globalizacja (dotyka wielkie segmenty populacji), instytucjonalizacja (pewne organizacje są z natury bardziej „ryzykowne”, np. rynki finansowe) oraz zwrotny charakter (efekt bumerangowy); • w wymiarze subiektywnym - zmiany świadomości ryzyka (wrażliwość i poczucie niedostatków wiedzy).

  10. Anthony Giddens – koncepcja „późnej nowoczesności” (2) • 3) „nieprzejrzystość” nowoczesności (jej niepewny i płynny charakter) - źródła niepewności to najczęściej: • refleksyjność wiedzy społecznej – społeczne skutki ciągłego „namysłu” nad życiem społecznym; • zwiększona rola indywidualnych „wyborów” tam, gdzie były one regulowane dotychczas „tradycją”; • nieuchronność nieplanowanych i żywiołowych skutków. • 4) globalizacja - rozszerzenie sieci relacji społecznych i gospodarczych w skali globu: • rozchodzenie się czasu i przestrzeni (globalizacja daje możliwości budowy nowych form lokalności); • łączenie „intymności i bezosobowości” (dzięki nowym technologiom można utrzymywać intymne kontakty w układzie globalnym).

  11. Ulrich Beck - globalizacja a ryzyko („społeczeństwo ryzyka”) • Ulrich Beck (ur. w 15.05. 1944 w Słupsku)- socjolog niemiecki;   • społeczeństwo ryzyka - ryzyko a „druga nowoczesność”: • oznacza ona globalizację nowoczesnych instytucji oraz wyzwolenie się z tradycji i obyczaju; • tam, gdzie post-moderniści widzą „chaos’” tam jest przede wszystkim „ryzyko” i „niepewność”. • rozumienie „ryzyka” - brak przestrzennych, czasowych i społecznych granic zagrożenia: • ryzyko jest tworzone przez człowieka (przy pomocy wiedzy i techniki): • ryzyko związane ze środowiskiem naturalnym; • ryzyko zdrowotne. • globalizacja przyczynia się do tworzenia „społeczeństwa ryzyka” i z tym są związane wyzwania dotyczące pojawienia się: „glokalnych” państw „drugiej nowoczesności” i „nowych” ruchów społecznych.

  12. Ulrich Beck, Elisabeth Beck-Gernsheim , Miłość na odległość. Modele życia w epoce globalnej PWN, W-wa 2013

  13. Koncepcja „społeczeństwa ryzyka” • „społeczeństwo ryzyka” jest nową formą organizacji społeczeństwa (i jest przeciwstawiane społeczeństwu klasowemu); • „stare” społeczeństwo klasowe: • zasada organizacji to „kolektywizacja” plus rodzina, główne forma nierówności to pozycje klasowe, a spory dotyczą rzadkich zasobów (bogactwa), projekty utopijne są skierowane na „eliminację niedoborów”; • „nowe” społeczeństwo ryzyka: • zasadą społecznej organizacji jest indywidualizacja jednostki plus refleksyjność, główną formą nierówności stają się „pozycje ryzyka”, spór dotyczy potencjalnych zagrożeń i „niechcianych szkód”, a projekty utopijne są nakierowane na „eliminację ryzyka”. • społeczeństwo ryzyka rodzi obecnie: • konieczność globalnej - politycznej kontroli nad poziomami ryzyka ekologicznego (emisji zanieczyszczeń przemysłowych); • wyłanianie się wspólnot łączących ludzi o podobnych położeniach wobec ryzyka (często ponad granicami państwowymi).

  14. Literatura (zalecana, warta?) na temat „post-nowoczesności” i globalizacji • Piotr Sztompka, Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005 (roz. 6. Globalizacja społeczeństwa ludzkiego, s. 93-102); • Anthony Elliot, Współczesna teoria społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011 (Giddens - s. 159-172 i Beck – 323-335) • Edmund Wnuk – Lipiński, Świat międzyepoki. Globalizacja, demokracja, państwo narodowe, Kraków 2004 (rozdziały: Państwo narodowe a globalizacja; Problem tożsamości społecznej: kosmopolityzm vs. Lokalizm). • lektury z ćwiczeń: • Manuel Castells, Siła tożsamości, przeł. S. Szymański, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (Konstruowanie tożsamości, s. 21-27; Zmiana społeczna w społeczeństwie sieci, s. 379-387);

More Related