KALP-DAMAR HASTALIKLARI EPİDEMİYOLOJİSİ

1. KALP-DAMAR HASTALIKLARI EPİDEMİYOLOJİSİ Doç Dr Belgin Ünal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD Belgin Ünal- KDH Epi 2007

2. Kalp damar hastalıkları • Koroner kalp hastalığı (KKH) • Periferik damar hastalığı • İnme (stroke) • Romatizmal kalp hastalığı • Hipertansiyon • Bu grubun en önemli bölümünü KKH oluşturur Belgin Ünal- KDH Epi 2007

3. KDH’da temel mekanizma: Ateroskleroz • Damarın intima tabakası hasarlanır • Kolesterol birikir • Bir ya da daha fazla plak, koroner arter endoteline yapışır • Bu durum, arter çapının daralmasına, damar tıkanmasına ve trombosis oluşumuna yol açar Belgin Ünal- KDH Epi 2007

4. Koroner Kalp Hastalığı • Aterosklerozun düzeyine göre değişik klinik bulgularla karşımıza çıkar • Anjina • Myokard infarktüsü • Kalp yetmezliği • Ani ölüm Belgin Ünal- KDH Epi 2007

5. KDH Epidemiyolojisinin Gelişimi • Dünyada KDH 1920’li yıllarda bir ‘halk sağlığı sorunu’ olarak tanınmaya başlanmıştır • Ekolojik çalışmalar • KKH mortalitesindeki bölgesel farklılıklar diyetteki yağ, dolayısıyla kan kolesterolüyle ilişkilidir (1953) • Seven Countries Study- sadece mortalite değil insidansın da diyetteki yağ ve kolesterolle ilişkili olduğunu gösterdi (Keys 1980) • Göç çalışmaları • British-Norwegian-United States Study • Japan-Honolulu-San Francisco Study Belgin Ünal- KDH Epi 2007

6. Kesitsel Araştırmalar • MONICA (1980’ler) • KKH, serebrovaskuler hastalık ve KDH risk faktörlerindeki eğilimi incelemek amaçlı • 32 ülke katılmış Belgin Ünal- KDH Epi 2007

7. KKH sıklığı açısından ülkeler arasında belirgin farklılıklar vardır. DSÖ’nün MONICA çalışmasına göre; Çin’de yüz binde 81 iken Finlandiya’da yüz binde 835 Erkek Kadın Belgin Ünal- KDH Epi 2007

8. Kohort Araştırmaları Framingham Çalışması • 1948’de Framingham adlı bir kasabada (Boston, ABD) başlamış. • 30-62 yaş arası kardiyovasküler hastalığı olmayan 5,127 kadın ve erkek erişkin izleme alınmış. • Başta sigara, obezite, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol gibi pek çok etken açısından tanımlanmışlar. • Yeni koroner olaylar araştırma grubunun iki yıllık aralarla incelenmesi ve hastane kayıtlarının günlük izlenmesi ile saptanmış. • Kardiyovasküler risk faktörleri ilk kez Framingham çalışmasından tanımlanmış. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

9. Fizyolojik RF Hipertansiyon Yüksek Kolesterol Diyabet Obezite KDH Risk Faktörleri Değiştirilemeyen risk faktörleri Yaş, cinsiyet, aile öyküsü Sonuçlar Koroner KH. Vasküler hast. İnme Kanser Davranışsal risk fakt. Sigara Sağlıksız diyet Sedanter yaşam Sosyoekonomik ve kültürel belirleyiciler Yaşamın erken dönem özellikleri Belgin Ünal- KDH Epi 2007

10. Bireyin KKH Riskinin belirlenmesi • Framingham Çalışmasından elde edilen regresyon eşitliği kullanılarak bireyin 10 yıl içinde KKH geçirme riski tahmin edilebilir • Yaş, • Cinsiyet, • Total kolesterol, • HDL kolesterol, • Kan basıncı ve • Sigara içme durumu Risk %10 un üzerindeyse uygun tedavi önerilir Belgin Ünal- KDH Epi 2007

11. Koroner kalp hastalığı riskinin %80’i • ~10% Diğer etkenler • İnaktivite • Obezite • Diyabet • Yoksulluk • Stres • Homosistein vb ~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet Belgin Ünal- KDH Epi 2007 Isles et al 1992;Emberson et al 2004; Unal et al 2004

12. Olgu kontrol çalışmaları • KDH risk faktörlerinin belirlenmesi • INTERHEART- çok merkezli olgu kontrol çalışması • “Klasik risk faktörlerine eklenen diyabet, fiziksel inaktivite, obezite, beslenme tarzı gibi risk faktörleriyle AMI riskinin %90’ı açıklanabilir” Yusuf S, Lancet 2004;364:937-52. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

13. Girişim Çalışmaları • North Karelia • European Collaborative Study - WHO • Multiple Risk Factor Intervention Study (MRFIT) • Stanford Five-City Project • CELL Study • OXCHECK • Gothenberg Study • ……… Belgin Ünal- KDH Epi 2007

14. Sitematik derleme / Meta-analiz /Modelleme • İlaç/ yöntem etkinlikleri için özet skor elde etmede • Modeller, projeksiyonlarla gelecekteki hastalık trendinin tahmini, iş gücü, alt yapı ve kaynak gereksinimi için planlama yapmaya yardımcı • IMPACT • PREVENT • CHD Policy Model Belgin Ünal- KDH Epi 2007

15. Risk faktöründeki 1 birim değişime karşılık KKH ölümündeki % azalma(Meta-analizler& Kohort çalışmaları) KolesterolLaw et al BMJ 1994 Toplumun ortalama kolesterol düzeyinde 1mg/dlazalma ileKKH ölümünde  %1.2 azalma olur Kan basıncıProspective Studies Collaboration, Lancet 2002 DiastolikKB’da 1 mmHg  %2KKH SigaraSigfusson et al BMJ 1991 Sigara kullanımında%1 azalma 0.5%KKH   Unal B. Circulation 2004 Belgin Ünal- KDH Epi 2007

16. Yeni terminoloji -- yeni yöntemler • ‘Yaşam tarzı’ terimi ilk kez 1950’lerde Ancel Keys tarafından kullanılmış • ‘Risk faktörü’ kavramı ilk kez KKH için kullanılmış (Kannel et al. 1961) • Minnesota EKG kodlaması (Rose & Blackburn) • Rose Anketi- anjina tanısı için Belgin Ünal- KDH Epi 2007

17. KDH/ KKH ÖNLENEBİLİR Mİ? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

18. Erkeklerde yaşa göre düzeltilmiş KKH ölüm hızları, 1968-2002 Yüzbinde Belgin Ünal- KDH Epi 2007

19. Belgin Ünal- KDH Epi 2007 11

20. Düşüşün Nedenleri • Risk faktörlerinin azalması? • KKH’ın görülme sıklığının azalması veya hafif geçmesi? • Acil servis ve hastane bakımının iyileşmesi? • Hepsi?? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

21. KKH ölümlerindeki azalmanın nedenleri % Belgin Ünal- KDH Epi 2007

22. PEKİ NASIL YAPMALI? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

23. KORONER KALP HASTALIĞINDA KORUMA DÜZEYLERİ Ateroskleroz Inflamasyon Tromboz Ateroskleroz Belgin Ünal- KDH Epi 2007

24. Geoffrey RoseDept of Epidemiology, London School of Hygiene • ‘Many exposed to a small risk may generate more cases than a small number exposed to conspicuous risk’ • ‘Çok sayıda kişinin düşük riskle karşılaşması az sayıda kişinin yüksek riskle karşılaşmasından daha çok hasta yaratır’ Belgin Ünal- KDH Epi 2007

25. Risk faktörünün dağılımı Risk faktörünün dağılımı Tüm toplum ve yüksek risk koruma stratejileri Tüm toplum yaklaşımı Risk faktörünün dağılımı Tüm toplum ve yüksek risk yaklaşımı birlikte Yüksek risk yaklaşımı

26. Birincil koruma yaklaşımları • Tüm topluma yönelik • Radikaldir • Elde edilen yarar fazladır • Maliyet-etkin(politika) • Durumunun farkında olmayanları da etkiler • Kısıtlılıklar • Kitlesel değişim zordur • Politika dışındaki girişimleri uygulamak zordur • Bireysel yararı azdır • Sağlık personelinin motivasyonu azdır • Girişimler toplumun normlarına aykırı gelebilir • Yüksek Risklilere yönelik • Birey düzeyinde yararı yüksek • Anlatması kolay, motivasyon ve ödülü yüksektir • Kişinin işbirliği gereklidir • Kısıtlılıklar • Hastalığın toplam yüküne etkisi azdır • Sıklıkla kötüye kullanılır • Maliyeti yüksek (taramalar) • Palyatiftir, asıl sorunu çözmez • Toplum düzeyinde girişimlerden uzaklaştırır Belgin Ünal- KDH Epi 2007

27. İkincil koruma; • Erken tanı • herkese yapılan taramalar ve • Sadece yüksek risklilere yapılan ‘fırsatçı taramalar’ • Tedavi • İlaçlı veya cerrahi tedavi ile komplikasyonların azaltılması (PTCA, CABG, ve ilaçlar) • Lipid düşürücü ilaçlar • Kan basıncını düşürücü ilaçlar • Rehabilitasyon • Sigaranın bıraktırılması • Sağlıklı diyet • Düzenli orta düzeyde fizik aktivite Dr Belgin Ünal- KDH Epi 2007

28. Kalp Damar Hastalıklarına Hazırlıklı Olmak • Toplumlarda KDH riski, toplumun yaşlanması ve risk faktörleriyle karşılaşma ile ilişkili olarak artmaktadır Bu nedenle, • Nüfus planlaması yapan ülkeler • Beklenen yaşam süresi 60 ve üzeri yaşlara gelmiş olan ülkeler • Ekonomik gelişme sürecinde olan ülkeler KDH için hazırlıklı olmalıdır Belgin Ünal- KDH Epi 2007

29. Gelişmekte olan ülkelerde KDH’nı önleyici programların önündeki kurumsal engeller Devlet • Aşırı bürokrasi • Yavaş ve verimsiz • Politikaları etkilemede başarısız Dernek ve vakıflar • Medya aracılığıyla halka ulaşmada yavaş Toplumsal ve sosyal engeller • Hastalıkla ilgili inanışlar, farkında olmama, eğitim ve bilgi eksikliği Belgin Ünal- KDH Epi 2007

30. Tıp eğitiminden kaynaklanan engeller Tıp eğitiminin, • Halk sağlığı ve korumadan çok ikincil korumaya odaklı olması • Araştırma yöntemlerini öğretmek konusunda yetersizliği • İyi iletişim becerileri eğitiminin eksikliği • Koruma ve önleme konusunda tutum geliştirme yetersizliği Belgin Ünal- KDH Epi 2007

31. Sağlık sisteminden kaynaklanan Akut sorunlara öncelik Kaynak eksikliği Koruyucu hizmetler için sistem eksikliği Zaman ve ekonomik kısıtlılıklar Politika eksikliği Toplum ve hastalardan kaynaklanan Motivasyon eksikliği Kültürel faktörler Sosyal faktörler Bilgi eksikliği Koruyucu hizmetlerin sunulmasının önündeki engeller Belgin Ünal- KDH Epi 2007

32. Hekimlerden kaynaklanan Hastalık odaklı yaklaşım Zaman Eğitim eksikliği Bilgi eksikliği Beceri eksikliği Etkinliğin az olacağı inanışı Uzman desteği ve işbirliği eksikliği Koruyucu hizmetlerin sunulmasının önündeki engeller Belgin Ünal- KDH Epi 2007

33. KDH Kontrol programlarının temel bileşenleri • KDH’nın yükünü ve trendlerini izlemek için etkin surveyans sistemlerinin kurulması • Risk faktörü sıklıklarının saptanıp girişim için öncelikli risk faktörlerinin belirlenmesi • Ortaya çıkan yeni risk faktörlerinin değerlendirilmesi • Topluma yönelik önlemler ve yüksek risklilerde maliyet-etkin hasta bakımını birleştirecek sağlık politikalarının geliştirilmesi Belgin Ünal- KDH Epi 2007

34. TÜRKİYE’NİN KALP SAĞLIĞI POLİTİKASI NASIL OLMALI? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

35. Türkiye’de Sorunun Boyutu… KKH sıklığıErkeklerde %5-9 Kadınlarda %5-14 Belgin Ünal- KDH Epi 2007

36. Türkiye’de Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Oluşturma çalışmaları • ‘Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Taslak Metni’ Sağlık Bakanlığı, Türk Kardiyoloji Derneği (http://www.tkd-online.org/link/TKD_UlusalKalpSagligiPolitikasi.pdf) • Olumlu bir başlangıç • Eleştiriler • Henüz bir politika belgesi olmaktan uzak • Hedefi belirlenmemiş • Amaç ve amaca ulaşma yöntemleri belli değil • KKH’nın doğal gidiş aşamalarına yönelik girişimler yok • Sağlık hizmet basamakları arasında eşgüdüm tanımlanmamış • Vb vb……………. • Kalp sağlığı politikası belirleme sürecinde çok disiplinli bir yaklaşım gerekli Belgin Ünal- KDH Epi 2007

37. Türkiye’nin Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Nasıl Olmalıdır? Türkiye’nin kalp sağlığı politikası KDH hastalarının uygun şekilde bakımını göz ardı etmeden birincil korumayıönceleyen bir nitelikte olmalıdır. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

38. Nisan Belgin Ünal- KDH Epi 2007

39. BALÇOVA’NIN KALBİ (BAK) Belgin Ünal- KDH Epi 2007

40. BAK • Balçova Belediye Başkanlığı ve DEÜTF Dekanlığı tarafından 12 Mayıs 2007’de imzalanan bir protokolle başladı. • Halk Sağlığı AD bu projeji fakülte adına yürütecektir Belgin Ünal- KDH Epi 2007

41. PROJENİN AMAÇLARI Balçova İlçesi’nde • KKH sıklığını birincil ve ikincil koruma önlemleriyle azaltmak • KKH ve risk faktörleri açısından eşitsizlikleri tanımlamak ve azaltmaya yönelik politikalar oluşturmak Belgin Ünal- KDH Epi 2007

42. Program, Balçova İlçesi’nde 10 yıl boyunca uygulanacaktır (2007-2017) • Programın hedef grubu, bölgede yaşayan 30 yaş üstü tüm erkek ve kadınlar (44607 kişi) Belgin Ünal- KDH Epi 2007

43. 15 Ekim Belgin Ünal- KDH Epi 2007

44. Yapacak daha çok işimiz var… Teşekkürler… Belgin Ünal- KDH Epi 2007