Download
1 / 20
470 likes | 1.62k Views
CZĘSCI MOWY. Podział części mowy. ODMIENNE. NIEODMIENNE. Przysłówek Zaimek przysłowny Przyimek Spójnik Wykrzyknik Partykuła. Rzeczownik Przymiotnik Czasownik Liczebnik Zaimek rzeczowy, przymiotny, liczebny. RZECZOWNIK. KTO? CO? Odmienia się przez: Przypadki Liczby
E N D
Podział części mowy ODMIENNE NIEODMIENNE Przysłówek Zaimek przysłowny Przyimek Spójnik Wykrzyknik Partykuła Rzeczownik Przymiotnik Czasownik Liczebnik Zaimek rzeczowy, przymiotny, liczebny
RZECZOWNIK KTO? CO? Odmienia się przez: • Przypadki • Liczby UWAGA! Rzeczownik nie odmienia się przez rodzaje. Rzeczownik POSIADA rodzaj.
Rzeczowniki dzielimy także na: WŁASNE POSPOLITE Pozostałe, które piszemy małą literą la zawsze pisane wielką literą, to nazwy, imiona lub określenia konkretnych miejsc (np.: Kijów), przedmiotów (np.: Szczerbiec), osób (np.: Jan z Kolna, Bolesław Krzywousty, Hubal), zwierząt i roślin (np.: dąb Bartek, krowa Mućka), książek i publikacji (np.: Ludzie bezdomni, Władca pierścieni, Gazeta Wyborcza), organizacji, stowarzyszeń, instytucji (np.: Uniwersytet Warszawski, I Liceum Ogólnokształcące, Komunistyczna Partia Chin), zjawisk (np.: huragan Katrina).
PRZYMIOTNIKJaki? Jaka? Jakie? Odmienia się przez: • Przypadki, • Liczby, • Rodzaje: • w liczbie poj. Rodzaj męski, żeński, nijaki; • w liczbie mn. rodzaj męskoosobowy, rodzaj niemęskoosobowy. Niektóre przymiotniki podlegają również STOPNIOWANIU.
STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW • proste – w stopniu wyższym dodaje się przyrostek -szy, a w stopniu najwyższym przedrostek naj-, np. ciepły, cieplejszy, najcieplejszy; • opisowe – w stopniu wyższym dodaje się wyraz bardziej, a w stopniu najwyższym –najbardziej, np. interesujący, bardziej interesujący, najbardziej interesujący. • nieregularne, np. duży, większy, największy
CZASOWNIKCo robi? Co się z nim dzieje? W jakim stanie się znajduje? Odmienia się przez: • Osoby, • Liczby, • Czasy, • Rodzaje, • w liczbie poj. Rodzaj męski, żeński, nijaki; • w liczbie mn. rodzaj męskoosobowy, rodzaj niemęskoosobowy. 5. Tryby. Czasowniki występują również tzw. w aspektach i stronach.
ASPEKT CZASOWNIKA W języku polskim zasadniczo wyróżnia się dwa sposoby oddawania czynności i stanów, wyrażane przez czasowniki:
TRYBY CZASOWNIKA • Tryb orzekający (oznajmujący) — wyraża obiektywny stosunek mówiącego do wypowiadanej treści, np. Piszę artykuł. • Tryb rozkazujący — wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. W trzeciej osobie pojawia się słowo „niech”, np. Niech przyjadą, niech czeka. Przynieś książkę. • Tryb przypuszczający — wyraża niepewność lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzony jest z osobowej formy czasownika i cząstki „by” (-bym, -byś, -byśmy itp.), np. Zrobiłbym zakupy. Byłaby tam poszła.
STRONY CZASOWNIKA Zasada tworzenia form poszczególnych stron jest następująca: • odmieniony czasownik • odmieniony czasownik być, bywać, zostać lub zostawać + formy nieosobowe czasownika zakończone na: -ony, -ny, -ty • odmieniony czasownik + zaimek zwrotny się
LICZEBNIKI ZBIOROWE • Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami: • mającymi tylko liczbę mnogą (pluralia tantum) (np. troje skrzypiec), • oznaczającymi osoby różnej płci (np. dwoje ludzi), • nazywającymi osoby niedorosłe (np. czworo dzieci, troje kurcząt, pięcioro szczeniaków) • "oko" i "ucho" w znaczeniu narządów ludzkich (np. dwoje uszu)
ZAIMEK część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu. ZAIMKI ODMIENNE odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje 1. zaimek rzeczowny (np. ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, ktoś) 2. przymiotne – zaimek przymiotny (np. mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci) 3. liczebne – zaimek liczebny (np. ile, tyle)
PRZYIMEK nieodmienna część mowy, która łączy się z wyrazem i nadaje mu inny sens. Wyróżniamy: • przyimki proste – np. z, do, na, bez, za, pod, u, w, nad, o, od, po... • przyimki złożone, są złożone z przyimków prostych (np. z + nad = znad, po + przez = poprzez) PRZYIMEK + RZECZWNIK = WYRAŻENIE PRZYIMKOWE w domu, na stole, w kuchni
SPÓJNIK Wyraz łączący dwa zdania, równoważniki zdań lub wyrażenia w jedno zdanie złożone W języku polskim wyróżniamy: spójniki współrzędne; - łączne, np. a, i, oraz, tudzież - rozłączne, np. albo, bądź, czy, lub - przeciwstawne, np. a, aczkolwiek, ale, jednak, lecz, natomiast, zaś - wynikowe, np. dlatego, i, przeto, tedy, więc, zatem, toteż spójniki podrzędne; np. aby, bo, choć, czy, jeżeli, ponieważ, że. Spójniki podrzędne zawsze wprowadzają zdanie podrzędne (lub równoważnik zdania), tworząc zdanie złożone.
WYKRZYKNIK Nieodmienna, samodzielna część mowy wyrażająca m.in. silne stany emocjonalne, uczucia oraz ujawniająca stan woli mówiącego (np. życzenia, rozkazy) bądź naśladująca dźwięki otaczającego świata, np. ach, och, hej, hop, halo, e, oj, aj, bęc
PARTYKUŁA Niesamodzielny (nieposiadający samodzielnego znaczenia), wyraz nadający wypowiedzeniom zabarwienie znaczeniowe lub uczuciowe. Partykuły są nieodmiennymi częściami mowy. - przecząca: nie, ani, np. Ani mi się śni! -przypuszczająca: by, chyba, - pytająca: czy, -li, np. Znaszli ten kraj? Czy muszę to robić? -rozkazująca: niech, niechaj, oby - twierdząca: tak - wzmacniająca: -że, -żeż, no, -ż, Chodź no! Mówże!
