ZABURZENIA ROZWOJU MOWY Opracowała: Monika Haligowska

1. ZABURZENIA ROZWOJU MOWY Opracowała: Monika Haligowska

2. ROZWÓJ MOWY • I okres melodii: • od urodzenia do 1 roku życia dziecka • głużenie:między 2-3 miesiącem życia • wydawanie różnego rodzaju dźwięków • nieartykułowanych, poprzez które dziecko ćwiczy • narządy artykulacyjne, • gaworzenie: między 6-7 miesiącem życia • powtarzanie dźwięków zasłyszanych od otoczenia, • będące ćwiczeniem słuchu, • ok. 8 miesiąca: dziecko reaguje aktywnie na mowę, • ok. 12 miesiąca: dziecko dużo rozumie, wypowiada • pierwsze słowa.

3. ROZWÓJ MOWY • II okres wyrazu: • między 1-2 rokiem życia dziecka • liczba wypowiadanych znaczących słów • gwałtownie wzrasta, dziecko wypowiada • ok. 300 słów, a rozumie znacznie więcej, • w 18 miesiącu życia dziecko zaczyna używać • równoważników zdań.

4. ROZWÓJ MOWY • III okres zdania: • między 2-3 rokiem życia dziecka • w 2 roku życia dziecko powinno potrafić wypowiedzieć • poprawnie proste zdanie, • ok. 30 miesiąca życia dziecko powinno prawidłowo • używać zaimka „ja”, • w 3 roku życia powinno wymawiać od 1000 do 1500 • słówi wykazywać znajomość prawie wszystkich części • mowy, • ok. 3 roku życia dziecko powinno wypowiadać zdania • dłuższe, złożone z 4-5 słów.

5. ROZWÓJ MOWY • IV okres swoistej mowy dziecięcej – • od 3 do 7 lat • w wieku 4 lat dziecko powinno umieć opowiedzieć • zdarzenieczy bajkę, • wymowa dziecka 6 - letniego powinna być już • poprawna pod względem artykulacyjnym, • dziecko 7 - letnie powinno prawidłowo mówić • pod względem gramatycznym i składniowym.

6. Pojęcie „ZABURZENIE ROZWOJU MOWY” oznacza, że w procesie nabywania kompetencji językowych – komunikacyjnych występują jakieś odchylenia od normy rozwojowej o znanej lub nie znanej etiologii.

7. OBJAWOWA KLASYFIKACJA ZABURZEŃ MOWY • wg I. Styczek (1979) • zaburzenia egzogenne: wywołane czynnikami • środowiskowymi, np. styl wychowawczy, atmosfera • rodzinna, wzorzec językowy; • zaburzenia endogenne: wewnątrzpochodne • dysglosja, • dyzartria (anatria), • dyslalia (alalia), • afazja, • jąkanie.

8. ZABURZENIA ENDOGENNE • dysglosja: zniekształcaniu dźwięków mowy • lub niemożność ich wytwarzania z powodu • nieprawidłowej budowy narządów mowy • lub obniżenia słyszalności, • dyzartria (anatria): zniekształcenie dźwięków mowy bądź niemożność ich wytwarzania z powodu uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne (artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe),

9. ZABURZENIA ENDOGENNE • c) dyslalia (alalia): opóźnienie w przyswajaniu sobie języka wynikające z uszkodzenia struktur korowych lub wolniejszego wykształcania się funkcji pewnych struktur mózgowych; wady wymowy; • d) afazja: częściowa lub całkowita utrata znajomości języka bądź jego rozumienia na skutek uszkodzenia struktur korowych; • e) jąkanie: zaburzenie płynności mowy, tj. rytmu i tempa, • przejawiające się skurczami mięśni artykulacyjnych, • fonacyjnych, oddechowych; przyczyny powstawania nie • są znane; • f) schizofazja: mowa osób mających zaburzenia myślenia • spowodowane chorobami psychicznymi.

10. ZABURZENIA ROZWOJU MOWY • alalia złożona: zaburzenia mowy spowodowane organicznym opóźnieniem struktur korowych mózgu, które wystąpiło w okresie prenatalnym, okołoporodowym lub postnatalnym do końca 1 roku życiu; • niedokształcenie mowy o typie afazji: zaburzenia spowodowane organicznym uszkodzeniem struktur korowych mózgu, które nastąpiło w okresie rozwoju mowy; • afazja dziecięca: zaburzenia mowy spowodowane organicznym uszkodzeniem struktur korowych mózgu, które nastąpiło po zakończeniu procesu rozwoju mowy, tj. po 7 roku życia; • (Jastrzębowska, 1999)

11. OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY • według G. Jastrzębowskiej • „pojęcie ORM • to najogólniejszy termin określający zjawisko występujące u dzieci, polegające • na wolniejszym niż u rówieśników wykształcaniu się zdolności ekspresyjnych lub/i percepcyjnych, • co powoduje, że dynamika ich rozwoju jest odmienna od normalnej”.

12. H. Spionek wyróżniła trzy grupy dzieci, u których rozwój mowy przebiega nieprawidłowo: • dzieci, które zaczęły mówić z opóźnieniem, • ale ich wymowa od razu była prawidłowa, • 2) dzieci, które zaczęły mówić we właściwym • czasie, ale ich wymowa długo była • nieprawidłowa, • dzieci, które zaczęły mówić z opóźnieniem • i długo wymawiały nieprawidłowo różne dźwięki.

13. Gdy mowa dziecka nie rozwinie się do 3 roku życia należy podejrzewać jej opóźniony rozwój • (Zaleski, 1993). • Przejawy opóźnionego rozwoju mowy: • - późniejsze pojawienie się gaworzenia, • - późniejsze pojawienie się pierwszych słów, • - ubogi zasób słownictwa (biernego i czynnego), • - opóźnienie w zakresie gramatycznej budowy zdań, • opóźnienie artykulacji głosek, • przestawianie kolejności głosek i sylab, • opuszczanie sylab i głosek, • przekręcanie wyrazów lub używanie niewłaściwego • wyrazu, • uporczywe utrzymywanie się wadliwej wymowy wyrazów. • WW. symptomy wpływają na powstanie niepowodzeń • szkolnych.

14. Dwa podstawowe typy opóźnień rozwoju mowy: • samoistne opóźnienie rozwoju mowy: SORM • 2) niesamoistne opóźnienie rozwoju • mowy: NORM

15. SAMOISTNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY: SORM • występuje u 3 % dzieci, w tym 70 % chłopców; • najczęściej dotyczy opóźnienia mowy czynnej; • występuje u dzieci, które z niewyjaśnionych przyczyn zaczęły mówić później, a dalszy rozwój mowy może przebiegać u nich z trudnościami; • zachowany jest u nich dobry poziom rozumienia mowy; • dziecko prawidłowo słyszy, a jego funkcje intelektualne są w normie; • charakterystycznym objawem jest opóźnienie występowania stadiów rozwoju mowy o ok. 1,5 – 2 lat;

16. SAMOISTNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY: SORM • O SORM można mówić po wyeliminowaniu głuchoty, • upośledzenia rozwoju psychicznego, zaburzeń • psychotycznych, afazji rozwojowej. • MOŻLIWE PRZYCZYNY: • dziedziczność w linii męskiej, • ogólna niska sprawność motoryczna, • niedojrzałość kinestezy artykulacyjnej, • nieustalona lateralizacja, • wcześniactwo płci męskiej u bliźniąt, • dwujęzyczność, • niska stymulacja środowiska, • stres, choroba szpitalna, • nadmierna opiekuńczość, rodzina nadmiernie • wymagająca,

17. NIESAMOISTNY OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY: NORM • opóźniony rozwój mowy, który towarzyszy innym • zaburzeniom rozwojowym / chorobom psychiatrycznym; • najczęściej współwystępuje z upośledzeniem umysłowym; • współwystępuje również: • przy uszkodzeniach mózgu powstałych w okresie • prenatalnym, okołoporodowym, postnatalnym; • z upośledzeniem słuchu i głuchotą, z mózgowym • porażeniem dziecięcym; • przy niewłaściwie leczonych chorobach metabolicznych • (fenyloketonuria, hypotyreoza); • w chorobach neurologicznych i psychicznych, • w psychozach, w padaczce, autyzmie, w mutyzmie, w ADHD;

18. Skutki opóźnienia rozwoju mowy u dzieci w 1 klasie: • - mały zasób słów, • - trudności w werbalizowaniu myśli, • agramatyzmy (utrzymywanie nieprawidłowej • struktury gramatycznej), • trudności z uczeniem się prostych wierszyków • na pamięć, • trudności w czytaniu i pisaniu z powodu • niedokształceń słuchu fonematycznego, w tym • obniżonej analizy i syntezy słuchowej. • (Sawa, 1990; Zaleski, 1992, 1993; Jastrzębowska, 1999)

19. ZABURZENIA W ROZWOJU MOWY • A INNE NIEPRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE. • Poważne zaburzenia / opóźnienia rozwoju mowy mogą być wywołane przez następujące czynniki: • upośledzenie rozwoju lub uszkodzenie struktur korowych • (ośrodków mowy w mózgu), powstałe przed zakończeniem • rozwoju mowy, • - zaburzenia metabolizmu, • - napady padaczkowe, • - uszkodzenia narządu słuchu, • - niedorozwój umysłowy, • - autyzm dziecięcy.

20. LITERATURA: G. Jastrzębowska (1999). Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy w: (red.) T. Gałkowski, G. Jastrzębowska. Logopedia. Pytania i odpowiedzi – podręcznik akademicki. Interdyscyplinarne podstawy logopedii. Opole Uniwersytet Opolski. B. Sawa (1990). Dzieci z zaburzeniami mowy. Warszawa WSiP. H. Spionek (1981). Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne. Warszawa PWN. T. Zaleski (1992). Opóźniony rozwój mowy. Warszawa PZWL . T. Zaleski (1993). Opóźniony rozwój mowy w: (red.) T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski. Diagnoza i terapia zaburzeń mowy. Lublin Wyd. UMCS.