5. İzmir İktisat Kongresi 2013 Kapsayıcı Kalkınma Politikaları

1. 5. İzmir İktisat Kongresi2013 Kapsayıcı Kalkınma Politikaları Doç.Dr. Sibel Kalaycıoğlu ODTÜ, Sosyoloji Bölümü

2. Giriş • Kapsayıcı kalkınma ? - İnsani Kalkınma : sadece ekonomik pastanın büyümesi değil. “GDP ötesi ” yeni slogan: Ekonomik büyüme önemli ancak farklı sınıflar / toplum katmanları arasında bölüşüm ve bunun ölçülebilmesi daha da önemli. Sosyal refahın sağlanması, eşitlik ve tüm kesimlerin varolan hizmetlerden yararlanabilmesi. - Toplumsal dışlanma : işgücünden ve çalışma yaşamından, siyasi karar verme mekanizmalarından ve yurttaşlık haklarından yararlanamamak / dışlanmak. - İnsani Kalkınmanın ölçütü : toplumsal dışlanmanın önlenmesi, yoksulluğun / yoksunluğun azaltılması –Dolayısıyla sosyal içerme/ kapsama ancak dışlanmanın karşıt anlamı olarak – toplumsal olarak dışlanmayan- olarak tanımlanıyor.

3. Sosyal dışlanma • Sosyal dışlanma 1990lardan bu yana ortaya çıkmış bir kavram • Yoksulluk, yoksulluk sınırı altında yaşayan nüfus ilk temel gösterge • Buradan başlayarak farklı göstergeler de geliştirilmiş (kimlik, işgücü piyasaları, sağlık ve sosyal hizmetler,vb) • Buna karşın Sosyal içerme politikaları ne olmalı? Nasıl yapılmalı? (yeni bilgi, meslek edindirme, işsizlik, hastalık, düşük ücretli işler, yaşlılık, tek ebeveynli ailelerin yaşayabileceği riskleri azaltma)

4. Kapsayıcı kalkınma hedefleri • Yerel dinamikleri ve potansiyeli harekete geçirebilen • İyi yönetişimi destekleyen: kamu, özel ve STK lar arasında işbirliği ve kapasite artırımını geliştirme • Tüm hedef gruplara ve farklı gereksinimlere erişebilme, eğitime eşit şartlarda ve düzenli olarak erişemeyen, sağlık hizmetleri ve bakımdan eşit yararlanamayan, insana yakışır barınma olanaklarına ulaşamayan kesimler gibi ... • Sadece dezavantajlı gruplara değil tüm topluma yansıyan politikalar

5. Politikalar → -formal kurumlar (kamu/ özel sektör) -enformel kurumlar (grup veya kişilerin geliştirdiği ağlar, stratejiler, dayanışma) -piyasalar ↓ hanehalklarının tercihlerini, motivasyonlarıni, dar boğazlarını belirler, etkiler - YAPI - Ancak aktörün bütün bunları algılayışı, deneyimlemesi ve geliştirdiği davranışları iyi değerlendirmek gerek.

6. Aktör • “Aktör” : toplumsal gerçekliğin taşıyıcısı, gerçekleştiricisi • Soru: Varolan toplumsal yapı ve kültür farklı aktörler tarafından nasıl algılanmakta, deneyimlenmekte, meşrulaştırılmakta ve taşınmaktadır. • KAPSAYICILIK TEK TARAFLI BİR POLİTİKA DEĞİL AKTÖRÜN FARKLI TERCİHLERİNİ DE DÜŞÜNEBİLEN BİR POLİTİKA OLUŞTURABİLMELİ

7. Sosyal Kalkınma Göstergeleri • nüfus dinamikleri ve göç ekonomik yaşam –işgücüne katılım, istihdam olanakları ve buna ilişkin eğitim sosyal yaşam (aile yapısı, gündelik yaşam, sosyal ağlar, dayanışma ve yardımlaşma, eşitsizlikler) kültürel farklılıklar kentsel yaşam – kenti kullanma siyasi etkinlikler, dernekleşme, algılar, tavır, tutum

8. Kalkınma göstergelerine ilişkin • Göç – iç - dış göçü yönetme • Eğitim – gereksinim ve eğitim arasında karşılılık ilkesi • Sağlık - hane içi öncelikler, kadın sağlığı • Sosyal ağlar – dayanışma bir kapasite ancak dışlayıcı yönü de var. • Sosyal yardımlar – kapsayıcı olurken istihdama katılımı engeleyebiliyor.

9. Bir örnek • AB- FP6 projeleri kapsamında desteklenen INSURE projesi : FLEXIBLE FRAMEWORK FOR INDICATORS FOR SUSTAINABILITY IN REGIONS USING SYSTEM DYNAMICS MODELLING – STREP-2004 -2007.

10. Sürdürülebilir Kalkınma-göstergeler • SK nin ana temaları : -Çevre, Ekonomi, Sosyal, Siyasi (yönetişim ve katılımcı demokrasi) -Düzey I göstergeleri Ekonomik Gelişme, Yoksulluk ve sosyal dışlanma, yaşlanan toplum, toplum sağlığı,iklim değişikliği ve enerji, üretim ve tüketim biçimleri, doğal kaynakların yönetimi, Ulaşım, Yönetişim, Küresel işbirliği

11. Düzey II ve III göstergeleri -Her temanın alt kategorileri var Bunlar Düzey II ve Düzey III göstergeleri olarak tanımlanıyor. Örnek:Yoksulluk ve sosyal dışlanmanın Düzey II göstergeleri ve Düzey III göstergeleri DII :Finansal Yoksulluk = DIII: sosyal yardım ve transferlerden sonra yoksulluk riski taşıyanların (toplumsal cinsiyet, yaş grupları ve hanehalkı tipleri olarak ) oranı Veya DII : İşgücü pazarına erişim = DIII: uzun işsizlik oranları (toplumsal cinsiyet, yaşa göre işssiz hanehalkları, sosyal yardım alanların işleri ve yoksulluk riskleri veya DII : Sosyal dışlanma = DIII: okulu erken bırakanlar, okuldan ayrılanlar

12. method • Nitel veriler – öykü ve görüşler- narrative- C- Map tekniği kullanılarak değerlendirildi. • Bölgede en önemli öykü, nitel bilgi, düşünceleri ortaya çıkarma : (i) Sosyal (ii) Ekonomik (iii) Çevresel (iv) Kurumsal ve Siyasi • Nitel ve nicel olarak generik modellerin oluşturulması için Türkiye için geçerli olduğu bilimsel çalışmalarda saptanan il bazında geçerli ve ulaşılabilen 58 gösterge (DPT, 2003) ; ilçeler bazındaki 32 gösterge (DPT, 2004) ve TUIK den (2003) elde edilen il bazındaki diğer değişken ve göstergeler kullanıldı.

13. System Indicators-göstergeler • O bölge için kritik olan / ve olmayan göstergeler belirleniyor. • Her göstergenin nedenlerine bakılıyor • Öncelikli hedefler saptanıyor.

14. System Mapping (S-Mapping) • Özel bir sorunu çözmek ve genel bir strateji oluşturmak için S-mapping yapılıyor. Bu konunun bölgedeki uzmanlarınca soruna özgü faktörlerin kalitatif yöntemlerle ortaya çıkarılması aşaması. İlk aşama: soruna ilişkin bölgedeki tüm aktörlerin saptanması; aktörlerle görüşmeler, aktörlerle odak gruplar; varolan policy dökümanlarının incelenmesi; söylem analizi; cognitive map’ler çizdirmek; bölgeye ilişkin yazılı, sözlü veri toplamak

15. Cmap of Economic Condition

16. Cmap of Demographic Issues

17. Cmap of Tourism in Antalya Region

18. Cmap of Environment

19. Cmap of Poverty and Social Exclusion

20. Öneri • “parça” değil bir “bütün” • bireylerin, grupların, ülkelerin veya bölgelerin kapasite ve kaynak farklılıklarının iyi incelenmesi, özelliklerinin iyi anlaşılması • sosyal sermaye, kültürel sermaye ve ekonomik sermaye kavramlarından yararlanılarak bölgesel kalkınmada bütüncül bir bakış açısına ulaşmak • Disiplinlerüstü bir yaklaşım • Ekonomik büyümenin insani kalkınmaya dönüşebilmesi için sosyal ve çevresel boyutlar ile siyasi yapı arasındaki dengeler beraber ele alınmalıdır.