Współczesne społeczeństwo polskie - wykład pierwszy, czyli baśń o nowych szatach cesarza

1. Współczesne społeczeństwo polskie- wykład pierwszy, czyli baśń o nowych szatach cesarza

2. O czym będzie mowa? • Co to znaczy, że „człowiek jest istotą społeczną”? I jaką rolę w życiu społecznym odgrywają przedmioty? • Jak istnieje społeczeństwo? • Od plemion do społeczeństwa masowego, czyli jak zmienia się nasze życie • Społeczeństwo nowoczesne: skąd o sobie wiemy? • Fenomen „kolektywnej niewiedzy”, czyli baśń o nowych szatach cesarza • Jacy więc jesteśmy? Skąd możemy o tym wiedzieć?

3. 1. Istota społeczna?

4. „Istota społeczna”, czyli… (1) • Tylko w środowisku innych ludzi może rozwinąć „ludzkie” umiejętności • Zdolność komunikowania się za pośrednictwem symboli • Tworzenie idei • Samoświadomość • Waga środowiska „artefaktów kulturowych” • Rola przedmiotów i ich „affordances”: młotek i dziób

5. Ukryte znaczenie przedmiotów… Dlaczego tak trudno przyjmował się kołowrotek?

6. Ukryte znaczenie przedmiotów… Skąd opór przed pługiem?

7. Ukryte znaczenie przedmiotów… Czemu trwać przy gęsim piórze?

8. Ukryte znaczenie przedmiotów… • Tylko w środowisku innych ludzi może rozwinąć „ludzkie” umiejętności • Zdolność komunikowania się za pośrednictwem symboli • Tworzenie idei • Samoświadomość • Waga środowiska „artefaktów kulturowych” • Rola przedmiotów i ich „affordances”: młotek i dziób

9. Wpływ środowiska materialnego na stosunki społeczne…

10. Społeczna historia przedmiotów

11. 1. Istota społeczna w innym ujęciu…

12. „Istota społeczna”,czyli…(2) • Efekty jej działań zależą od tego, co zrobią inni ludzie • Gra w szachy • Dylemat wspólnej kolacji

13. Czyli… • Planując działanie, musimy przyjąć założenia co do tego, co zrobią inni • Dylemat więźnia: zdradzi czy będzie milczał? • Dylemat wspólnego pastwiska: dotrzyma zobowiązania czy oszuka? • „Inni” są jednak wolni • Ich zachowanie nie jest zdeterminowane „przyrodniczo” (jak np. altruistyczne zachowania pszczół czy mrówek) • W każdej sytuacji mają wybór metafora tańca Norberta Eliasa

14. Problem • Skąd możemy wiedzieć, co zrobią inni? Bo istnieją: • Normy społeczne (i związanez ich przekroczeniem sankcje) • Prawo • Obyczaje • Rytuały • Doświadczenie („ustawienie”) • Język (możemy zapytać!) • Czyli – istnieć musi „społeczeństwo”

15. 2. Jak „istnieje” społeczeństwo?

16. „Społeczeństwo” – czyli co? • Czy gdybyśmy zebrali na wielkim placu wszystkich mieszkańców Polski i sfotografowali ich z satelity – to zobaczylibyśmy „społeczeństwo”, czy masę ludzi? • Czy 4 osoby siedzące przy stole to „rodzina”?

17. „Społeczeństwo”… • To regularności w ludzkich zachowaniach: • To, że członkowie rodziny wracają do domu po szkolei pracy • To, że mają dom – czyli „takie zorganizowanie przedmiotóww przestrzeni, które podtrzymuje rutyny życia” • To, że poruszamy się po drogach przestrzegając kodeksu

18. Podstawowy problem socjologii • Jak jest możliwa koordynacja działań ludzi? Jak to się dzieje (mechanizmy) i dzięki czemu, że „społeczeństwo” działa, czyli: • „odtwarza się” (mimo wymiany pokoleń) • jest produktywne (owoce współpracy) • ludzie kooperują (a nie zdradzają, nie ulegają pokusom „jazdy na gapę”) • Gdzie „jest” społeczeństwo? • w ludziach? • w narzędziach (przepisach, normach..)? • Nota bene: źródłosłów polskiego słowa odsyła do korzenia „społem”, „pospołu” – czyli razem, wspólnie

19. Społeczeństwo i ludzie… wspólna wiedza (wiedza o tym, co wiedzą inni, i że oni wiedzą, że inni wiedzą itd.) mechanizmy koordynacji (reguły, normy, zależności funkcjonalne, ale też rynek, państwo...)

20. A w dodatku… osiedle sąsiedztwo dzielnica Region/część (np. strona Wisły)

21. 3. Od plemion do społeczeństwa masowego Czyli jak zmieniło się nasze życie

22. „Societa” • Oryginalnie, słowo „społeczeństwo” odnosiło się do wspólnot miejskich lub do „towarzystwa” (dawniej w języku polskim „socjeta”) – relatywnie niewielkiej zbiorowości ludzi, z których wielu znało się osobiście, utrzymywało kontakty

23. Różnica skali… • Żyliśmy przez większość naszej historii w małych, stosunkowo zamkniętych społecznościach • O silnej kontroli społecznej • „Wiedza wspólna” tworzona była w sposób prosty: • Heraldzi odczytujący obwieszczenia • Place – miejsca ważnych spotkań, wieców • Przekaz ustny

24. Małe społeczności… wspólna wiedza dostępna bezpośrednio „oczywista”, znaturalizowana mechanizmy koordynacji legitymizacja religijna, silna kontrola społeczna

25. „Przejście modernizacyjne” • Dostrzeżenie nie-oczywistości ładu społecznego • Rewolucja, Wiosna Ludów… • Odkrycia geograficzne • Migracje • Powstanie socjologii • Odkrycie praw rządzących ludzkimi społeczeństwami • „Inżynieria społeczna” • Tworzenie naukowo ugruntowanej samowiedzy społecznej • Odmiennej od wiedzy potocznej (jakże zawodnej!) • Pewnej i przekładalnej na decyzje

26. Polska 2008 • Prawie 39 milionów ludzi • 2 478 gmin • Prawie 400 powiatów • W największym mieście mieszka lub przebywa około 3 milionów ludzi • (ale są na świecie miasta, w których mieszka ponad 10 milionów ludzi) • Jak możemy znać swoje „społeczeństwo”? • Osobiście znamy może parę setek osób • Znamy z doświadczenia może kilkanaście gmin… • Skąd możemy wiedzieć, co wiedzą/zrobią inni?

27. Czy to ważne – wiedzieć, co wiedzą inni? • Percepcja jest rzeczywistością: • Siła stereotypów (przyjmowanie założeń) • Kształtowanie własnego zachowania • To, co zrobimy zależy od tego, co – jak sądzimy – zrobią inni: • Czy iść na manifestację? • Czy pójść na zajęcia/do szkoływ pierwszy dzień po feriach? • Czy „wpuścić” samochód z bocznej uliczki? • Jak zareagować na nieprzyjemne zachowanie rejestratorki? • Ale nie zdobędziemy tej wiedzy na placu…

28. 4. Społeczeństwo nowoczesne, czyli skąd wiemy o sobie…

29. Źródła wiedzy o nas samych jako „społeczeństwie” • Mass media • Potężny przemysł, utrzymujący się z reklami konkurujący o widza • „Filozofia” konkurowania o widza = prosto, sensacyjnie, obrazkowo • Sondaże opinii publicznej • Coraz powszechniej wykorzystywane przez różne przemysły i sektory • Kontrowersje wokół „sondażowej demokracji” • Statystyki publiczne • Sposób zbierania (podporządkowany wymogom sprawozdawczości, definicjom) • Sposób udostępniania…

30. My i „społeczeństwo” Społeczeństwo Demokracja Państwo Korupcja Policja Abstrakcje Pojęcia ? Rodzina Praca Przyjaciele „Mój” dzielnicowy Mój urząd Radny… Doświadczenie

31. 4. O czym jest baśń o nowych szatach cesarza? • O tym, że kiedy nie wiemy, co wiedzą (widzą) inni, możemy wszyscy tkwić w fałszywych przekonaniach: • że tylko JA nie widzę szat (bo jestem głupi) • że cesarz ma piękne szaty… • O konsekwencjach sytuacji, kiedy ludzie nie mają jak „uwspólnić” swojej wiedzy • Media są pod kontrolą • Brak wolności słowa • Brak „łączności”

32. Dlatego… • Tak ważna jest socjologia